تبیان، دستیار زندگی
سقط جنین ، بازی مرگ و زندگی است
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

کودکانی که ناخواسته می آیند

چشم هایش را بست از ترس! دراز کشید روی تخت و ملحفه هایی که بوی سفیدکننده می دادند... دست هایش می لرزید. زن گفت: «نترس دختر! اگر بترسی عضلات بدنت خود به خود سفت می شوند!» دختر اما دیگر چیزی نمی شنید؛ ماده بیهوش کننده اثر کرده بود و حالا دیگر نوبت زن بود که دست به کار شود! دو ساعت بعد، دختر گوشه تاکسی مچاله شده بود از درد... دیگر خبری از «جنین» ناخواسته نبود... جنین مرده بود به قیمت همه چیزهایی که دختر می خواست زنده نگه دارد!

کودک

فرزند یکی از نعمت های بزرگ است که خداوند به پدران و مادران عطا کرده است. اهمیت این امر زمانی معلوم می شود که زن و شوهری پس از چند سال زندگی مشترک وقتی از داشتن نعمت فرزند محروم می مانند با تحمل هزینه فراوان و صرف وقت زیاد و گاهی رنج سفر و ... به مراجع درمانی مراجعه می کنند و همچنین وجود مراجع فراوان درمانی و ناباروری و اکتشافات جدید در این زمینه اهمیت این امر را به اثبات می رساند و حتی زمانی که زوجین از بارور شدن قطع امید می کنند با استفاده از رحم اجاره ای یا با مراجعه به مراکز نگهداری اطفال بی سرپرست، طفلی را به فرزندی می پذیرند با وجود این، برخی از پدرها و مادرها به دلایلی از وجود جنین ناخرسند بوده به عنوان مثال در مواردی که جنین تهدیدی برای سلامتی و حیات مادر باشد یا جنین از بیماری خاصی رنج ببرد که برای وی خطرناک است. بنابراین قانونگذار تحت شرایط خاصی اجازه سقط جنین را به بعضی از زوجین می دهد و چون سقط جنین به جز در موارد خاص و محدود جرم محسوب می شود در نوشته حاضر با ضمانت اجرای قانونی سقط جنین بیشتر آشنا می شویم.

سقط جنین اصطلاحا عبارت است از اقدام به خروج غیرطبیعی حمل قبل از موعد طبیعی وضع حمل، به وسیله مادر یا هر کس دیگر، به قصد نابود کردن جنین به صورتی که جنین خارج شده از رحم زنده نباشد

سقط جنین چیست؟

سقط جنین اصطلاحا عبارت است از اقدام به خروج غیرطبیعی حمل قبل از موعد طبیعی وضع حمل، به وسیله مادر یا هر کس دیگر، به قصد نابود کردن جنین به صورتی که جنین خارج شده از رحم زنده نباشد.

در قوانین جمهوری اسلامی ایران به پیروی از شرع مقدس اسلام سقط جنین به طور کلی ممنوع و به منزله قتل نفس محسوب می شود. با این وجود قانونگذار شرایطی را در نظر گرفته است که می توان تحت آن شرایط و با رعایت مقرراتی که ذکر خواهد شد اقدام به سقط جنین کرد. مفاد این قانون که تحت عنوان قانون سقط درمانی در سال 1384 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده به شرح زیر است:

سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک و تایید مراجع قانونی مبنی بر بیماری جنین که به علت عقب افتادگی یا ناقص الخلقه بودن موجب سختی و آزار مادر است و یا بیماری مادر که با تهدید جانی وی همراه باشد، قبل از دمیدن روح ( 4ماهگی) با رضایت زن مجاز است در این حالت دیگر مسوولیتی متوجه پزشک اقدام کننده به سقط جنین نیست.

در قوانین جمهوری اسلامی ایران به پیروی از شرع مقدس اسلام سقط جنین به طور کلی ممنوع و به منزله قتل نفس محسوب می شود.

برای صدور درخواست مجوز سقط درمانی، برای اقدام به سقط جنین قانونی در صورتی که سقط جنین قانونی باشد افراد می توانند با دستور مقام قضایی یا درخواست زوجین با معرفی نامه پزشک معالج به ادارات کل پزشکی قانونی استان مراجعه کنند. این نکته قابل ذکر است که تنها در صورتی درخواست پذیرفته می شود که سن بارداری از چهار ماه نگذشته باشد.

جنین

سقط جنین ناشی از رابطه نامشروع

برابر مقررات حاكم بر كشور جمهوری اسلامی ایران جنین از زمان انعقاد نطفه تا زمان تولد دارای حقوقی است كه هم از سوی شارع مقدس و هم از طرف قانون مورد حمایت قرار می‌گیرد. برای مثال مطابق قانون مدنی حمل (جنین) چنانچه زنده متولد شود حتی اگر این زندگی یك لحظه هم باشد همانند یك انسان كامل از حقوق مدنی بهره‌مند می‌شود از این رو است كه می‌شود به نفع جنین وصیت كرد یا اموالی را به او هبه نمود و... قانونگذار در قانون مجازات اسلامی آزار و اذیت زن حامله را كه موجب سقط جنین شود جرم می‌داند و نیز كسانی را كه زن حامله را به سقط جنین راهنمایی و دلالت می‌كنند چه پزشك باشد و چه فرد عادی قابل تعقیب و مجازات دانسته است.

برابر قانون اساسی همه اشخاص از حقوق مساوی برخوردارند و نیز دارای حق حیات هستند لذا همان‌طور كه جنین ناشی از ازدواج مورد احترام و حمایت می‌باشد جنین ناشی از رابطه نامشروع نیز از سوی قانونگذار حمایت می‌شود و هرگونه آسیب به آن قابل تعقیب كیفری است.

نحوه اخذ دستور مقام قضایی

درخواست صدور مجوز برای سقط جنین فقط هنگامی پذیرفته می‌شود كه جهت درمان باشد و دارای شرایط زیر است:

1- درخواست سقط درمانی به اداره كل پزشكی قانونی استان‌ها تقدیم شود.

2- این درخواست قبل از چهار ماهگی جنین ارائه شود.

3- درخواست از سوی زوجین همراه با معرفی‌نامه پزشك معالج باشد همچنین است هنگامی كه دستور مقام قضایی برای سقط‌جنین منضم به درخواست باشد باز هم ارائه‌ نظر پزشك معالج ضروری است.

4- معرفی‌نامه پزشك شامل عكس مادر (مهر شده به مهر پزشك)، مشخصات شناسنامه‌ای او، تشخیص بیماری، روش تشخیص و علائم آن خواهد بود و تصویر شناسنامه و مداركی كه هویت زوجین را مشخص می‌كند و نیز نتایج آزمایشات پزشكی پیوست  و جهت صدور مجوز به مراجع قضایی تقدیم می شود.

برابر قانون اساسی همه اشخاص از حقوق مساوی برخوردارند و نیز دارای حق حیات هستند لذا همان‌طور كه جنین ناشی از ازدواج مورد احترام و حمایت می‌باشد جنین ناشی از رابطه نامشروع نیز از سوی قانونگذار حمایت می‌شود و هرگونه آسیب به آن قابل تعقیب كیفری است

مجازات سقط جنین

مجازات سقط جنین به اعتبار وسیله مورد استفاده: گاهی مرتکب از وسایلی مثل دادن ادویه و ... برای سقط جنین استفاده می کند و زمانی با ایراد صدمات بدنی موجب سقط می گردد قانونگذار برای هر کدام ازآنها مجازات خاصی در نظر گرفته است . سقط جنین بوسیله ایراد صدمات بدنی که شدیدترین نوع صدمه بوده برای آن مجازات سنگینی پیش بینی گردیده است . در ماده 622 ق.م.ا مقرر شده است : (هرکس عالما"و عامدا" بواسطه ضرب یا اذیت وآزار زن حامله ، موجب سقط جنین وی شود ، علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص به حبس ازیکسال تا سه سال محکوم خواهد شد ).

مقصود از ضرب و اذیت زن حامله هر نوع ضرب است اعم از اینکه توأم با جرح نیز باشد یا نباشد ،و برای بکار بردن وسایلی چون دادن ادویه و ... ماده 623 قانون فوق اعمال می گردد. این ماده مقرر می دارد : ( هرکس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یکسال حبس محکوم می شود و اگر عالما" و عامدا" زن حامله ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد مگر اینکه ثابت شود این اقدام برای حفظ جان مادر می باشد و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد ).

قانون

وسایل مذکور ممکن است فیزیکی باشد مانند بکار بردن وسایل جراحی یا وسایل دیگر که موجب باز شدن دهانه مخصوص رحم می گردد یا کورتاژ .

آنچه در ماده فوق قابل توجه است اگر شخصی زن حامله را دلالت به استعمال وسایل مذکور کند و شخصا" مباشرت نکرده باشد قانونگذار عمل مرتکب را از عموم ماده 43 قانون مجازات اسلامی  راجع به معاونت خارج نموده و مجازات مستقلی را برای آن قائل شده است .

مجازات سقط جنین به اعتبار شخصیت مرتکب : قانو نگذار از جهت شخصیت و مسئولیت کیفری بین مواردی که توسط افراد غیر متخصص یا توسط خود زن حامله و یا شوهر انجام می پذیرد تفاوت قائل شده است.

الف ) مجازات افراد غیرمتخصص

طبق ماده 623 ق.م.: هرکس بواسطه دادن ادویه با وسایل دیگر موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یکسال حبس محکوم می شود. واگر عالما " و عامدا" زن حامله ای رادلالت به استعمال دویه یا وسایل دیگر نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد مگر اینکه ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر می باشد و در هر صورت مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد.

مجازات سقط جنین توسط مادر ، پرداخت دیه می باشد که طبق قانون یک نوع مجازات تلقی شده است اما به نظر می رسد در اینجا اشاره به سقط جنین قبل از ولوج روح در جنین باشد

ب) مجازات افراد متخصص 

بموجب ماده 624 ق.م.ا :  اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یاجراحی یا داروفروشی اقدام می کنند وسایل سقط جنین فراهم سازند و یامباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت .

قانونگذار در ماده فوق برای پزشک ، ماما ، و ... به لحاظ سمت و شغل آنها مجازات را تشدید نموده است و قائل به شدت عمل خاص شده است زیرا پزشک ، ماما، جراح و ... قسم خورده اند و به موجب آن باید حافظ نسل باشند و نه قاتل آنها و مراجعه مردم به آنها ناشی از اعتمادی است که به آنان دارند و بعلاوه اطلاعات و معلومات طبی آنها نیز انجام این جنایت را تسهیل می کند ، حتی در مورد اشخاص مذکور در ماده فوق فراهم آوردن وسایل را بطور کلی کافی برای وقوع جرم دانسته است اعم از اینکه شخصا" مباشرت کنند یا با دیگری ، بنابراین اگر پزشک و ... دارو یا وسایل سقط را تهیه و در دسترس خود زن که می خواهد سقط جنین کند قرار دهند کافی برای تحقق جرم خواهد بود و عمل مذکور معاونت تلقی نمی شود بلکه جرم مستقلی است.

ج)مجازات سقط جنین توسط مادر 

طبق ماده 489 ق.م.ا ( هرگاه زنی جنین خود را سقط کند دیه آنرا در هر مرحله ای که باشد باید بپردازد و خود از آن دیه سهمی نمی برد ) .

مجازات سقط جنین توسط مادر ، پرداخت دیه می باشد که طبق قانون یک نوع مجازات تلقی شده است اما به نظر می رسد در اینجا اشاره به سقط جنین قبل از ولوج روح در جنین باشد .

د) سقط جنین در حادثه رانندگی

اگر حادثه رانندگی منجر به سقط جنین شود علاوه بر جنبه عمومی جرم كه راننده مقصر باید مجازات حبس یا جزای نقدی را تحمل كند مكلف به پرداخت دیه جنین به اولیای دم است و اگر حادثه فقط منجر به وضع‌حمل قبل از موعد طبیعی شود ولی آسیبی به جنین وارد نیاید فقط از حیث جنبه عمومی به مجازات حبس یا جزای نقدی محكوم خواهد شد و چنانچه حادثه منجر به مرگ مادر و سقط جنین شود علاوه بر جنبه عمومی جرم باید دیه مادر و جنین را نیز در صورت مطالبه اولیای دم بپردازد. شایان ذكر است دیه جنین پس از چهارماهگی اگر پسر باشد دیه كامل یك انسان و اگر دختر باشد نصف دیه كامل خواهد بود.

ندا پاکنهاد

گروه جامعه و سیاست

تنظیم برای تبیان: عطاالله باباپور