تداخل در فنر
یكی از نكات مهم كه در درس گذشته آموختیم این بود كه دو تَپ كه در دو جهت متفاوت در حركتند از یكدیگر می گذرند و در هنگام عبور از یكدیگر جابه جایی تَپ های منفرد در هر لحظه با هم جمع می شوند. در تصویر زیر این وضعّیت به نمایش گذاشته شده است.
همان طور كه ملاحظه می كنید نقطه P در نیمه راه بین دو تَپ نامتلاطم باقی می ماند زیرا در این نقطه در هر لحظه از تلاقی، با افزودن جابه جایی تَپ های منفرد، تَپ ها یكدیگر را حذف می كنند.
مشاهده این رفتار در دو تَپ متقابل تا اندازهای دشوار است زیرا باید درست در لحظه ای كه تَپ ها با یكدیگر تلاقی می كنند به آن ها نگاه كنیم.
با این همه اگر امواج تناوبی را به كار گیریم می توانیم پدیده حذف را آسان تر مشاهده كنیم.
وقتی موج تناوبی در فنری كه یك سر آن به جایی محكم شده است تابانده می شود. هر تَپ منفرد به صورت وارونه (متقارن) باز می تابد. اكنون می دانیم تَپ بازتابیده با هر تَپ تابیده بعدی برخورد میكند و آن دو بر هم نهاده می شوند. بنابراین فرض می كنیم كه نخست تنها دو تَپ، مثلاً a و b، را در نظر گرفته ایم كه به فاصله یك طولِ موج از یكدیگرند و به سوی انتهای بازتاباننده فنر پیش می روند.
تَپ اوّل، مدّتی پس از بازتابش با تَپ دوّم برخورد خواهد نمود و در نقطهP كه در میانه آن دو است پدیده حذف صورت خواهد گرفت.
در شكل زیر تَپ ها به هنگام برخورد كردن نشان داده شده اند. چون تَپها در اصل با هم بهاندازة فاصله داشتند، بنابراین نقطه P به فاصله از انتهای بازتاباننده است. تَپ بعدی C ، كه بعداً به P می رسد، با تَپ بازتابیده b بر هم نهی می كند به طوری كه همان پدیده حذف دوباره روی می دهد.
چون موج تناوبی است در هر زمان كه تَپی از P می گذرد پدیده حذف روی می دهد و گر چه فنر در كل حركتی پیچیده دارد، اما نقطه P همیشه به حالت سكون باقی خواهد ماند. ما چنین نقطه ای را گره می نامیم. با پیدا كردن چند گره بعدی (مثلاً حذف a و c) می توان دریافت كه گره های دیگری نیز هر یك به فاصله از گره مجاور قرار دارند.
بدیهی است كه می توانستیم به همین آسانی با فرستادن امواج تناوبی مناسب از دو طرف یك فنر بلند گره هایی را در فنر پدید آوریم. استفاده از یك انتهای ثابت به عنوان وسیله تولید موجی كه از جهت متقابل می آید فقط برای راحتی است.
پدیده ای كه در این جا توصیف كردیم یعنی بر هم نهی دو موج تناوبی كه به پدید آمدن یك رشته گره می انجامد تداخل نامیده می شود.
گروه مدرسه اینترنتی سایت تبیان - تهیه: محسنی
تنظیم: سمیرا بادامستانی