صفات نیک ساقی دشت کربلا

ابوالفضل(علیه السّلام) دل و اندیشه بزرگان را مسخّر خود كرد و براى آزادگان در هـمـه جـا و هـر زمـان سـرودى جـاودانـه گـشـت؛ زیـرا بـراى بـرادرش دسـت به فداكارى بزرگى زد، برادرى كه در برابر ظلم و طغیان خروشید و براى مسلمانان عزت جاودانه و عظمتى همیشگى ، به ارمغان گذاشت .

در ایـنـجـا، بـرخـى از اظـهـار نـظـــرهـاى بـزرگـــــان را دربـــاره شـخـصـیـت حضرت مى آوریم .

1.امام سجاد (علیه السلام)

امـام عـلى بـن الحسین ، حضرت زین العابدین (علیه السّلام) از سروران تقوا و فضیلت در اسلام به شمار مى رود. این امام بزرگوار همواره براى عمویش عباس طلب رحمت مى كرد و از فـداكـاری هـایـش دربـاره بـرادرش حـسـیـن (عـلیـه السـّلام) بـه نیكى یاد مى كرد و جانبازی هاى بزرگش را مرتّب مى ستود. از جمله سخنان حضرت درباره عمویش ، این موارد را ذكر مى كنیم : (خداوند عمویم عباس را رحمت كند كه از خودگذشتگى كرد و نیك از عهده آزمـایش برآمد. خود را فداى برادر كرد تا آنكه دستانش بریده شد، خداوند به جاى آنها چـون جـعـفـر بـن ابى طالب ، دو بال عطا كرد تا بدانها با ملائكه در بهشت پرواز كند. عـبـاس را نـزد خـداونـد مـتـعـال مـنـزلتى است كه همه شهیدان در روز قیامت بر او غبطه مى خورند.¹

ایـن كلمات، فداكاری هاى ابوالفضل را در راه برادرش ، پدر آزادگان ، امام حسین (علیه السّلام) به خوبى بیان مى كند. حضرت در ایثار و از خودگذشتگى و جانبازى تا جایى پـیـش رفت كه زبانزد تاریخ و سَمبل فداكارى گشت ، دستان گرامى اش را روز عاشورا در راه برادر داد و تا آخرین لحظه پایدارى كرد تا آنكه به خون خود درغلتید.

ایـن فـداكـاری هاى بزرگ نزد خداوند بى اجر نماند و حضرتش با پاداش ها و كرامت هایش بـه عـباس، او را بر تمامى شهیدان راه حق و فضیلت در دنیاى اسلام و غیر آن، برترى بخشید تا آنجا كه همه بر او غبطه مى خورند.

2ـ امام صادق (علیه السلام)

امام صادق (علیه السلام) اندیشمند اسلام و چهره بى مانند دانش بشرى ، هـمـواره از عـمویش عباس تجلیل به عمل مى آورد و با درود و ستایشهاى عطرآگین از او یاد مى كرد و مواضع قهرمانانه اش در روز عاشورا را بزرگ مى داشت . از جمله سخنانى كه امام درباره قمر بنى هاشم فرموده است ، بیان زیر مى باشد:

(عـمـویـم عـبـاس بـن عـلى (عـلیه السّلام ) بصیرتى نافذ و ایمانى محكم داشت . همراه برادرش حسین جهاد كرد، به خوبى از بوته آزمایش بیرون آمد و شهید از دنیا رفت .²

امام صادق(علیه السلام) از برترین صفات مجسم در عمویش كه مورد شگفتى اوست چنین نام مى برد:

الف ـ (تیزبینى ):

تـیـزبـیـنـى ، پـیامد استوارى راى و اصالت فكر است و كسى بدان دست پیدا نمى كند، مـگـر پـس از پـالودگـى روان، خـلوص نـیـت و از خود راندن غرور و هواهاى نفسانى و عدم سلطه آنها بر درون آدمى .

تـیـزبـینى از آشكارترین ویژگی هاى ابوالفضل العباس بود. از تیزبینى و تفكر عمیق بود كه حضرت به تبعیت از امام هدایت و سیدالشهداء امام حسین (علیه السلام) برخاست و بـدیـن گـونـه بـه قـله شرف و كرامت دست یافت و خود را بر صفحات تاریخ ، جاودانه سـاخت . پس تا وقتى ارزشهاى انسانى پایدار است و انسان آنها را بزرگ مى شمارد، در بـرابـر شـخصیت بى مانند حضرت كه بر قله هاى انسانیت دست یافته است سر بر زمین مى ساید و كرنش مى كند.

ب ـ (ایمان استوار):

یـكـى دیـگـر از صـفـات بـارز حـضـرت ، ایـمـان اسـتوار و پولادین اوست . از نشانه هاى اسـتـوارى ایـمـان حـضـرت ، جـهـاد در كـنـار بـرادرش ، ریـحـانـه رسـول اكـرم ( صـلّى اللّه عـلیـه و آله ) بـود كـه هـدفـش جـلب رضـایـت پـروردگـار مـتـعـال بـه شـمـار مـى رفـت . و هـمـانـطور كه در رجزهایش روز عاشورا بیان داشت از این جانبازى كمترین انگیزه مادى نداشت و همین دلیلى گویاست بر ایمان استوار حضرت .

ج - جهاد با حسین (علیه السلام)

فـضـیـلت دیـگـرى كه امام صادق (علیه السلام) براى عمویش ، قهرمان كربلا، عباس (علیه السلام) نـام مـى بـرد، جـهاد تحت فرماندهى سالار شهیدان، سبط گرامى پیامبر اكـرم (صـلّى اللّه عـلیـه و آله) و آقـاى جـوانـان بـهـشـت اسـت. جـهاد در راه آرمان برادر، بـزرگترین فضیلتى بود كه حضرت ابوالفضل بدان دست یافت و نیك از عهده آزمایش بـه درآمـد و در روز عـاشـورا قـهـرمانی هایى از خود نشان داد كه در دنیاى دلاورى و شجاعت بى مانند است .

زیارت امام صادق (علیه السلام)

امام صادق (علیه السلام) به زیارت كربلا، سرزمین شهادت و فداكارى رفت و پس از زیـارت امـام حـسـیـن و اهـل بـیـتـش ( عـلیهم السّلام ) و اصحاب برگزیده اش با شوق به زیـارت قـبر عمویش ، عباس شتافت و بر سر مرقد بزرگ آن بزرگوار ایستاد و زیارت زیـر را كـه مـنـزلت عـبـاس را نـشـان مـى دهد با این سرآغاز خـوانـد: (سـلام خـدا و سـلام مـلائكـه مـقـرّب و انـبـیـاى مرسل و بندگان صالح و همه شهیدان و صدیقان پاك، شبانه روز بر تو باد اى پسر امیرالمؤمنین ).

امـام صـادق عـمـویـش عـبـاس را بـا ایـن كـلمـات كـه دربـردارنـده هـمـه مـفـاهـیـم و مـعـانـى تـجـلیـل و بـزرگـداشـت اسـت، مـورد خـطـاب قـرار مـى دهد. درود و سلام خداوند، ملائكه، پیامبران مرسل، بندگان صالح، شهیدان و صدیقان را بر او مى فرستد و این بهترین و برترین سلامى است براى پرچمدار كربلا.

سـپـس امام صادق (علیه السّلام) زیارت خود را چنین پى مى گیرد (به تـسـلیـم، تـصـدیـق، وفـادارى و فـداكـاریـت در راه جـانـشـیـن پـیـامـبـر مرسل، سبط برگزیده، راهنماى عالم، وصّى ابلاغگر و مظلوم ستمدیده ، شهادت مى دهم).

در ایـنـجـا امام صادق (علیه السّلام) بهترین نشانه هایى كه به شهیدان بزرگ تقدیم مى شود به عمویش عباس تقدیم مى دارد. افتخاراتى از این گونه :

الف ـ تسلیم :

هـمـه امـور خـود را بـه بـرادرش سـیـدالشـهـداء سـپـرد و در هـمـه مراحل و مواقف ، تبعیت از او را بر خود واجب كرد تا آنكه در راه او به شهادت رسید؛ زیرا بـه امامت برادرش كه مبتنى بر ایمان استوار به خداوند است آگاهى داشت و درستى راه و نیت خالص و راى اصیل برادر را مى دانست و بدانها باور داشت .

ب ـ تصدیق :

عـبـاس (علیه السلام) بـرادرش ریـحـانـه رسول اكرم (صلّى الله علیه و آله) را در تـمـامـى مواقف و دیدگاه ها تصدیق كرد و هرگز در درستى و عدالت آرمان او به خود شك راه نـداد و یـقین داشت برادرش بر حق است و هر كه با او سر ستیز دارد در گمراهى آشكار است .

ج ـ وفادارى :

یـكـى دیـگـر از صـفـات نـیـكـى كـه امـام صـادق (علیه السلام) بـه عـمـویـش ابوالفضل نسبت مى دهد، وفادارى است ؛ هر پیمانى را كه در راه دفاع از برادرش امام حق و حـقـیـقت ابوعبداللّه الحسین (علیه السلام) با خدا بسته بود بجا آورد و در سخت ترین شـرایط و مراحل در كنار برادر ایستاد و از او جدا نشد تا آنكه دستانش قطع شد و خود در راهـش بـه شـهادت رسید. وفادارى كه از والاترین صفات است ، از ویژگیهاى اساسى و عناصر حضرت ابوالفضل بود، او آفریده شده بود تا نسبت به دور و نزدیكان وفادار باشد.

د ـ فداكارى :

امام صادق (علیه السلام) به فداكارى و جانبازى عمویش در راه برادرش سیدالشهداء(علیه السلام) گـواهـى مـى دهـد، حـضـرت خـالصـانـه بـراى از بـیـن بـردن بـاطـل ، فـداكـارى كـرد و بـا پـیـشـوایـان كـفر و باطل به ستیز پرداخت و با برادر در جـانـبـازی هـاى بـزرگ و بـى نـظـیر تاریخ شركت كرد. ایـن قـسـمـت شامل تجلیل و تقدیر حضرت عباس از سوى امام صادق (علیه السلام) است؛ زیـرا بـا فـداكـاری هـاى بـزرگ در راه سـالار شـهـیـدان و جـانـبـازى در راه او و تـحمل هرگونه سختى در كنار او، شایسته این بزرگداشت است . امـام صـادق(علیه السلام) زیارت خود را پى مى گیرد و صفات والاى عمویش عباس و جایگاهش را نزد خداوند یاد مى كند و مى فرماید:

(گـواهـى مـى دهـم و خـدا را گـواه مـى گـیـرم كـه تـو در همان راه پیكارگران (بدر) و مجاهدان در راه خدا و صافى ضمیران خداخواه در جهاد دشمنانش و مدافعان استوار دوستانش و یـارى كـنـنـدگـان اولیـایـش ، پیش رفتى و چون آنان كوشیدى ، پس خداوند بهترین، والاتـریـن و كاملترین پاداشى كه به مطیعان والیان امرش و اجابت كنندگان دعوتش مى دهد، به تو عطا كند)³

امـام صـادق(علیه السلام) گواهى مى دهد و خدا را به شـهـادت مـى طـلبد بر اینكه عمویش عباس در جهادش دوشادوش برادرش، پدر آزادگان، امام حسین (علیه السلام) بر همان راه شهیدان بدر پیش رفت ؛ رادمردانى كه با خون پاك خـود پـیـروزى هـمیشگى اسلام را مسجّل كردند و با یقین به عادلانه بودن آرمان خود و با آگاهى و بصیرت تام ، شهادت را انتخاب كردند و پرچم توحید و كلمه حق را بر بلنداى تاریخ به اهتزاز درآوردند. ابوالفضل العباس نیز در این راه درخشان پیش تاخت و براى نـجـات اسـلام از چنگال بى سر و پاى اموى و ابوسفیان زاده كه مى خواست كلمه الهى را مـحو كند و پرچم اسلام را درهم بپیچد و مردم را به جاهلیت نخستین برگرداند، قیام كرد و به شهادت رسید.

ابـوالفـضـل تـحـت فـرمـاندهى برادرش ، پدرآزادگان در برابر طاغوت خونریز اموى ایستاد و با پایدارى و قیام آنان بود كه كلمه حق تثبیت و اسلام پیروز شد و دشمنان حق و حقیقت و امام بشدت شكست خوردند.

امـام صادق (علیه السلام) زیارت خود را ادامه مى دهد و پاداش او را چنین یاد مى كند:

(شهادت مى دهم (كه ) حق نصیحت را بجا آوردى و نهایت تلاشت را كردى ، پس خداوند تو را در مـیـان شـهـیـدان مـبـعوث كرد و روحت را با روح هاى سعیدان همراه ساخت و در وسیع ترین مـنـزل بهشتى جاى داد و بهترین غرفه را به تو عطا كرد و نامت را در (علّیین) پرآوازه ساخت و با پیامبران ، شهیدان و صالحان ـ كه چه خوب رفیقانى هستند ـ محشورت كرد.

شـهـادت مـى دهـم كـه تـو سـستى نكردى و عقب ننشستى و با بصیرت نسبت به امرت پیش رفـتـى در حـالى كه به صالحان اقتدا كرده بودى و پیامبران را پیروى مى كردى . پس خـداونـد مـا، تـو، پـیـامبرش و اولیایش را در جایگاه برگزیدگان و پاكان جمع كند كه اوست مهربانترین مهربانان ⁴

در قـسـمـت پـایـانـى زیـارت ، مـتوجه اهمیت بى مانند و موقعیت والاى حضرت عباس نزد امام صـادق ( عـلیـه السّلام) مى شویم ؛ زیرا این قهرمان بزرگوار با نصیحت خالصانه و فداكارى در راه ریحانه رسول خدا( صلّى اللّه علیه و آله)، امام حسین(علیه السّلام ) از احـتـرامى خاص نزد امام برخوردار گردید؛ لذا امام صادق دعا مى كند تا خداوند عمویش را به بالاترین درجات قرب برساند و او را با پیامبران و صدیقان محشور كند.

3 ـ حضرت مهدی (عجل الله تعای فرجه الشریف)

امـام زمـان ـ عـجـل اللّه تـعـالى فـرجـه الشریف ـ قائم آل محمد(صلّى الله علیه و آله) در بخشى از سخنان زیباى خود درباره عمویش عباس (علیه السلام) چنین مى گوید:

(سـلام بـر ابوالفضل ، عباس بن امیرالمؤمنین ، همدرد بزرگ برادر كه جانش را فداى او سـاخـت و از دیـروز بـهره فردایش را برگزید، آنكه فدایى برادر بود و از او حفاظت كـرد و براى رساندن آب به او كوشید و دستانش قطع گشت . خداوند قاتلانش، (یزید بن رقاد) و (حكیم بن طفیل طایى ) را لعنت كند⁴

امام عصر ـ عجل اللّه تعالى فرجه ـ صفات والاى ریشه دار در عمویش ، قمر بنى هاشم و مایه افتخار عدنان را چنین برمى شمارد و مى ستاید:

1 ـ هـمـدردى و هـمـگـامـى بـا بـرادرش سـیـدالشـهـداء(علیه السلام) در سـخـت تـرین و دشـوارتـریـن شـرایـط تـا آنـجـا كـه ایـن هـمـگـامـى و هـمـدلى ضـرب المثل تاریخ گشت .

2ـ فرستادن توشه آخرت با تقوا، خویشتندارى و یارى امام هدایت و نور.

3ـ فـدا كـردن جـان خـود، بـرادران و فـرزنـدانش در راه سرور جوانان بهشت ، امام حسین (علیه السلام).

4ـ حفاظت از برادر مظلومش با خون خود.

5 ـ كـوشـش بـراى رسـانـدن آب به برادر و اهل بیتش هنگامى كه نیروهاى ستمگر و ظالم مانع از رسیدن قطره اى آب به خاندان پیامبر( صلّى اللّه علیه و آله ) شده بودند.

1- ذخـیـرة الداریـن ، ص 123 بـه نـقـل از عـمـدة الطالب .

2- ذخیرة الدارین ، ص 123 به نقل از عمدة الطالب .

3- مفاتیح الجنان ، زیارت حضرت عباس ( علیه السّلام )

4- مفاتیح الجنان شیخ عباس قمى و دیگر كتب ادعیه و زیارات .

5- المزار، محمد بن مشهدى ، از بزرگان قرن ششم .

برگرفته از کتاب زنـدگـانـى حـضـرت ابـوالفـضـل العباس علیه السلام؛ علّامه محقق حاج شیخ باقر شریف قرشى