نمى دانم تا كى مى توانیم مقاومت كنیم

نیكى كریمى: در داورى جشنواره هاى درجه A بین المللى معمولاً میان هیات داوران براى اهداى جوایز كمتر اتفاق نظر وجود دارد. معمولاً چند نفر كه سلیقه مشابهى با هم دارند روى یك فیلم اتفاق نظر مى كنند تا دیگر داوران را در اقلیت قرار دهند. در جشنواره بین المللى فیلم لوكارنو هم، من و تساى مین لیانگ تایوانى كه از اعضاى هیات داوران محسوب مى شدیم بعد از بحث و نظر درباره چند فیلم متوجه شدیم كه هر دو سخت گیر و علاقه مند به یك نوع خاص سینما هستیم و متاسفانه در میان هیات داوران در اقلیت. تساى كارگردان 39ساله كه ظرف مدت كوتاهى و با ساخت 13 فیلم در مقام كارگردان، 10فیلم در مقام نویسنده فیلمنامه و یك فیلم در مقام تهیه كننده توانست خود را به عنوان فیلمسازى پرآوازه در تایوان معرفى كند، صفات ویژه دیگرى هم داشت كه شخصیت اش را براى من جذاب مى كرد. او بودیست، آزاداندیش و غیرقراردادى بود و فیلم هایش كه مملو از خشم و خلاء زندگى در دنیاى مادى گراى امروزى هستند از او كارگردانى جنجالى ساخته است. فرداى صبح روزى كه خسته و بى رمق از هشت ساعت جلسه نهایى داورى پشت درهاى بسته كه دو بار با اعتراض من و تساى مختل شد به همراه مینا اكبرى با این كارگردان تایوانى به گفت و گو نشستیم. او انگلیسى نمى دانست و بعد از توضیح درباره هر مطلبى دائم با نگرانى به مترجم سوئیسى اش نگاه مى كرد، شاید چیزى دستگیرش شود. این گفت و گو مى توانست طولانى و جذاب تر هم شود اما جلسه اى كه از ساعت هفت بعدازظهر تا چهار صبح به طول بینجامد رمقى باقى نمى گذارد، با این وجود چیزى كه به ما انرژى مى داد این بود كه ما دو نفر مقهور نظرات اكثریت داوران نشده بودیم.

•براى شروع گفت و گو بهتر است ابتدا كمى درباره وضعیت سینماى تایوان و میزان تولیدات سینمایى اش بگویید.

جواب به این سئوال چندان ساده نیست به خصوص كه سینماى تایوان در سال هاى اخیر رویه اش را تغییر داده و دیگر به مانند گذشته كه فقط با فیلم هاى كونگ فویى محبوبیت پیدا كرده بود عمل نمى كند. سینماى تایوان بعد از جنبشى كه به «سینماى نوین تایوان» منجر شد سعى كرد سطح تولیدات خود را ارتقا دهد و با بازگشت به خوداندیشى و بیدارى احساسات ملى سنت هاى بومى و فرهنگى خود را گسترش دهد. در حال حاضر میزان تولیدات تایوان چندان قابل تامل نیست اما تنوع گونه هاى مختلف در آن دیده مى شود و دیگر دنیا سینماى تایوان را با فیلم هاى پرتحرك و اكشن نمى شناسد.

•با توجه به اینكه شما از فیلمسازان غیرتجارى و به اصطلاح مستقل سینماى تایوان محسوب مى شوید ارزیابى تان از وضعیت این نوع سینما و تولیداتش در تایوان و جهان چیست؟

همان طور كه در جواب قبلى گفتم ما دیگر سینماى تجارى به آن شكل معمول نداریم، اما چیزى هم به نام سینماى مستقل در تایوان وجود ندارد. در حال حاضر كمپانى هاى بزرگ ساخت فیلم در تایوان فعالیت مى كنند كه كار اكثر آنها تولید فیلم هاى تبلیغاتى است و اگر فیلمى هم مى سازند مربوط به داستان هایى است كه در دوران گذشته رخ داده است. فیلم هایى كه سینماى تایوان در سال هاى اخیر تولید كرده دیگر پروداكشن عظیم با هزینه هاى سرسام آور ندارد. شاید از این نظر بتوان گفت كه تقریباً شبیه به سینماى مستقل عمل كرده است.

•سینماى مستقل از این جهت كه مخاطب عام ندارد نیازمند حمایت و پشتیبانى است در كشور شما چه نهاد یا ارگانى از این سینما حمایت مى كند؟

اتفاق جالبى حدود 30-20 سال پیش روى داد. اوایل سال هاى دهه 70 بود كه برخى فیلمسازان پولدار براى تولید فیلم هاى تایوانى سرمایه گذارى كرده و فیلم مى ساختند اما در اواخر دهه 70فیلمسازان بیشتر روى كمك هاى دولتى و حمایت هاى دولت حساب بازكردند و فیلم هاى كم هزینه تولید كردند و از آن به بعد نسل جدید فیلمسازانى وارد صحنه شدند كه وابسته به دولت بودند. نكته جالب اینجا است كه در همان دهه 70 بود كه سینماى تجارى تایوان پا به عرصه وجود گذاشت و سالى 200 فیلم ساخته مى شد كه همگى تجارى بودند و از طرف دیگر غربى ها هم به سرمایه گذارى در سینماى ما علاقه مند شدند. فیلمسازان امروزى هم همان ها هستند اما نوع سینماى خود را تغییر داده اند و كارى كردند كه دولت از جریان ساخت فیلم هایشان حمایت كند.

•شما به عنوان یك فیلمساز مستقل از روند فعلى سینماى مستقل در كشورتان و حمایت هایى كه مى شود راضى هستید؟

نكته مهم در سینماى تایوان این است كه فیلمسازان این كشور هركدام سینماى خاص خود را دارند و از شیوه منحصر به فردشان براى ساخت فیلم استفاده مى كنند، به همین دلیل غالباً از كشورهاى دیگرى براى سرمایه گذارى روى فیلم هایشان كمك مى گیرند. دست كم تا جایى كه به من مربوط است از چنین رویدادى خوشحالم اما به هرحال خیلى راضى كننده نیست. واضح است كه بدین ترتیب سینماى تایوان كم كم تبدیل مى شود به سینمایى كه كشورهاى سرمایه گذار دوست دارند یا هالیوودى دیگر. من و فیلمسازان همفكر من تلاش مى كنیم كه این اتفاق در سطح گسترده در سینماى تایوان نیفتد اما تا چه زمان مى توانیم مقاومت كنیم، نمى دانم.

•وضعیت اكران فیلم هاى مستقل در تایوان چگونه است و آیا با توجه به ذات افشاگرانه این نوع سینما شما مشكلى به نام سانسور در كشورتان دارید؟

خوشبختانه سانسور در سینماى تایوان معنایى ندارد. اما ما خودمان مى دانیم كه اگر صحنه هاى خاص سكسى در فیلم مان داشته باشیم درجه اى مى گیرد كه امكان اكران گسترده نداریم. نكته جالب دیگر اینكه در سینما و اصولاً كشور تایوان ما مى توانیم درباره هر موضوعى فیلم بسازیم و بحث كنیم. مثلاً فیلم آخر من را بسیارى از منتقدان كشورم كوبیدند. اما همین فیلم اجازه اكران پیدا كرد و مورد استقبال مردم كشورم و جهان قرار گرفت و جایزه اول فیلم برلین را از آن خود كرد. این حق همه است كه وقتى من فیلمى مى سازم و در سینماى عمومى نمایش مى دهم درباره اثرم اظهارنظر كنند ولى من هم حق دارم فیلمى را كه دوست دارم بسازم.

•شما و اصولاً مردم تایوان تا چه حد سینماى ایران را مى شناسید و آیا آن را دوست دارید و با آن ارتباط برقرار مى كنید؟

تا آنجا كه من مى دانم در تایوان چند تا فیلم بیشتر از سینماى ایران اكران نشده است. اما با عباس كیارستمى آشنا هستند و در جشنواره اى كه در تایوان بود و فیلم هاى تجارى نمایش مى داد آثار عباس كیارستمى به نمایش درآمد و اتفاقاً استقبال خوبى هم از آن شد. سینماى ایران درست است كه از لحاظ تكنولوژى كامل نیست اما امكانات خوبى براى بحث و ساخت هرگونه فیلم دارد و بسیار پیچیده تر از سینماى كشورهاى آسیایى است. من به شخصه سینماى سال هاى بین 2001 تا 2004 ایران را خیلى مى پسندم و تعداد زیادى فیلم از سینماى ایران دیده ام.

•مردم كشور ما سینماى شما را با كارگردانى به نام «هوشیائوشین» و فیلم «شهر غم» كه در سال 1989جایزه شیرطلایى ونیز را گرفت مى شناسند. این كارگردان در حال حاضر چه مى كند؟

فیلم «شهر غم» كه «هوشیائوشین» ساخت فیلم بسیار مهمى چه براى خودش و چه براى سینماى تایوان بود و باعث شد در تایوان مناقشاتى به وجود آورد. چون او در این فیلم فساد و آزادى را كه با تسلط KMT در تایوان به وجود آمده بود به تصویر كشید. او همچنان در تایوان سالى یك فیلم مى سازد و اخیراً هم در جشنواره كن با اثر جدیدش حضور داشت ولى اصولاً كارگردان دوست داشتنى مردم كشور تایوان نیست.

•آیا شباهتى میان سینماى مستقل خودتان با فیلم هاى ایرانى كه در جشنواره ها حضور پیدا مى كنند، مى بینید؟

البته بین سینماى ایران و تایوان تفاوت هاى زیادى وجود دارد، چون در دو محیط متفاوت تولید مى شوند.

تایوان كشورى است كه همه چیز در آن به سرعت خارق العاده اى اتفاق مى افتد و كل جامعه با سرعت شگفت آورى به جلو حركت مى كند و ضمناً جامعه اى بسیار آزاد هم هست. حتى از سال هاى دهه ?? به این طرف این آزادى بیشتر هم شده است. تا جایى كه به سینماى مستقل مربوط است ما همه نوع فیلم در این ژانر تولید مى كنیم و توانسته ایم تولیدات بسیار جالبى داشته باشیم و باید بگویم فیلم هاى ایرانى از محیطى به مراتب متفاوت برآمده اند و دیده ام كه كشورهایى نظیر سنگاپور از فیلم هاى ایرانى بسیار كپى بردارى مى كنند. مثلاً همین فیلمى كه درباره بچه اى بود كه به دنبال دستیابى به یك كفش كتانى بود، (بچه هاى آسمان). در تایوان چنین چیزى ممكن نیست ساخته شود.

•بسیارى معتقدند كه تسلط پنجاه و یك ساله ژاپنى ها بر تایوان باعث شده كه فرهنگ و سینماى تایوان تحت تاثیر این كشور قرار بگیرد. آیا شما چنین نظرى را قبول دارید؟

به نظر من این اتفاق كاملاً عادى و طبیعى است. در تمام دنیا نیز وضع به همین منوال است و سینماى كشورهاى مختلف روى هم تاثیر مى گذارند. اما این تفاوت جوامع است كه سینماى متفاوتى پدید مى آورد. ما سال ها مخاطب سینماى ژاپن بودیم اما در حال حاضر برعكس شده و در ژاپن شیوه فیلمسازى اى پدید آمده كه بسیار شبیه به فیلمسازى تایوان است. این اتفاق به خصوص در میان جوانان آنها بیشتر مشاهده مى شود، آنهایى كه فیلم هاى كم هزینه مى سازند. فراموش نكنیم كه تایوان كشور منحصر به فردى است كه فیلمسازان آن هر كدام تشخص ویژه اى دارند و هر یك سینماى خاص خود را دنبال مى كنند. اما هنوز پرسش هاى مهمى در مورد از بین رفتن و فروپاشى ارزش هاى فیلمسازى كشور تایوان در مقابل امپریالیسم فرهنگى آمریكایى و ژاپنى مطرح است كه فیلمسازان ما سعى كرده اند با آثار متفاوت و متنوع خود پاسخگوى آن باشند.

•دلیل موفقیت سینماى تایوان در میان كشورهاى آسیاى جنوب شرقى را در چه مى دانید؟

بسته به این است كه شما موفقیت را چگونه تعبیر كنید. سینماى تایوان فیلم هاى بسیار تاثیرگذارى دارد، به خصوص با نگاهى گذرا به سینماى 20 سال گذشته مى توانید ببینید كه چقدر سینماى تایوان رشد كرده است. اما اگر به فروش فیلم ها توجه كنید، مى بینید كه واقعاً اسفبار است. این یعنى هیچ كس به دیدن این فیلم ها نمى رود. به خصوص در تایوان كسى به دیدن فیلم هاى تایوانى علاقه نشان نمى دهد. به همین دلیل فروش بسیار بدى دارند. چون این نوع فیلم ها براى عامه مردم ساخته نشده تا از سوى آنها مورد استقبال قرار بگیرد. هر چند خیلى ها دوست دارند فیلمى بسازند كه با اقبال عمومى مواجه شود، اما فكر نمى كنم همه مردم به دیدن چنین فیلم هایى علاقه مند باشند. از سوى دیگر هستند فیلمسازانى كه مى خواهند فیلم هایى متفاوت بسازند و مردمى هم هستند كه دلشان مى خواهد فیلم هایى متفاوت ببینند با مطالب، انتظارات و تعاملاتى متفاوت. در عین حال باید گفت ذائقه اكثریت مردم دارد با فیلم هاى هالیوودى عادت مى كند.

•آیا شما با ساخت فیلم هایتان در تغییر ذائقه مردم تاكنون به موفقیت دست یافته اید؟

كم كم دارد این اتفاق مى افتد. دلم مى خواهد خاطره اى از سال 2001 برایتان بگویم كه فیلمم را در تایوان اكران كردم. من خودم به میان مردم در داخل خیابان ها مى رفتم چون مى خواستم بدانم چه كسانى بلیت خریده بودند و با مخاطبان آثارم آشنا شوم و درباره سینمایم با آنها حرف بزنم. بنابراین به همه جا سر زدم. به دانشگاه ها، مدارس، بارها، كافه ها و... بامردم صحبت كردم و نظرشان را درباره فیلمم جویا شدم. جالب تر از همه نظر دانشجویى بود از دانشگاه كلمبیا كه مى گفت: شما دارید مردم تایوان را مجبور به دیدن فیلمتان مى كنید و من گفتم مگر سینماى هالیوود این كار را نمى كند؟ اما من با این كار قصد داشتم مردم را با فیلمم آشنا كنم تا بدین ترتیب به تعداد افرادى كه به این نوع سینما علاقه مند هستند، اضافه شود.

•جشنواره لوركانو را چگونه دیدید. آیا فیلمى كه نظرتان را جلب كند، در جشنواره وجود داشت؟

فكر مى كنم نباید امیدمان را از دست بدهیم. فیلم هاى بد زیادى دیده ایم. اما شانس دیدن چند فیلم خوب هم نصیبمان شد.

.