تفسیر موضوعی قرآن کریم 17

آنچه می‌خوانید خدا به من داده

قسمت سیزدهم: گفتگوی خداوند با امام صادق علیه السلام

قسمت چهاردهم: انواع نزول قرآن

قسمت پانزدهم: قرآن در شب قدر چگونه نازل شده است

قسمت شانزدهم: چرا شب قدر می چرخد

شیخ اشراق و "اجمال در عین كشف تفصیلی"

شیخ اشراق (قدّس سرّه) در پایان كتاب "حكمة الاشراق" می گوید:

كتاب حكمة الاشراق سهروردی به تعبیر خودش و نیز به تعبیر مرحوم صدرالمتألّهین، قرة العیون اصحاب معارف در مبدأ و معاد است. او می گوید خلاصه این مطالب را خدای متعالی، یك شبه به من آموخت. پس می‌شود كه یك شبه ره چندین ساله را پیمود و البتّه هیچ كس مانند رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم ره شش هزار و اندی آیه را یك شبه طی نكرد.

آیات قرآن كریم، خلاصه جهان تكوین است و هیچ حقیقتی در عالم نیست كه قرآن، حاوی آن نباشد و به آن نظر نداشته باشد، خواه بر اساس دلالت ظاهر و خواه بر مبنای دلالت باطن. نه تنها شیخ اشراق، بلكه عدّه دیگری از عرفا و حكمای الهی و اسلامی نیز به این فیض رسیده‌اند.

آنها كه شاگردان ویژه انبیا و اولیایند، گاهی نسیم نفحات الهی به مشام جانشان می رسد، لیكن گرچه خوش می‌درخشد، ولی دولت مستعجل است و دوامی ندارد. اگر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم یك شبه راه قرآن را پیمود و خزینه الهی را بازدید كرد، شاگردان آن حضرت صلی الله علیه و آله و سلم نیز با پیمودن راه آن انسان كامل و بزرگ می توانند بسیاری از معارف قرآنی و جهان بینی را یك شبه بفهمند و بیابند.

این راه به روی انسانهای سالك بسته نیست، لیكن شرطش آن است كه: اگر این خودِ ظاهری به میخانه رفت و لعل ناب به جوش آمد و انسان، از راه دل سفر كرد و در معرفت نفس كوشید، می تواند شب قدری داشته باشد و بخشی از انوار الهیّه را اجمالاً بیابد كه تفصیلش كتابی باشد.

همانطور كه اصل حقیقت قرآن بدون حجاب، مشهودِ پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم و نیز كسی كه به منزله‌ی‌ جان پاك آن حضرت است می‌باشد و برای انسانهای عادی در حجابهای لفظ و مفهوم ذهنی و وجود مثالی یا برتر از آن ظهور می‌كند، روزی نیز كه تأویل قرآن محقّق می گردد و بهشت كه درجات آن به عدد آیات قرآن است، به چهره‌ی‌ اولیای الهی گشوده می شود، حقیقت اهل بیت علیهم السلام كه همان حقیقت قرآن است و هرگز از یكدیگر جدا نمی‌گردند، بدون حجاب، برای خودشان روشن است و در پرده حجابهای گوناگون، برای سایر اهل بهشت كه در معنا اهل قرآن بوده‌اند ظهور می كند.

شاید از همین جهت است كه شعرانی در "یواقیت" از محی الدین و شیخ ابن ابی منصور نقل می كند كه اصل شجره طوبی در منزل امام علی بن ابی طالب علیه‌السلام است چون درخت طوبی حجاب مظهر نور فاطمه زهرا علیها‌السلام است و هیچ خانه و مكان و درجه‌ای از درجات بهشتهای هشت گانه نیست مگر آنكه در آنجا، فرعی از شجره طوبی است.

1- حكمة‌الاشراق، ص 403، نقل به مضمون.