تشخیص و درمان سندرم روده تحریک پذیر
در قسمت های قبلی این مطلب به "علایم و علل سندرم روده تحریک پذیر"، " عوامل خطر و عوارض سندرم روده تحریک پذیر " و " تغذیه در سندرم روده تحریک پذیر " پرداخته شد، حالا ادامه ی مطلب...
تشخیص
تشخیص دقیق سندرم روده تحریک پذیر نیازمند انجام طیف کاملی از آزمایشات بالینی است.
نشانه های جسمانی و فیزیکی برای تشخیص قطعی سندرم روده تحریک پذیر وجود ندارد. اما به هر حال یک سری از علائم، شما را در تشخیص یاری می نماید. مهم ترین آن ها درد شکمی و ناراحتی شکمی به مدت حداقل 12 هفته است، لزوماً هفته ها نباید پیوسته باشند. همچنین باید حداقل دو مورد از موارد زیر را دارا باشید:
* تغییر در تکرر و غلظت مدفوع
به عنوان مثال ممکن است مدفوع شما از حالت طبیعی یک بار در روز مدفوع به 3 بار یا بیشتر برسد و میزان شلی و سفتی مدفوع شما تغییر کند و برای مثال به مدفوع شل و آبکی در روز و یا تنها یک بار مدفوع سفت در هر سه یا 4 روز تغییر یافته باشد.
*حالتی که احساس کنید نمی توانید روده خود را در هنگام اجابت مزاج به طور کامل تخلیه کنید.
* وجود مخاط در مدفوع
* تولید گاز و یا نفخ شکمی
همچنین پزشک شما را از لحاظ ابتلاء به دیگر نشانه ها و علائمی که می توانند نمایانگر شرایط جدی تری باشند، مورد ارزیابی قرار خواهد داد و برخی علائمی که علائم پُر خطر(قرمز) نامیده می شوند منجر به اجرای اقدامات سریع تری برای انجام تست های اضافه شوند.
این علائم خطرناک عبارت هستند از:
* ابتلاء جدید بعد از سن 50 سالگی
* کاهش وزن بدون علت
* خونریزی از رکتوم
* تب
* درد شکمی که بعد از اجابت مزاج نیز به طور کامل برطرف نشود
* اسهال مداوم یا اسهالی که شما را از خواب بیدار می کند
چنانچه شما دارای هر یک از علائم قرمز باشید، به تست های اضافی برای ارزیابی بیشتر شرایط خود نیاز خواهید داشت.
چنان چه شرایط شما منطبق با معیار سندرم روده تحریک پذیر(IBS) بوده و هیچ یک از علائم قرمز را ندارید، پزشک پیشنهاد یک دوره درمان بدون انجام تست های اضافی را خواهد داد. اما چنان چه به درمان پاسخ ندهید به انجام تست های اضافه نیاز خواهید داشت.
آزمایش های اضافی:
این امکان وجود دارد که پزشک تست های متعدی را توصیه کند؛ از جمله کشت مدفوع به منظور بررسی وجود عفونت یا مشکلات سوء جذب.
تست هایی که برای بررسی علل احتمالی علائم بیماری شما انجام می شوند عبارت هستند از:
* سیگموئیدوسکوپی: این تست قسمت پایینی کولون(سیگمویید) را به وسیله یک لوله نورانی قابل انعطاف به نام سیگموئیدوسکوپ، بررسی می کند.
* کولونوسکوپی: در برخی موارد پزشک این تست را انجام می دهد. در این تست به وسیله یک لوله کوچک قابل انعطاف کل طول کولون را مورد بررسی قرار می دهند.
* سی تی اسکن: سی تی اسکن تصاویری را با کمک اشعهX از ارگان های درونی بدن بر روی صفحه کامپیوتر تولید می کند. سی تی اسکن شکم و لگن به پزشک کمک می کند که دیگر علل احتمالی علائم شما را رد کند و بتواند علت اصلی را تشخیص دهد.
* تست عدم تحمل لاکتوز: لاکتاز آنزیمی است که برای هضم قند موجود در لبنیات به آن نیاز دارید. چنان چه بدن شما این آنزیم را تولید نکند شما به علائمی مشابه علائم سندرم روده تحریک پذیر دچار خواهید شد مانند درد شکمی، تولید گاز و نفخ. برای این که پزشک متوجه شود علت علائم شما عدم تحمل لاکتوز است دستور تست را خواهد داد و یا از شما می خواهد شیر و محصولات شیر را به مدت چندین هفته از برنامه ی غذایی خود حذف کنید.
* آزمایش خون: بیماری سلیاک حساسیت به پروتئین گندم است که منجر به ظهور علائمی شبیه به علائم سندرم روده تحریک پذیر می شود. آزمایش خون به تشخیص احتمال این بیماری کمک می کند.
درمان ها و داروها:
از آن جایی که علل ایجاد کننده ی سندرم روده تحریک پذیر به طور دقیق مشخص نمی باشد، درمان بر تخفیف و از بین بردن علائم بیماری، تمرکز دارد تا فرد بتواند تا حد ممکن زندگی عادی خود را داشته باشد.
در بسیار از موارد، از طریق مدیریت استرس و ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی، قادر خواهید بود که با موفقیت علائم ملایم این سندرم را کنترل نمایید ولی چنان چه مشکلات و علائم بیماری شما شدید باشند به راهکاری بیش از تغییرات سبک زندگی نیاز خواهید داشت.
معمولاً پزشک پیشنهادات زیر را به شما می کند:
* مکمل فیبر: دریافت مکمل فیبر مانند پسیلیوم(متاموسیل) یا متیل سلولوز(سیتروسل) همراه با مایعات به کنترل یبوست کمک می کنند.
* داروهای ضد اسهال: داروهای بدون نیاز به نسخه ای مانند لپرامید(ایمدیوم) به کنترل اسهال کمک می کنند.
* حذف غذاهای نفاخ: چنان چه از نفخ رنج می برید و مقادیر زیادی گاز از روده شما عبور می کند، پزشک شما توصیه خواهد کرد که برخی مواد غذایی را از برنامه خود حذف کنید موادی مانند نوشیدنی های کربناته، سالاد، میوه ها و سبزیجات خام به ویژه کلم، گل کلم و بروکلی.
* داروهای آنتی کولینرژیک: برخی از افراد نیاز به دریافت داروی آنتی کولینرژیک دارند. این دسته از داروها بر سیستم اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک که اسپاسم های دردناک روده ای را از بین می برند، موثر هستند. این دسته دارویی برای افرادی که دچار اسهال هستند نیز کمک کننده است ولی یبوست را تشدید می کند.
* داروهای ضد افسردگی: چنان چه علائم شما شامل درد یا افسردگی باشد، پزشک داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و یا داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین(SSRI) را تجویز خواهد کرد. این داروها در کنار مهار فعالیت نورون ها و در نتیجه کنترل روده ها، به درمان افسردگی کمک می کنند. چنان چه شما مبتلا به اسهال و درد شکمی بدون افسردگی هستید، پزشک پیشنهاد داروی ضعیف تری از ضد افسردگی های سه حلقه ای را خواهد داد؛ دارویی مانند ایمی پرامین(تفرانیل) و آمی تریپتیلین. عوارض جانبی این داروها شامل خواب آلودگی و یبوست می باشد. تجویز داروهای SSRIs مانند فلوکستین(پروزاک، سارافم) یا پاروکستین(پاکسیل) در صورت ابتلاء شما به افسردگی و درد و یبوست، کمک کننده هستند.
* آنتی بیوتیک ها: نقش آنتی بیوتیک ها در درمان سندرم روده تحریک پذیر(IBS) به طور کامل مشخص نشده است. برخی از افرادی که علائم بیماری آن ها به دلیل رشد بیش از حد باکتری ها در روده شان است درمان آنتی بیوتیکی در آن ها موثر است.
* مشاوره: چنانچه داروهای ضدافسردگی کارساز نباشند می توان از مشاوره به منظور درمان استرس تشدید کننده علائم بهره برد.
داروهای مخصوص درمان IBS
در حال حاضر دو نوع دارو در درمان IBS به ثبت رسیده است:
آلوسترون(لترونکس)
این دارو یک آنتاگونیست گیرنده عصبی است که در جهت استراحت دادن به کولون و کند کردن حرکت مدفوع در طول لوله پایین رونده طراحی شده است.
این دارو بعد از تجویز نسخه اصلی آن از بازار فروش جمع آوری شد چرا که با عوارض جدی و وخیمی مرتبط می شد. سازمان غذا و دارو(FDA) با ایجاد یک سری محدودیت اجازه فروش دوباره این دارو را صادر کرده است. این دارو تنها توسط پزشک در موارد شدید اسهال ناشی از سندرم و در زنانی که به درمان های دیگر پاسخ نداده اند تجویز می شود.
اثر بخشی درمان با این دارو برای استفاده در آقایان ثابت نشده است. به طور کلی آلوسترون را تنها زمانی باید استفاده کرد که درمان های معمول جوابگو نباشند. به علاوه این دارو به دلیل عوارض جانبی اش تنها باید توسط متخصص گوارشی با تخصص IBS تجویز گردد.
لوبیپرستون(آمیتیزا)
این دارو برای مصرف در زنان بالای 18 سال مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر(IBS) همراه با یبوست به تایید رسیده است. تاثیر گذاری آن در مردان به اثبات نرسیده است. لوبیپرستون فعال کننده کانال کلرید است که دوبار در روز دریافت می شود. مکانیسم اثر آن از طریق افزایش ترشح مایعات به درون روده کوچک است که منجر به تسهیل انتقال مدفوع خواهد شد. عوارض جانبی معمول عبارت هستند از تهوع، اسهال و درد شکمی.
تحقیقات بیشتری برای درک دقیق اثربخشی و بی خطر بودن این دارو مورد نیاز است. در حال حاضر این دارو تنها در زنان بالای 18 سال مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر(IBS) که دچار یبوست شدید هستند و به دیگر درمان ها پاسخ نداده اند، تجویز می شود.
برای مشاهده ی وب سایت دکتر فرشچی می توانید به آدرس اینترنتی www.novindiet.com مراجعه نمایید.
دکتر حمیدرضا فرشچی - همکار تبیان
متخصص تغذیه - فوق تخصص دیابت و چاقی
اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا را کلیک کنید.
* مطالب مرتبط:
توصیه ها در سندرم روده تحریک پذیر
