تفکر

1. ♦مقدمه
2. یکی از مسائل بسیار مورد تأکید در دین مقدس اسلام استفاده از موهبت الهی «عقل» و انجام «تفکر» است. البته بحث کامل و دقیق دربارة تفکر، مجال و فرصت بسیاری می‌طلبد؛ اما آنچه فعلاً مفید و لازم است که دانسته شود این است که:
3. 1. تفکر –به حسب مراتب ایمان افراد- درجاتی دارد و همیشه به معنای محاسبات عقلی ساده‌ای نیست که همة ما بر آن قادریم؛ بلکه برای اولیای خدا، تفکر بابی است برای کشف حقایق و اسرار عالم؛ لذا اگر در برخی روایات و نیز سخنان عالمان دینی –از جمله در همین متن- آثار شگرفی همچون بصیرت برای تفکر بیان شده است، این آثار ویژه مخصوص کسانی است که مراحلی از تهذیب را طی کرده و به مرحلة تفکر حقیقی رسیده‌اند. البته تأکید می‌کنیم هیچ کس از برکت و آثار عمومی تفکّر بی‌نصیب نمی‌ماند.
4. 2. خطری که بسیاری از افراد را تهدید می‌کند، تکیة بیش از حد بر تفکرها و استنتاج‌های شخصی خود و غیر قابل تردید دانستن آن‌ها است و این، خطری است که بسیاری را به گمراهی و هلاکت معنوی کشانده، تفسیر به رأی‌هایی را موجب گشته و انحراف‌ها و بدعت‌های بسیاری را پایه گذاری کرده است؛ از این رو لازم است هر شخصی، محصول تفکر خود را با اصول مسلم دینی، بسنجد؛ به تفاسیر و کتب معتبر علمای دین مراجعه کند و با عالمان دینی گفت و گو کند، تا از گزند این خطر محفوظ باشد.
5. آنچه در زیر می‌خوانید سخنانی از عالم بصیر، مرحوم آیت الله بهاءالدینی است که با تغییرات اندکی، آن را در قالب یک مصاحبة مجازی به حضورتان ارائه می‌کنیم:

خُلُق: با عرض سلام و تشکر؛ در این زمانه بسیاری از افراد –به ویژه جوانان- در پی کسب معرفت و یافتن راهی برای شناخت بهتر حقایق عالم هستند. به عنوان اولین سؤال بفرمایید راه کسب معرفت چیست؟

آيت الله بهاء الدينى : در وجود انسان، يك منبع سرشار از نور وعلم ومعرفت است كه دسترسى به آن ممكن‏نيست؛ مگر با ریاضتی مشروع كه مهم‌ترين این ریاضت‌ها پرهيز از گناه ولقمه حرام است. اين صفت نيكو، در صورتى براى‏انسان پديد مى‏آيد كه دوره‏اى پى در پى و متوالى از تفكّر در زمينه‏هاى گوناگون را بگذراند. آن گاه است كه چشم انسان، به آن سرچشمه باز مى‏شود وقلب آدمى نورانى مى‏گردد.

خُلُق: ممکن است بفرمایید آثار و برکات این حالت تفکّر چیست؟

آیت الله بهاءالدینی : پس از رسيدن به مرتبه تفكّر، عالم هستى، كتاب‏درسى انسان مى‏شود. با مطالعه بيشتر ودقت فراوان‌تر، نورافشانى زيادتر مى‏شود، تا اين كه پس از چندين سال، بينايى چشم، روشنايى دل و نورانيت درونى، نصيب آدمى مى‏شود. در پى آن است كه همه معارف اسلام را آن‏طور كه هست، در مى‏يابد و وجدان مى‏كند، آنچه حق است، مى‏يابد وطهارت درون وباطن همراه او مى‏شود.فكر جريان يافته، محصولات ارزنده‏اى به عالم وجود تقديم مى‏كند. بسيارى از ابتكارات، خلاقيت‌ها ونوآورى‏ها در پى اين حالت، نصيب انسان می‌شود. بنده چهار سال مدام مشغول تفكر بودم؛ تا اين كه دريچه‏اى به رويم باز شد. همچنین در موضوعى ده سال به فكر وتعمق اشتغال داشتم و سرانجام به نتيجه رسيدم. بايد بدانيم كه فكور بودن، نقش ارزشمندى در رسيدن به مقامات معنوى دارد. بسيارى از معضلات فكرى و مشكلات علمى انسان حل مى‏شود، مسائلى همچون حاكميت خداى متعال بر هستى، مقام وارزش معصومين:ونقش آنان درجهان و عالم تكوين، عظمت قدرت الهى و ضعف خرد بشرى و قدرت‌هاى ظاهرى در مقابل پروردگار متعال و...

خُلُق: آیا تفکر، فقط باعث تقویت بُعد عقلانی انسان می‌شود یا در امور معنوی و عبادات هم اثر دارد؟

آیت الله بهاءالدینی : اگر تفكر در زندگى انسان باشد، عبادات انسان عمق بيشترى مى‏يابد و حال معنوى بهترى خواهد داشت. فكر است كه بيدارى صبحگاهى‏آدمى را عظمت مى‏بخشد و به تهجّد و عبادات او بها مى‏دهد.

خُلُق: لطفاً شرایط و مواردی –از قبیل زمان و مکان تفکر- را که در نتیجه‌گیری بهتر مؤثر است، بیان فرمایید.

آیت الله بهاءالدینی : بايد قبل از اذان صبح بيدار شويم ومدّتى فكر كنيم،تا آثار معجزه آساى تفكر را دريابيم. اگر جاى خلوت و مكان مقدّس را انتخاب كنيم، بركات بيشترى خواهد داشت. بنده اغلب جاهايى كه مى‏خواستم بروم پياده مى‏رفتم و راه‌هاى خلوت را انتخاب مى‏كردم، تا بتوانم بهتر و بيشتر به فكر خود ادامه دهم. گاهى مسيرى سى كيلومتر بود؛ اما خسته نمى‏شدم؛ زيرا هميشه مشغول به تفكروتعمق بودم.

بارها پياده به مسجد جمكران مى‏رفتم، تا بهتر بتوانم چيزهايى را به دست آورم و فكر كنم.1

********مطالب مرتبط**************

سکوت ذکر خداست

اول خودت را اصلاح كن

 گفتاری از روح مجرد

کلید آسان شدن مشکلات

برای آدم شدن

♦پی نوشت

1- آيت بصيرت، ص