تبیان، دستیار زندگی
بیشتر افراد این گروه از جهت شناختی، عاطفی و رفتاری، به طور نسبی از سلامت و بهداشت روانی برخوردارند. اما این هرگز به معنای کم اهمیت شمردن بهداشت روانی در این دوره نیست بلکه نشان دهنده...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جوان باشید حتی با موهای سپید

در این مقاله سعی داریم  به تشریح اصول بهداشت روانی شامل: عزت نفس و حرمت دیگران، شناخت محدودیت‌ها، اصل علت و معلول و نیازهای اصلی پرداخته و در ادامه به فعالیت‌هایی که در جهت بهبود بخشیدن به بهداشت روانی سالمندان می‌تواند مؤثر باشد اشاره می‌شود. در پایان نیز پیشنهاداتی به سالمندان به منظور داشتن زندگی سالم و به دور از تنش ارائه می‌گردد.

پیرمرد

بهداشت روانی

افراد همان‌طور که به جسم خود اهمیت می‌دهند لازم است به سلامت و بهداشت فکر و روان خود نیز توجه نمایند. چرا که تن و روان آدمی وابسته به هم بوده و سلامت یکی در گرو سلامت و شادابی دیگری است.

بهداشت روانی به مجموعه‌ای از روش‌ها، اقدامات و فصل و انفصال‌هایی گفته می‌شود که ما را در جهت تأمین سلامت فردی و اجتماعی مصون می‌دارد. در واقع بهداشت روانی، فرد را با مجهز کردن به روش‌های روانی و عاطفی در سازگاری با موقعیت‌های گوناگون یاری می‌کند و او را برای یافتن راهکارهای مناسب در برابر مشکلات توانا می‌سازد.

اصول بهداشت روانی : بهداشت روانی مانند هر نوع شناختی تابع اصولی است که موجب می‌شود تا به اهداف عالیه خود نایل شود. این اصول عبارتند از:

عزت نفس و حرمت دیگران

مهمترین اصل که در بهداشت روانی مطرح است، احترام به شخصیت خود و دیگران می‌باشد، چرا که اگر شخصیت افراد در معرض خطر باشد، دیگر سلامت روان معنا نخواهد داشت.

بهداشت روانی، فرد را با مجهز کردن به روش‌های روانی و عاطفی در سازگاری با موقعیت‌های گوناگون یاری می‌کند و او را برای یافتن راهکارهای مناسب در برابر مشکلات توانا می‌سازد.

شناخت محدودیت‌ها

یکی دیگر از اصول مهم بهداشت روانی، شناخت محدودیت‌ها یا همان خودشناسی است. هر فردی با مجموعه‌ای استعدادها و ضعف‌ها به دنیا می‌آید و یا در مسیر زندگی با کاستی‌هایی مواجه می‌شود. شناخت این موارد به سازگاری فرد کمک کرده و موجب می‌شود تا فرد خود را به گونه‌ای که هست باور کند و دست به کارهای غیرممکن نزند. به علاوه شناخت محدودیت‌ها باعث می‌شود تا انتظارات فرد از دیگران در حد توانشان باشد و تجربه‌های ناموفق در زندگی فردی و اجتماعی کاهش یابد.

پیرزن

اصل علت و معلول

از نظر علمی هیچ پدیده‌ای نمی‌تواند خود به خود و مستقل از علت بوجود بیاید و رابطه علت و معلول به آن حکم‌فرما نباشد. لذا پی بردن به علت یک عمل موجب شناخت بیشتر آن می‌گردد. در مورد رفتار انسان نیز چنین امری صادق است.

نیازهای اصلی

احتیاجات به عنوان قوه و عامل اصلی ایجاد کننده رفتار از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و بهداشت روانی مستلزم دانستن و ارزش دادن به احتیاجات اصلی افراد است. نیازهای انسان به دو دسته بدنی و روانی تقسیم می‌شوند که به عنوان مثال: غذا و خواب از نیازهای جسمانی و نیاز به جامعه‌پذیری و امنیت جزء نیازهای روانی انسان می‌باشند. توجه به این نیازها سلامت و بهداشت روانی فرد را تضمین می‌کند.

بیشتر سالمندان از جهت شناختی، عاطفی و رفتاری، به طور نسبی از سلامت و بهداشت روانی برخوردارند. اما این هرگز به معنای کم اهمیت شمردن بهداشت روانی در این دوره نیست بلکه نشان دهنده این است که ثبات سلامت  روان سالمندان نیازمند کمک خانواده و متخصصان جامعه است تا با توجه به تشخیص به موقع نسبت به درمان سریع آن اقدام نمایند. متأسفانه بسیاری از نشانه‌های بیماری‌های روانی در سالمندی یا نادیده گرفته می‌شود و یا به عنوان بخشی از فرآیند سالمندی کم اهمیت شمرده می‌شود. این غفلت مشکلات عدیده‌ای را می‌تواند در دوره سالمندی بوجود آورد.

امروزه اثر فشارهای روانی در طولانی‌تر شدن سلامتی و عمر انسان به اثبات رسیده است. مثلاً یک فشار روانی می تواند عاملی در حمله قلبی باشد. استرس یا فشار روانی ریشه‌اکثر بیماری‌های عصبی و روانی است. استرس‌های شدید مقاومت بدن را در مبارزه با ویروس‌‌ها و باکتری‌ها کاهش می‌دهند. بررسی‌ها نشان داده‌اند افرادی که تاب مقاومت در برابر شداید زندگی را ندارند، در اثر کاهش مصونیت بیشتر دچار سرماخوردگی می‌شوند. با توجه به ارتباط تنگاتنگی که مسایل روانی و جسمانی با هم دارند، برخورداری از یک بهداشت روانی مناسب می‌تواند تا حدودی سلامت جسمانی فرد سالمند را تضمین نماید.

بیشتر سالمندان از جهت شناختی، عاطفی و رفتاری، به طور نسبی از سلامت و بهداشت روانی برخوردارند. اما این هرگز به معنای کم اهمیت شمردن بهداشت روانی در این دوره نیست بلکه نشان دهنده این است که ثبات سلامت و روان سالمندان نیازمند کمک خانواده و متخصصان جامعه است

فعالیت‌هایی که در جهت بهبود بخشیدن به بهداشت روانی سالمندان می‌توانند مؤثر باشند عبارتند از :

در کنار خانواده بودن

جدی‌ترین خطری که هر فرد سالمند را تهدید می‌کند در انزوا قرار گرفتن او از سوی اطرافیان است. بر اساس آمارهای موجود تقریباً 24 تا 28 درصد افرادی که بالای 65 سال سن دارند در تنهایی به سر می‌برند. در این حالت شخص امکان ایجاد ارتباط صمیمی و نزدیک با دیگران را از دست می‌دهد. تنهایی به تدریج فرد سالخورده را دچار مشکلات روانی می‌کند. سالمندانی که در خانواده و در محیطی سرشار از محبت، صمیمیت، قدرشناسی و احترام زندگی می‌کنند، دارای بهداشت روانی بهتری هستند. بنابراین ضرورت دارد تا حد امکان سالمندان در کنار فرزندان و نوه‌ها زندگی کنند، بزرگ خانواده محسوب ‌شوند، در تصمیم‌گیری‌ها از آنان نظرخواهی شود و به عقاید آنان احترام گذاشته شود.

گردش و تفریح

تفریح یکی از نیازهای اساسی بشر در هر دوره‌ای از زندگی است. سالمندان با رفتن به جاهای دیدنی و خوش‌آب و هوا و

کهنسالی

دیدن مناظر زیبا از فکر گذشته خارج می‌شوند و فقط به زمان حال می‌اندیشند و تا حد زیادی می‌توانند ناراحتی‌های خود را فراموش کنند.

فعال بودن

سرگرمی و فعالیت موجب تقویت اعتماد به نفس در سالمندان می‌شود. پرداختن به کارهایی که سالمندان به نوعی در ایام جوانی با آن سرو کار داشته‌اند و مورد علاقه آنها بوده است می تواند آنان را از احساس پوچی و بیهودگی دور کند. همچنین با توجه به گرایش خاص سالمندان به امور مذهبی، آنان در این دوره می‌توانند با انجام فرایض دینی و مذهبی و اختصاص دادن بخشی از اوقات شبانه روز خود به آن، موجبات آرامش روانی بیشتر خود را فراهم کنند.

پیشنهاد به سالمندان

اقدامات پیشگیری کننده ساده‌ای نظیر کنترل فشار خون، کنترل وزن بدن، استفاده از آب آشامیدنی سالم، رژیم غذایی کافی، حرکت و ورزش مناسب، مصاحبت با دوستان و افراد صمیمی و مشاوره با پزشک نقش مهمی در تضمین سلامتی و شادابی سالمندان دارد.

پرهیز از عواملی چون سیگار، داروهای مخدر و اعتیادآور، عوامل استرس‌زا و بی‌خوابی که موجب پیری زودرس می‌شوند.

پرهیز از گوشه‌نشینی و انزوا که باعث بیماری‌های افسردگی، قلبی، ریوی و بسیاری بیماری‌های دیگر می‌شود.

داشتن خواب خوب و منظم که بهترین دارو برای رفع خستگی، عصبانیت، اضطراب و افسردگی است.

تقویت ایمان و انجام امور مذهبی که به بهداشت روانی فرد سالمند کمک فراوانی می‌کند.

پرداختن به کارهایی که سالمندان به نوعی در ایام جوانی با آن سرو کار داشته‌اند و مورد علاقه آنها بوده است می تواند آنان را از احساس پوچی و بیهودگی دور کند

سالمندانی که تصور می‌کنند برای ورزش، یادگیری مطالب جدید، فراگیری مهارت‌های تازه، کمک به دیگران و کار در مشاغل تازه، بیش از حد پیرند، دارای تحریفات شناختی هستند. اگرچه این امر با مداخلات درمانی مستقیم تعدیل می‌شود اما این گونه افراد لازم است به این نکته توجه بیشتری کنند که بسیاری از دانشمندان و بزرگان، اختراعات و بزرگترین آثار خود را در این دوره بوجود آورده‌اند.

و در نهایت اینکه خداوند در قرآن کریم می‌فرماید ما انسان را در سختی آفریدیم و سختی و مشکلات، خاص دوران سالمندی نیست. از لحظه‌ای که انسان پا به این عالم هستی می‌گذارد انواع مشکلات کوچک و بزرگ که گاه تنها و گاه با یاری دیگران با همه آنها مبارزه می‌کند و این مبارزه تا وقتی که زنده است همچنان ادامه دارد. برای فردی که زندگی می‌کند و فقط زنده‌ماندن را تجربه نمی‌کند تمام لحظات زندگی شیرین است و دقیقه‌های نخست و ثانیه‌های پایانی معنا و مفهومی ندارد. چنین فردی در واقع پذیرفته است که عمر انسان مرکب از دوره‌های مختلف کودکی، جوانی و پیری است و همچنان‌که جوانی زیباست، سالمندی هم زیبایی‌های خاص خودش را دارد و فقط برای دیدن آنها باید چشم‌ها را شست و جور دیگر نگاه کرد.

سایت فرهنگسرای امید

گروه خانواده و زندگی سایت تبیان- تهیه و تنظیم: مریم عطاریان

مقالات مرتبط

بهترین راه سلامت روان

پنجه در پنجه سالمندی

سالمندی با طعم افسردگی

تکیه گاهی که خمیده است!

مردان و هم نشینی با زنان

بحران در میانسالی

اگر می خواهید فراموش نشوید

کاربران عزیز  می توانند مطالب خود در این زمینه را در بخش انجمن های تخصصی تبیان به بحث بگذارند

اگر در این زمینه سوالی دارید با مشاوران تبیان در تماس باشید