عقیم ماندن سیما در نودهای دیگر
نود، عصاره فضائل یک رسانه است. جذابیت، انتقاد، مخاطب و ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی را یکجا دارد. به همین اعتبار است که اِلیتِ مکدّر از برنامه های سیاسی و نمایشی سیما، این برنامه را استثنایی بر قاعده قهر خود با تلویزیون ایران می کنند و هر دوشنبه نود را تیتراژ تا تیتراژ تماشا کرده، حظ می برند و به 200090 و رفقا اس‌ام‌اس می زنند.
در چنین میزانسنی، نقد این «شاهکار» در بهترین حالت مخالف خوانی برای عرض اندام و با نگاه بدبینانه به «جولان در عرصه سیمرغ و زحمت بیهوده دادن» تعبیر می شود. به فرض صحت یکی از این گزینه‌ها هم، برای تنوع بخشی به اپیدمی تحسین همه نشریات ورزشی و فرهنگی از خود فردوسی پور و کتاب فردوسی‌پور و جسارت فردوسی‌پور و برنامه فردوسی‌پور بد نیست چند خطی هم از یک مشکل بزرگ برنامه نود یاد شود. ایرادی که از قضا بیش و بیش از «مهندس عادل» به سیاستگزاران سیما و مدیران ارشد سازمان و شبکه سه برمی گردد.
*****
برنامه نود آشکارا قرار است پایلوتی از فضای آزاد نقد در رسانه باشد. در حالی که تمام بخش های خبری و گزارشی صدا و سیما یک صدا به تبلیغ و بزرگ نمایی فعالیت‌های دولت مشغولند، مجری نود اجازه یافته تا تناقضات اقوال مقامات فوتبال را کنار هم مونتاژ کند و زمانی که اطلاقِ صریحِ صفتِ «دروغگو» به بالاترین مقام فوتبال مملکت با لبخند رئیس فدراسیون مواجه می شود، بعد از مکث کوتاه دوربین روی صورت کفاشیان بگوید: کلا شما هم جالب هستید ها!
بی شک رسیدن آستانهِ انتقادِ مجاز به مرزِ نود، آرزوی همه اهالی رسانه است. کدام روزنامه نگاری است که از باز شدن فضای نقد استقبال نکند؟
شکی نیست که نود موقعیتی تک و برتر دارد. اما آیا «گرفتن» و شکستنِ رکورد بیننده توسط این برنامه تنها به توان و استعداد گرداننده آن برمی‌گردد یا سهم اعطای مجوز انحصاریِ نقد به او و محدود کردن ادبیات انتقادی به فوتبال، باعث تمایز نود شده است؟
اگر این مجوز به سایر برنامه سازان هم اعطا شود، آنها قادر نخواهند بود تا موفقیت «نود» را تکرار کنند؟ متاسفانه اغلب ناظران علت اقبال نود را به دو بردار «مجری قوی» و «موضوع جذاب» تجزیه می کنند و از علّتِ اصلی کامیابی آن غافل می‌مانند:
1- در همین شبکه های سیما بارها مجریانی با مشخصات استانداردتر (ظاهر، بیان، حضور ذهن و...) از فردوسی پور برنامه اجرا کرده وچند شب بعد از استقبال بینندگان، سرنگون شده اند. عاقبت فرزاد حسنی و رضا رشیدپور که هر دو وارد حوزه هایی حساس‌تر از لیگ برتر فوتبال شده و نقدهایی اساسی تر مطرح کردند، پیش روی ماست. اما در این سال ها هر وقت صف آرایی مدیران ورزشی در برابر نود شکل نگران کننده ای به خود گرفته، پورمحمدی مدیر قدرتمند شبکه سه، برای صیانت از این برنامه به میدان آمده است. اتفاقی که برای نمونه های پیش گفته روی نداد و منجر به فراغت مجریانی توانمند از سیما شد.
دو فاکتور حمایت مدیران و استمرار پخش، قطعا اجزاء مهمی از درخشش نود به شمار می رود.
2- ظاهرا مدیران محترم صدا و سیما فوتبال را به عنوان سوپاپ نقد در رسانه ملی تعریف کرده و در تفاهمی داخلی، انحصار آن را به برنامه دوشنبه شب‌های شبکه سه اعطا کرده‌اند. به نظر می رسد تقسیم کاری صورت گرفته تا با تولید سه برنامه ورزشی دیگر که تمام قد در خدمت مدیریت ورزش قرار دارند، «میانگین» نقد ورزشی قابلِ تحمل شده و جلو رفتن های «نود» با عقب‌نشینی و فضا دادن‌های سه برنامه صبح و بعد از ظهر و شب جمعه جبران شود. «ورزش و مردم»، صبح های جمعه با استراتژی «صلحِ کل» و در مقام بولتن تصویری سازمان تربیت بدنی و اذناب آن روی آنتن می رود. صرفا پیروزی‌ها را پوشش می دهد، پاتوق رؤسا است و بنای آزردن دلِ احدی از مدیران را ندارد. پخش گزارش خبری از افتتاح یک سوله ورزشی در شهرستان کرج با حضور مدیر کل تربیت بدنی استان تهران و حضور معاون حقوقی - پارلمانی (!!) سازمان تربیت بدنی در استودیو پخش زنده، از امورات جاری این برنامه است. مجری- تهیه‌کننده آن هم به پاس بیش از دو دهه استقامت، در سه دوره اخیر سازمان تربیت بدنی (مهرعلیزاده، علی‌آبادی و سعیدلو) ریاست فدراسیون هاکی را بر عهده داشته است. تکلیف این برنامه با تماشای یک قسمت برای بیننده روشن خواهد بود و نیازی به اقامه برهانی دیگر بر غیرانتقادی بودن آن نیست.
برنامه تخصصی فوتبال جمعه بعد از ظهرهای شبکه دو، توسط معاون سازمان تربیت بدنی اجرا می شود و رئیس کمیته تیم‌های ملی فدراسیون فوتبال هم کارشناس آن است. احتمالا نیاز به قرینه سومی برای تشریح شرایط این برنامه از جهت ناآراسته بودن آن به زیور نقد نیست.
برنامه نود آشکارا قرار است پایلوتی از فضای آزاد نقد در رسانه باشد. در حالی که تمام بخش های خبری و گزارشی صدا و سیما یک صدا به تبلیغ و بزرگ نمایی فعالیت‌های دولت مشغولند، مجری نود اجازه یافته تا تناقضات اقوال مقامات فوتبال را کنار هم مونتاژ کند و زمانی که اطلاقِ صریحِ صفتِ «دروغگو» به بالاترین مقام فوتبال مملکت با لبخند رئیس فدراسیون مواجه می شود، بعد از مکث کوتاه دوربین روی صورت کفاشیان بگوید: کلا شما هم جالب هستید ها!
آخرین برنامه وزشی هفته هم پایان‌بندی به غایت مناسبی است برای سه‌گانه «آخر هفته‌ها با سازمان تربیت بدنی». گعده ای است بی‌سامان بین پیشکسوت و مدیر و بازیکن و داور و جوانی پرحرف که قرار است کمبود حوصله تهیه کننده - مجری (راستی چرا در همه برنامه‌های ورزشی و حتی 90 سینمایی این دو شأن ادغام شده اند؟) برنامه را برای رصد اخبارِ ورزشیِ هفته جبران کند. در این برنامه نباید از حضور همزمان یک پیشکسوت کشتی، یک داور فوتبال و رئیس فدراسیون بدمینتون در پلاتو تعجب کرد. «ورزش از نگاه دو» گپی خودمانی و دورِ همی است که اگر هم گاهی نقدی در آن طرح شود، بلافاصله با ترجیع‌بند «چیزی از شایستگی‌های ما کم نمی‌کند» خنثی شده و فاصله اش را با فضای شاداب و برّنده 90 حفظ می کند.
بی‌رقیب بودن در نقدِ ورزشی دیگر مزیت نود است که بیشترحاصل سیاستگزاری سازمان است تا طراحی سازنده برنامه.
3-
اما مهمترین وجهی که غفلت از آن علاقه‌مندانِ صاحب‌نامِ «نود» را به خطایی فاحش واداشته، طراحی عامدانه مدیریت صدا و سیما برای منحصر کردن نقدِ تند و تیز به پدیده فوتبال است. همین امر باعث شده تا رکورد دو میلیون SMS این برنامه به حساب جذابیت فوتبال و مهارت سازندگان«نود» گذاشته شود. کسی از خود نمی پرسد چرا با مسئولان دستگاه‌های مختلف، از فرهنگ و آموزش گرفته تا ترابری و بهداشت که در Talk showهای مشابه نظیر «گفت‌وگوی ویژه خبری» و «نگاهِ یک» شرکت می‌کنند، به این صراحت برخورد نمی‌شود؟ آیا مدیران فوتبال بدترینِ مدیران اند و مدیریت فوتبال پرانتقادترین عملکرد را در میان همه دستگاه ها دارد؟ آیا لزوما منطقه آزادِ انزلی بهتر از ملوان بندر انزلی اداره می شود؟ مدیریت شرکت راه آهن از تیم راه آهن بهتر است؟ بین کیفیت محصولات مسِ کرمان با تیم فوتبال آن ارتباطی برقرار نیست؟منبع: همشهری ماه. تیر 89
