مصاحبه سحر بحرانی با دکتر آشتیانی

دکتر آشتیانی مشاور و معاون پژوهشی رئیس سازمان استعدادهای درخشان و ارائه کننده ایده آموزش پروژه محور در ایران بوده و در این زمینه مقالات بسیاری را به چاپ رسانده است. ایشان همچنین از فارغ التحصیلان مدرسه استعدادهای درخشان بوده و مدرک پزشکی خود را از دانشگاه تهران اخذ کرده اند.

لطفا در مورد آموزش پروژه محور مقدمه ای را بیان کنید.

آموزش پروژه محور یا بر طبق معادل انگلیسیش Project Based Learning(PBL)، یادگیری پروژه محور آموزشی است که در آن دانش آموز به طور فاعلانه یا به اصطلاح اکتیو عمل می کند   به همین دلیل در حال حاضر یادگیری پروژه محور در ایران اصطلاح درستی نیست زیرا ما در این برهه از زمان در حال آموزش آن هستیم.

تاریخچه ای از آموزش پروژه محور را بفرمائید.

این اصطلاح حدود 40 یا 50 سال در جهان عمر دارد اما این دلیل بر آن نمی شود که بگوییم قبلا وجود نداشته است. برای مثال آهنگران، نجاران و غیره که در قدیم با شاگردی شروع می کردند و بعد از کسب مهارت و تجربه به یک استاد مبدل می شدند، تنها فرقی که آموزش پروژه محور قدیم با جدید دارد  وجود مبانی تئوریک است.

آموزش و پرورش عمومی که از حدود 100 سال پیش شروع شد مردم سراسر جهان را از آموزش علم همراه با مهارت دور کرد و این موضوع تبدیل به یک آفت اجتماعی شد و کشورهایی که این آفت را زودتر کشف کردند پیشرفت بهتری یافتند.

این موضوع در نیم قرن اخیر مورد بازنگری و برنامه ریزی قرار گرفته، ساماندهی و کاربردی شده و چگونگی استفاده از آن در آموزش جدید گنجانده شده است.

چه برنامه ریزی انجام می شود تا بدانیم دانش آموزی که تحت آموزش پروژه محور قرار گرفته جایگاه مناسبی را در آینده کسب می کند و نیاز آموزشی امروز او چیست؟

مثالی که در این مورد می توان زد اینست که اگر بخواهید یک اوسقوف تربیت کنید باید به او لاتین بیاموزید، همینطور اگر به فردی احتیاج دارید که مهارت حل مسئله را دارا باشد باید به او حل مسئله بیاموزید.

اگر اینطور به این بحث نگاه کنید آموزش پروژه محور نیاز بدون بحثی است و در خارج از کشور نیز سیستم آموزش و پروش با توجه به نیاز های آن کشور تغییر کرده است.

در کشور ما نیز هیچ کس مخالف آن نیست که کشور ما باید قدرت و ثروت جمع کرده و عقب ماندگی های خود را جبران کند. در این راه نیز ما به پژوهشگران و مهندسان مبدع نیازمندیم و تنها راه تربیت چنین کسانی آموختن حل مسئله به صورت تجربی و طرق مهندسی تعریف شده است.

تعریف پروژه دانش آموزی را بفرمایید.

فرآیند تمام عیار علمی یا مهندسی را گویند. آنچه را که یک دانشمند در بزرگترین آزمایشگاه های جهان انجام می دهد، تجربه است، همین کار را دانش آموزان نیز باید انجام دهند منتها در مقیاسی که در حد خودشان باشد.

کار آموزش پروژه محور هم اینست که یک برنامه آموزشی را که تمام اطلاعات و مهارتهای لازم را از طریق پروژه به دانش آموز منتقل کند. این کار، کار آسانی نیست اما به شرط هزینه و برنامه ریزی درست امکان پذیر است.

آیا این روش با آموزش سنتی تفاوت دارد؟

بله، آن نوع آموزش در دوره خودش خیلی خوب بوده اما پیچیدگی های جامعه امروز باعث از کار افتادن آن شده و کاری که باید انجام شود شناخت درست نکات مثبت آن است.

فناوری های نوین هم در همین دسته بندی جای می گیرد؟

بله، فناوری همانطور که از اسم آن معلوم است از کلمه فن می آید و مهارت تولید فن و در نتیجه آن تولید محصول جدید در این موضوع قرار می گیرد. امروز دیگر یادگیری ماهیگیری مهم است نه خریدن ماهی یعنی کاری که قبل از انقلاب انجام می شد.

امروزه دیگر مانند گذشته ماده یا انرژی برگه برنده نیست بلکه اطلاعات است که سرنوشت یک ملت را رقم می زند. قبول این نکته اهمیت PBL  را برای ما روشن تر می کند.

سابقه آموزش پروژه محور چیست؟ و ما با تکیه بر چه سابقه ای می خواهیم این مسیر را طی کنیم؟

در کشورهایی مانند آمریکا که به طور عمده به این قضیه پرداخته می شود، حدود 50 سال است که در این زمینه کار می شود، یعنی از 50 سال پیش یک موسسه مسئول استعداد یابی در میان دانش آموزان 14 ساله شد و آنها را طوری پشتیبانی می کرد که هم به درد خودشان و هم به درد جامعه شان بخورند، بدین صورت که به آنها بورس تحصیلی برای تحصیل در بهترین دانشگاه ها را اعطا می کرد.

اما در کشور ما که کنکور مرسوم است، قابلیت حل 45 ثانیه ای دانش آموزان مورد سنجش قرار می گیرد نه استعدادهایی که به درد جامعه بخورند، استعدادهایی که توانایی فکر بر روی مشکلاتی را دارند که به مدت زیادی فکر و مطالعه نیاز دارد.

اما سابقه این روش در کشور خودمان حدود 25 سال  است که با انجام پروژه های دانش آموزی در مدرسه علامه حلی شروع و سعی شد از روشهای PBL در آن استفاده شود.

در سالهای اخیر نیز شعار تحول آموزشی و دانش محور بودن کشور توسط افراد مسئول در سالهای آینده به گوش می رسد که خواهان تغییر نظام آموزشی آموزش و پرورش هستند.

به نظر من PBL  به شرط درست اجرا شدن(یعنی قبل از اجرا روی آن فکر شود و هزینه و زمان مناسب برای مطالعه نقاط قوت و ضعف و اجرای آن گذاشته شود)می تواند مفید واقع شود.

در همین راستا از اولین راههای شروع کار تعیین نقش ها و آشنایی متولیان امر با PBL برای قضاوت بهتر است.

آشنایی شما با تبیان چگونه و در چه حد است؟

در حدود 3 یا 4 سال پیش از طریق مدرسه اینترنتی با تبیان آشنا شدم و قرار شد 10 مدرسه دخترانه و پسرانه در شهرستان از طریق اینترنت تبیان پروژه های دانش آموزی را انجام دهند. آن پروژه ها موفق هم بودند اما کمبود بودجه کافی و همینطور زمان باعث متوقف شدن آن شد زیرا این دست پروژه ها به زمانی حدود 10 تا 15 ساله و بودجه ی میلیونی احتیاج دارند.

می توان گفت تبیان تنها سایتی است که در آن تعریف PBL آورده شده و در حال ارائه مطالب علمی در عرصه ی اینترنت در این زمینه است.

درباره نقصهای کنونی این روش در ایران بفرمایید.

نبودن منابع آموزشی، انسانی و علمی مخصوصا در اینترنت از مشکلات ماست. این کار وظیفه تبیان نیست بلکه یک وظیفه ملی است که برای پروژه های دانش آموزان منابع فارسی تهیه کنیم و کتابهای کتابخانه را در اینترنت قرار دهیم تا دسترسی آسانی به مخاطبان جوان بدهیم.

از اینکه وقت خودتان را در اختیار ما گذاشتید سپاس گذارم.

برای مشاهده رزومه مصاحبه شونده اینجا کلیک کنید.

تهیه کننده: سحر بحرانی