معلم، مدیریت دانش و آموزش

اشاره

امروزه، در عصر پیشرفت شتابان دانش و فناوری که سیمای مدارس به کلی در حال تغییر است، بر خورداری معلمان از دانش، اطلاعات، فنون، اصول و راهبرد های آموزشی به تنهایی کافی نیست؛ بلکه سازماندهی، به کار گیری و استفاده ی بهنگام و بجا از اطلاعات در محیط های آموزشی امری ضروری و الزام آور است. به عبارت علمی تر، مدیریت دانش و آموزش را می توان از مبادی رشد جنبش نرم افزاری و تولید دانش در مدارس در قرن اطلاعات به شمار آورد؛ مدیریتی که سازماندهی، بازیابی، انتقال و نشر دانش را از مدارس آغاز می کند، سرمایه ی عقلانی دانش آموزان را با ایجاد انگیزه های راهبردی به کار می گیرد و به چرخه ی حیات دانش که یادگیری سازمانی را بنیان می نهد در جامعه سرعت می بخشد.

مدیریت دانش و معلم

مدیریت دانش، فرایندی است که مشارکت همگانی در دانش، نشر و بازیابی آموزش را در ارتباط با جنبش نرم افزاری و تولید علم، طراحی و اجرا می کند. از این تعریف چنین بر می آید که مدیریت دانش در واقع دانش قبلی را که همان آموزه های آموزشی است به دانش جدید ارتباط می دهد. از این رو، نشر دانش و باز یابی آن برای معلمان و هم برای دانش آموزان از اهمیت خاصی بر خوردار است؛ زیرا این امر به کرات در کتاب های علمی و مذهبی ما با عبارات ساده ای نظیر «زکات علم  نشر آن است» و «طلب دانش بر هر مرد و زن مسلمان واجب است» مورد تأکید قرار گرفته است.

مدیریت دانش زیر مجموعه هایی دارد که از مهمترین آن ها چرخه ی زندگی دانش است. چرخه زندگی دانش اساس پردازش دانش است که یادگیری سازمانی را ایجاد می کند. آموزش کلید یادگیری سازمانی محسوب می شود که در توسعه ی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نقش مهمی ایفا می کند. آموزش به دو شاخه ی رسمی و غیر رسمی تقسیم می شود. در قرن اطلاعات آموزش رسمی، به تنهایی کافی نیست؛ زیرا هر 20 روز یک بار واژه ها و اصطلاحات تازه ای به دنیای اطلاعات و دانش وارد می شوند، هنر معلمان زمانی ظاهر می شود که با استفاده از مدیریت دانش آموزش های ضمنی را با آموزش های رسمی تلفیق کند و سرمایه های عقلانی دانش آموزان را در فرایند یاددهی- یادگیری، به کار اندازند تا اندیشه ها را از اذهان به زبان آورد و با عمل به آن ها استعداد های نهفته ی دانش آموزان را پرورش دهد و با تبدیل نظریه به عمل زمینه ی تثبیت دانش را در جامعه فراهم کند.

ویژگی های اجرای مدیریت دانش در مدارس

1. هوش سازماندهی دانش آموزان را پرورش می دهد.

2. دانش آموزان را در جهت انطباق با محیط و شرایط جامعه توانمند می کند.

3. به دانش آموزان دانش و اطلاعات روز آمد می دهد.

4. مسئولان مدرسه را در پاسخگویی و حل مسائل با راه حل های جدید آماده می کند.

5. زمینه ی خلاقیت و نو آوری را در دانش آموزان فراهم می آورد.

6. جو آزاد اندیشی و خود بیانی را برای دانش آموزان خلق می کند.

7. سرمایه عقلانی دانش آموزان را به کار می گیرد.

8. شرایط و زمینه ی رشد و پردازش اطلاعات و انسجام دانش را فراهم می کند.

9. تعامل معلم با دانش آموزان سبب گسترش دانش، مهارت و بینش آن ها می شود.

10. بستر جنبش نرم افزاری و تولید علم را در جامعه هموار می کند.

کارکردهای مدیریت دانش در مدارس

مدیریت دانش به منزله ی راهبردی بهینه، از الگوی زنجیره ای استفاده می کند و با استفاده از گروه افزار یعنی مشارکت جمعی به منظور به کار گیری سرمایه های عقلانی در راستای شکوفا کردن استعداد های بالقوه ی دانش آموزان با آموزش و راهنمایی معلم گام های متوالی و منظم بر می دارد، دانش را در میان دانش آموزان ابقاء می کند و به عبارت ساده تر دانش را از تئوری به عمل تبدیل می کند. در چرخه ی تبدیل به فرایند های زیر باید توجه کرد:

الف) اجتماعی شدن: مشارکت گروهی در راستای آموزش های رسمی و غیر رسمی از طریق مشاهده، تقلید، وانمود سازی و کار کردن در کلاس ها، همایش ها، گرد همایی ها، دوره های مهارت آموزی و کارگاه های آموزشی انجام می گیرد.

ب) ثبت دانش: تلفیق دانش ضمنی با دانش صریح (به منظور ثبت آن) از طریق تنظیم گزارش، مرتب کردن، طبقه بندی کردن و ارزیابی کردن آن صورت می گیرد.

ج) انتقال دانش: به وسیله ی بیان شفاهی، کتبی و پخش دانش صورت می گیرد.

د) درونی کردن دانش: مستلزم تمرین، بحث، تجزیه و تحلیل، تلخیص و ترکیب است، به گونه ای که دانش جدید به وسیله ی دانش آموزان جذب شود و جزء معلومات آن ها در آید.

استفاده از فناوری اطلاعات، مدارس را قادر می کند که از توانایی های فکری بهره ی بیشتری ببرند و فرایند یادگیری را همراه با تفکری قوی و انعطاف پذیر هدایت کنند.

گروه مرکز یادگیری سایت تبیان- تنظیم:شکوفه باصری