تبیان، دستیار زندگی
امورى كه باعث صبر انسان در مشكلات طاعت و ترك معصیت و در برابر مصائب‏مى‏شود، فراوان است كه هر كدام تاثیر خاصى در پدید آوردن این فضیلت‏بزرگ دارد كه مهمترین آنها عبارتند از:
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

صبر و شکیبایی  10

انگیزه‏هاى صبر و شكیبایى

نتیجه صبر

امورى كه باعث صبر انسان در مشكلات طاعت و ترك معصیت و در برابر مصائب‏مى‏شود، فراوان است كه هر كدام تاثیر خاصى در پدید آوردن این فضیلت‏بزرگ دارد كه مهمترین آنها عبارتند از:

1-تقویت پایه‏هاى ایمان و یقین،مخصوصا توجه به این نكته كه خداوند «ارحم‏الراحمین‏» است و نسبت ‏به بندگانش از هر كسى مهربانتر است و او براى رعایت و تامین‏ مصالح عباد،حوادثى مى‏آفریند كه اسرار و منافعش پوشیده است،روح شكیبایى را در انسان پرورش مى‏دهد.

توجه به پاداش‏هاى عظیم مطیعان و تاركان معاصى و صدق ‏وعده‏هاى الهى نیز در این زمینه، عزم انسان را در صبر و شكیبایى،راسخ‏تر مى‏كند.

از همین رو، امیر مؤمنان علیه السلام مى‏فرمایند: «اصل الصبر حسن الیقین بالله، اساس و ریشه صبر، ایمان و یقین خوب،نسبت‏به خداوند است‏» 1

بدیهى است، هر قدر ایمان انسان به حكمت و رحمت پروردگار بیشتر باشد، صبر او نیز بیشتر خواهد شد،به تعبیر دیگر، تحمل صبر و شكیبایى برایش آسان‏تر مى‏گردد. به‏ همین دلیل، حدیثى از امام صادق علیه السلام نقل شده كه به بعضى از یاران خود فرمود: «انا صبر و شیعتنا اصبر منا، ما صبورانیم، ولى شیعیان ما از ما صبورترند». راوى سؤال مى‏كند،فدایت‏شوم!چگونه شیعیان شما از شما صبورترند؟ امام در پاسخ فرمودند: «لانا نصبر على ما نعلم و شیعتنا یصبرون على ما لا یعلمون، چون ما بر چیزى كه مى‏دانیم (و از اسرار آن آگاهیم) صبر مى‏كنیم،ولى شیعیان ما در برابر امورى كه از اسرارش آگاه نیستند صبر مى‏كنند»2

2- دست‏یابى صبر، مانند كسب هر فضیلت اخلاقى دیگر، ممارست و روبرو شدن با حوادث گوناگون حاصل مى‏شود،به همین دلیل در حدیثى از امیر مؤمنان على علیه السلام ‏آمده است: «من توالت علیه نكبات الزمان اكسبته فضیلة الصبر،كسى كه پى در پى‏حوادث ناخوشایندى برایش حادث شود،فضیلت صبر را برایش فراهم مى‏كند» 3

به تعبیر دیگر، انسان در ابتداى برخورد با مصیبتى، ناله و فریاد سر مى‏دهد و جزع و فزع را به اوج مى‏رساند،هم چنین هنگامى كه در انجام طاعتى از طاعات پروردگار،با مشكلى روبرو شود، اظهار خستگى مى‏كند، ولى تكرار آن حوادث و این مشكلات به‏ تدریج فضیلت صبر را به عنوان یك عادت در او به وجود مى‏آورد.

هر قدر ایمان انسان به حكمت و رحمت پروردگار بیشتر باشد، صبر او نیز بیشتر خواهد شد،به تعبیر دیگر، تحمل صبر و شكیبایى برایش آسان‏تر مى‏گردد

3- توجه به این نكته كه دنیا،دار حوادث و مشكلات است و رسیدن به هیچ موهبتى ‏از مواهب مادى و معنوى، بدون عبور از موانع گوناگون امكان پذیر نیست و نیز توجه به ‏این حقیقت كه افراد كم صبر و بى حوصله و كم طاقت،هرگز به جایى نخواهند رسید،عزم و اراده انسان را بر صبر و شكیبایى در مقابل مشكلات محكم‏تر مى‏سازد.

همان گونه كه در سابق اشاره شد، براى چیدن یك شاخه گل باید رنج‏خار را كشید و براى نوشیدن یك جرعه عسل، باید در برابر نیش زنبور صبر كرد،گنج‏ها در ویرانه‏هاست و بهشت در لابلاى ناملایمات قرار گرفته است.

به یقین هر كس در این امور دقت كند، آمادگى بیشترى براى صبر و شكیبایى پیدامى‏كند. از همین رو در حدیث دیگرى از امیر مؤمنان على علیه السلام آمده است: «لكل نعمة‏ مفتاح و مغلاق و مفتاحها الصبر و مغلاقها الكسل، براى هر نعمتى كلید و قفل و بندى است،كلید آن صبر و قفل و بند آن،تنبلى و كسالت است.» 4

ثمرات صبر

4- یكى دیگر از انگیزه‏هاى صبر و عوامل پرورش آن، هم شكل ساختن صابران ‏است،این امر نه تنها در این جا بلكه در تمام فضایل اخلاقى صدق مى‏كند كه هر گاه‏ انسان، در ظاهر خود را به صفتى بیاراید، هر چند در باطن چنین نباشد،به تدریج درباطنش نیز نفوذ كرده و به آن متخلق مى‏گردد.

در حدیثى از رسول خدا صلى الله علیه و اله آمده است: «من یتصبر یصبره الله و من یستعفف یعفه‏الله، و من یستغن یغنه الله و ما اعطى عبد عطاء هو خیر و اوسع من الصبر،كسى كه خود را به چهره صابران در آورد (و جزع و فزع را ترك گوید)،خداوند روح صبر را به او مى‏بخشد و كسى كه به‏چهره عفیفان در آید،خداوند او را به زینت عفت مى‏آراید و كسى كه در چهره بى‏نیازان در آید،خداوند او را بى‏نیاز مى‏سازد و به هیچ بنده‏اى موهبتى بهتر و گسترده‏تر از صبر عطا نشده است.» 5

5- صبر رابطه نزدیكى با ظرفیت وجودى انسان دارد. هر اندازه ظرفیت و شخصیت ‏انسان بیشتر شود،صبر و شكیبایى او افزون مى‏گردد،به همین دلیل كودكان و بزرگسالان‏ كودك صفت، در برابر كمترین حادثه‏اى،بى‏تابى مى‏كنند، در حالى كه افراد با ظرفیت ‏و با شخصیت، مشكلات را در خود هضم نموده و خم به ابرو نمى‏آورند.

یك استخر كوچك با اندك نسیمى متلاطم مى‏شود، ولى یك اقیانوس عظیم، به‏آسانى متلاطم نمى‏شود و اقیانوس كبیر را از این جهت اقیانوس آرام مى‏خوانند كه‏ هیجان امواجش به خاطر گسترش آن كمتر است.

مطالعه حالات بزرگان، مخصوصا انبیاء و اولیاى الهى كه بر اثر صبر و شكیبایى به ‏مقامات عالى روحانى نایل گشتند، مى‏تواند از انگیزه‏هاى مؤثر باشد، همان گونه كه آنها در همه چیز الگو و اسوه‏اند.

مساله صبر و شكیبایى در برابر حوادث سخت زندگى و مشكلات عظیمى كه در راه ‏پیروزى انسان وجود دارد، تنها بعد اخلاقى ندارد،بلكه از نظر بهداشت و سلامت جسم‏ نیز فوق العاده موثر است. افراد ناشكیبا عمرى كوتاه و توام با انواع بیمارى‏ها دارند كه‏ مهمترین آنها بیمارى‏هاى قلبى و عصبى است، در حالى كه شكیبایان از عمر طولانى و توام با سلامت نسبى برخوردارند،به همین دلیل،روانشناسان معتقدند داشتن مذهب (كه انسان را به شكیبایى در برابر مشكلات ترغیب مى‏كند) یكى از شرایط سلامت جسم ‏و روان انسان است.

در حدیثى از امیر مؤمنان على علیه السلام آمده است:«من احب البقاء فلیعد للمصائب قلباصبورا، كسى كه دوست دارد عمر طولانى داشته باشد،باید قلب صبورى در برابر مصائب آماده‏كند.» 6

تنظیم: گروه دین و اندیشه تبیان


1- غرر الحكم،حدیث 3084.

2- كافى،ج 2،ص‏93،حدیث 25

3- غرر الحكم،حدیث 9144.

4- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید،ج 20،ص 322.

5- میزان الحكمه،ج 2،حدیث 10128.

6- بحار الانوار،ج 75،ص 81،حدیث 71.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.