چگونگی تحقق حیات طیبه انسان ها
در قرآن افزون بر زندگی دنیا و زندگی آخرت، نوع دیگری از زندگی وجود دارد که قرآن کریم از آن با تعبیر «حیات طیبه» یا «زندگی پاکیزه» یاد کرده است. این نوع زندگی، زندگی ای حقیقی است که آثار و پیامدهای بسیار ارزشمندی برای انسان در پی دارد، که بخشی از آن در همین دنیا و بخشی دیگر در جهان آخرت آشکار می شود.
به اعتقاد ما آن زندگی که وعده تحقق آن در عصر ظهور داده شده، چیزی جز همین نوع حیات که در قرآن از آن به «حیات طیبه» تعبیر شده و ویژگی ها و آثارش در اینجا بیان شد، نیست.
در آن عصر همه مردمان یا بخش زیادی از آنها، به مدد ظهور و حضور امام عصر(علیه السلام) از این نوع زندگی بهره می شوند و آثار آن که به تعبیر علامه طباطبایی نور، کمال، توانایی، عزت و سرور وصف ناشدنی است،1
شامل حال آنها می گردد و توانمندی های ناشی از آن نصیب همه اهل ایمان می گردد.
برای روشن شدن این که چگونه با ظهور امام مهدی(علیه السلام) حیات طیبه محقق می شود لازم است مقدماتی را بیان کنیم:
1. آب منشأ و سرچشمه حیات: قرآن کریم از یک سو «آب» را به عنوان اصل حیات و مبدأ پیدایش زندگی بر کره خاکی معرفی کرده، می فرماید:
و هر چیز زنده ای را از آب پدید آوردیم. (انبیاء (21) آیه 30)
و از سوی دیگر نزول آب (باران) از آسمان را مایه زنده شدن دوباره زمین دانسته، می فرماید:
و خدا از آسمان آبی فرود آورد و با آن زمین را پس از مردنش زنده گردانید، قطعاً در این [امر] برای مردمی که شنوایی دارند، نشانه ای است.( نحل (16) آیه 65؛ همچنین ر.ک: بقره (2)، آیه 164؛ عنکبوت (26)، آیه 63)
و سرانجام در آیه ای دیگر، آراسته شدن زمین به زیور گیاهان را ناشی از درآمیختن نزولات آسمانی با آنها دانسته، می فرماید:
در حقیقت، مَثَل زندگی دنیا بسان آبی است که آن را از آسمان فروریختیم، پس گیاه زمین - از آنچه مردم و دام ها می خورند - با آن درآمیخت، تا آنگاه که زمین پیرایه خود را برگرفت و آراسته گردید... .( یونس، آیه 24)
همه این آیات دلالت بر این دارند که آغاز و استمرار زندگی انسان ها و دیگر موجودات در زمین بدون وجود آب امکان پذیر نبوده و نخواهد بود.
3-2. تشبیه امامان معصوم: به آب: در تعدادی از روایات، امامان معصوم: به آب تشبیه شده اند، از جمله در روایاتی که در تأویل این آیه شریفه:
بگو: به من خبر دهید، اگر آب [آشامیدنی] شما [به زمین] فرو رود، چه کسی آب روان برایتان خواهد آورد؟(ملک (67)، آیه 30)
از امام موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل شده است، می خوانیم:
هرگاه امامتان را نیابید و او را نبینید چه کار خواهید کرد؟2
هرگاه امامتان از نظرتان غایب شود، چه کسی امام جدیدی برایتان خواهد آورد؟3
همچنین در روایت دیگری که از امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) در ذیل همین آیه شریفه وارد شده، آمده است:
«آب شما» ابواب شما، یعنی امامان هستند، امامان ابواب الهی بین او و بین آفریدگان اویند.4
با توجه به روایات یاد شده می توان گفت:
همچنان که خداوند، آب را مایه حیات مادی انسان ها قرار داده و تنها به وسیله نزول باران رحمت الهی است که زمین مرده و گیاهان خشکیده روح و حیات تازه ای می یابند، امامان معصوم: را نیز مایه حیات معنوی آنها قرار داده و تنها به برکت وجود آنهاست که آدمیان می توانند از زندگی پاکیزه معنوی بهره مند شوند.
3. عصر ظهور، عصر تجلّی کامل ولایت، با مشخص شدن نقش امامان معصوم: در تحقق حیات معنوی انسان ها می توان به تصوری روشن از چگونگی تحقق حیات طیبه در عصر ظهور رسید.
توضیح آنکه در این عصر که عصر تجلی کامل ولایت الهی است، خداوند متعال به برکت وجود ولی اللَّه الاعظم – ارواحنا له الفداء - همه حجاب ها و موانعی را که پیش روی انسان ها وجود دارد بر می دارد و آنها را به مراتب بالای ادراک، آگاهی و ایمان نائل می سازد تا جایی که همه مظاهر شرک، کفر، گناه، ظلم، بی عدالتی از زمین رخت بر می بندد و انسان ها مستغرق در یاد و نام خداوند می شوند. اینجاست که آن حیات پاکیزه که انسان ها قرن ها به دنبالش بودند، محقق شده و آدمی امکان نیل به مراتب عالی کمال را پیدا می کند.
برخی از روایاتی که در آنها به نقش محوری ولی خدا در تحولات عصر ظهور اشاره شده به شرح زیر است:
1. در نخستین روایت، امام باقر (علیه السلام) به نقش حضرت مهدی (علیه السلام) در رشد عقلانی و ارتقای درک انسان ها اشاره کرده، می فرمایند:
هنگامی که قائم ما به پا خیزد خداوند دستش را بر سر بندگان می گذارد و بدین وسیله عقل های آنها افزایش یافته و خردهای (ُخلق های) آنها به کمال می رسد.5
2. در روایت بعدی که از رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل شده است، محوریت عبودیت خداوند در عصر ظهور و برطرف شدن همه خوی و خصلت های حیوانی مورد توجه قرار گرفته و تأکید شده که همه این آثار به برکت وجود حجت خدا، حضرت مهدی (علیه السلام) است:
خداوند به وسیله مهدی برای امت گشایش حاصل می کند. او دل های بندگان را با عبادت پر می کند و عدالتش را بر آنها دامن گستر می سازد. خداوند به وسیله او دروغ و دروغگویی را ریشه کن می کند و روزگار سخت و دشوار را از بین می برد و طوق ذلت و بردگی را از گردن شما بر می دارد.6
3. و سرانجام در آخرین روایت، امام رضا (علیه السلام) به این مطلب که خداوند در عصر ظهور به وسیله امام مهدی (علیه السلام) زمین را از همه مظاهر ظلم و جور پیراسته می سازد، اشاره کرده، می فرماید:
خداوند به وسیله قائم، جهان را از هرگونه ناروایی پاکیزه و از هرگونه ستم پیراسته می سازد... آنگاه که او قیام کند، زمین به نور پروردگارش روشن می شود، میزان عدل را در میان مردم برپا می سازد و هیچکس به دیگری ستم روا نخواهد داشت.7
بر این اساس می توان گفت که تحقق حیات پاکیزه و معنوی در عصر ظهور چیزی جز اثر تجلی ولایت ولیّ اللَّه بر زمین نیست و همه آنچه در این عصر محقق می شود تنها از برکت وجود ایشان است، که چون آبی زلال سرزمین های تفتیده جان آدمیان را روح و حیات تازه ای می بخشد.
پدیدآورنده: ابراهیم شفیعی سروستانی
گروه دین و اندیشه تبیان، با تصرف
1. ر.ک: طباطبایی، سید محمد حسینی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 12، ص 342-341.
2. صدوق، محمد بن علی بن حسین، کمال الدین و تمام النعمه، ج2، ص 360.
3. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، ج 1، ص 339، ح 14.
4. علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج 2، ص 379.
5. کلینی، محمدبن یعقوب، همان، ص 25، ح 21؛ إذا قام قائمنا وضع الله یده علی رؤس العباد فجمع بها عقولهم و کملت به أحلامهم [أخلاقهم].
6. طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبه. ص 114؛ مجلسی، محمدباقر، همان، ج 51، ص 75، ح 29؛ یفرج الله بالمهدیّ عن الأمّه. یملأ قلوب العباد عباده یسعهم عدله. به یمحق الله الکذب و یذهب الزمان الکلب و به یخرج ذلّ الرّقّ من أعناقکم.
7. مجلسی، محمدباقر، همان، ص 321 - 323، ح 29.
