تبیان، دستیار زندگی
کلید ورود به بهشت 8 - صبر = پیروزی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

صبر و شکیبایی

ثمرات صبر

آنچه گذشت:

در قسمتهای گذشته آیات و احادیث صبر و شکیبایی عرضه و تحلیل شد. در ادامه بحث به ثمرات صبوری می‌پردازیم:

آثار و پیامدهاى صبر

همان گونه كه در مباحث گذشته اشاره شد،طبیعت زندگى دنیا این است كه با موانع و مشكلات و آفات همراه مى‏باشد. در مسیر انجام ‏«بایدها» و «نبایدها» اغلب مشكلاتى‏است كه اگر انسان از آنها نگذرد،به مقصد نمى‏رسد. در ضمن همیشه آفات و مصایبى‏ در كمین نعمتهاست كه باعث از دست دادن آنها مى‏شود، مصایبى در اموال و انفس و عزیزان و دوستان و مواهب دیگر.

انسان بدون صبر و استقامت، هم در جهات مثبت‏ به جایى نمى‏رسد و هم در برابر عوامل منفى و مصائب و آفات قادر به ایستادگى نیست.به همین دلیل،كلید اصلى‏پیروزى‏ها،صبر و شكیبایى است و از آنجا كه دین مجموعه‏اى از بایدها و نبایدهاست، اطاعات و ترك معاصى، بدون صبر و استقامت،بقاء و دوامى ندارد، زیرا طبق بیان‏گذشته، صبر در برابر ایمان،همانند سر نسبت ‏به بدن است.

از این رو، در بعضى از احادیث اسلامى (از جمله حدیثى از امیر مؤمنان علیه السلام نقل شده، صبر و ظفر، قرین هم شمرده شده‏اند كه به واسطه صبر، ظفر مى‏آید، «الصبر الظفر،صبر مساوى‏با پیروزى است!» 1

در آیات قرآن نیز شرط مهم پیروزى مجاهدان راه خدا را صبر و شكیبایى شمرده‏است: «إِن یَكُن مِّنكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ یَغْلِبُواْ مِئَتَیْنِ وَإِن یَكُن مِّنكُم مِّئَةٌ یَغْلِبُواْ أَلْفًا مِّنَ الَّذِینَ كَفَرُواْ ،هر گاه بیست نفر صبور و با استقامت از شما باشد، بر دویست نفر غلبه مى‏كنند و اگر یكصد نفر باشند بر هزار نفر از كافران پیروز مى‏گردند.» 2

چه نیرویى است كه یك نفر را توانایى مقابله با ده نفر و صد نفر را توانایى مقابله بایك هزار نفر را مى‏دهد. این نیرو همان صبر و استقامت است كه در آیه به آن تصریح‏شده است.

افراد سست اراده و كم حوصله و كم استقامت، بسیار زود از میدان حوادث‏مى‏گریزند،یا در برابر حجم مشكلات زانوا مى‏زنند. نه دنیا را بدون صبر و استقامت‏ به انسان مى‏دهند و نه آخرت را، به همین دلیل،اقوام و ملتهایى در جهان پیشرفت دارند كه استقامت ‏بیشترى داشته باشند.

در حالات علماى بزرگ-اعم از شخصیت‏هاى والاى مذهبى كه درهاى علوم را گشودند یا دانشمندان علوم دیگر كه به اختراعات و اكتشافات بزرگى نایل شدند- چیزى‏كه بیش از هر چیز دیگر مى‏درخشد،صبر و استقامت آنها است. گاهى یك دانشمند، براى كشف یك قانون علمى، ناچار است چند سال در كتابخانه یا آزمایشگاه خود بماند تا موفق به كشف آن شود.

انسان بدون صبر و استقامت، هم در جهات مثبت‏ به جایى نمى‏رسد و هم در برابر عوامل منفى و مصائب و آفات قادر به ایستادگى نیست.به همین دلیل،كلید اصلى ‏پیروزى‏ها،صبر و شكیبایى است و از آنجا كه دین مجموعه‏اى از بایدها و نبایدهاست اطاعات و ترك معاصى، بدون صبر و استقامت،بقاء و دوامى ندارد، زیرا طبق بیان‏ گذشته، صبر در برابر ایمان،همانند سر نسبت ‏به بدن است

حدیثى از على علیه السلام نقل شده است: «من ركب مراكب الصبر اهتدى الى میدان النصر، كسى كه بر مركب صبر و شكیبایى سوار شود، به میدان پیروزى پاى مى‏نهد.» 3

باز از همان امام بزرگوار آمده است كه ‏«مفتاح الظفر لزوم الصبر،كلید پیروزى،داشتن‏صبر و شكیبایى است.» 4

صبر

از سوى دیگر، افراد كم صبر و استقامت، بسیار زود آلوده گناه مى‏شوند، زیرا گناه، جاذبه‏هاى نیرومندى براى نفس سركش انسانى دارد و اگر مقاومت ‏شدیدى در انسان‏نباشد،ایستادگى در برابر آن جاذبه‏ها ممكن نیست.

در حدیثى از امام صادق علیه السلام آمده است: «كم من صبر ساعة قد اورثت فرحا طویلا وكم من لذة ساعة قد اورثت‏حزنا طویلا،بسیار اتفاق افتاده كه یك ساعت صبر و شكیبایى، سبب شادى طولانى شده است، و چه بسیار لذت كوتاهى در یك ساعت،غم و اندوه طولانى به بارآورده است‏» 5

ممكن است در طول زندگى، انسان گرفتار خسارتها و زیان‏هاى مادى،اجتماعى و یا معنوى شود، مثلا در مورد مرگ نزدیكان باید گفت كه چنان نیست كه دوستان وخویشاوندان همه با هم متولد شوند و همه با هم بمیرند، بعضى زودتر و بعضى دیرتر، چشم از جهان مى‏پوشند، آنها كه زودتر مى‏روند،بازماندگان را به داغ و فراق خود مبتلامى‏سازند. اگر انسان، صبور نباشد، به زودى سلامتش را از دست مى‏دهد،از همه چیز زندگى مایوس گشته و دست و دلشان از كار مى‏ماند.

آرى! این صبر است كه با وجود تمام این حوادث ناگوار،به روح و قلب انسان توانایى ادامه حیات را مى‏دهد.

در روایات سابق، بیان داشتیم كه امام صادق علیه السلام ثواب شكیبایى شیعیان در برابر مصیب‏ها و گرفتارى‏ها را برابر با پاداش هزار شهید دانستند كه این امر نشانگر همین‏ معنى است.

خلاصه این كه: در باره اهمیت صبر و نقش آن در پیشبرد دین و دنیا، هر چه بیان شود كم است. به همین دلیل، تعبیرات بسیار بالایى را كه در روایات اسلامى در باره صابران‏ آمده است، نباید مبالغه پنداشت: «انه من صبر نال بصبره درجة الصائم القائم،و درجة ‏الشهید الذى ضرب بسیفه قدام محمد صلى الله علیه و اله، هر كس صبر و شكیبایى كند،به خاطر آن به مقام‏ روزه‏ داران شب زنده‏دار مى‏رسد و درجه شهیدى را كه در پیشاپیش پیغمبر اكرم به دفاع پرداخته و شربت ‏شهادت نوشیده است را به دست مى‏آورد.» 6

به گفته شاعر:

كلید صبر كسى را باشد اندر دست       هــر آیـنــه در گنــج مـــراد بگشاید

به شام تیره محنت ‏بساز و صبر نما        كه عاقبت‏ سحر از پرده روى بنماید

اخلاق در قرآن جلد دوم، آیت الله مكارم شیرازى

گروه دین و اندیشه تبیان


1- غرر الحكم،حدیث‏213.

2- انفال/ 65.

3- كنز الفوائد،ص 58.

4- غرر الحكم،حدیث‏9809.

5- بحار الانوار،ج 68،حدیث 45.

6- وسائل الشیعه،ج 11،كتاب الجهاد،ص‏209،حدیث 5.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.