گفتگو با مشهورترین خطاط قرآن
اشاره:
ابو مروان عثمان بن عبده بن حسین بن طه، خوشنویس عرب زبانی است که به واسطه نگارش "مصحف مدینه" شهرت یافته است، مصحفی که موسسه چاپ مصحف شریف ملک فهد آن را منتشر کرد.
وی در روستای شهر حلب در سوریه به سال 1934میلادی چشم به دنیا گشود. متاهل و دارای هفت فرزند است. پدرش، شیخ "عبده حسین طه" امام جماعت، سخنران مسجد و استاد خوشنویسان سوریه است.
عثمان طه در رشته شریعت اسلامی در مقطع کارشناسی فارغ التحصیل شد و زبان عربی، نقاشی و هنرهای اسلامی را فرا گرفت.
وی از خوشنویس بزرگ جهان اسلام استاد حامد العامدی در سال 1973 میلادی اجازه خوشنویسی دریافت کرد و در خطاطی در محضر تنی چند از خوشنویسان همچون محمد علی المولوی، ابراهیم الرفاعی در شهر حلب، محمد بدوی الدیرانی در دمشق و هاشم البغدادی زانوی تلمذ نهاد.
هر گاه به آیاتی بر میخورم که کافران، ستمگران، منافقان و مقصران در عبودیت خداوند را، انذار می دهد، سینه ام تنگ می شود و حالتی از خوف و ترس بر من چیره می شود که در اغلب اوقات خودم را از یاد می برم و نفسم بند می آید و عرق می کنم حتی اگر، فصل زمستان باشد
عثمان طه همچنین عضو کمیته داوری مسابقه بین المللی خوشنویسی است که از سوی سازمان جهان اسلام برگزار می شود.
او در سال 1970میلادی برای وزارت اوقاف سوریه، نخستین مصحف را کتابت کرد. و در سال 1988میلادی به کشور عربستان سعودی رفت و به عنوان خطاط برگزیده موسسه چاپ قرآن ملک فهد و کاتب مصحف های مدینة النبی ، قرآنی را نگاشت که وجه مشخصه اش اتمام آیه در انتهای صفحه بود.
همچنین در همان سال به عضویت هیات داوری مسابقه بین المللی خط عربی در استانبول در آمد، این مسابقه هر سه سال یک بار برگزار می شود.
متن گفتگو:
سوال: کتابت این مصحف شریف کی و چگونه به ذهنتان خطور کرد؟
در ابتدا این برای من و هر خوشنویس دیگر که مورد احترام مردم است، یک رویای دست نیافتنی بود که به خاطر شرافت عمل و تبرک به خداوند و سود مسلمانان مصحفی را نگارش کند که مسلمانان آن را به اعتبار کلام خدا بودن قرائت میکنند و از آن بهره مند می شوند .هر خطاطی بیمناک است از کتابت مصحف شریفی که منزلتش بدین پایه و بلندی است.
در آغاز از سوی وزارت اوقاف در شهر خودم به این مهم مکلف شدم جز اینکه نسبت به انجام این کار بزرگ مردد بودم و در انجام چنین عمل سترگی ترس و وحشت سرتاپای وجودم را فرا گرفته بود.
سوال: تا کنون چند مصحف به نگارش درآورده اید؟
دقیقا به خاطر ندارم، اما تا آنجایی که می دانم بیش از ده مصحف به روایتها ی مختلف مشهور نوشته ام.سوال: برای کار چگونه شد که به موسسه چاپ قرآن ملک فهد رفتید؟
هنگام بازگشایی موسسه ملک فهد در مدینه منوره، علما درباره نسخه ای از قرآن به رسم الخط عثمانی و به روایت حفص، بحث و گفتگو می کردند که خطش مورد رضایت همگان واقع شود. هنگامی که نسبت به یکی از نسخه های قرآن انتشارات شامیه در دمشق، به خط من، وقوف پیدا کردند از نوع خط و سبک نگارش آن شگفت زده شدند و نسبت به چاپ آن در موسسه پس از اعمال اندکی و یرایش، اتفاق نظر پیدا کردند. پس از اطلاع کمیته علمی موسسه، بر آن شدند تا مرا به عنوان خوشنویس قرآن های مدینه، به کشور عربستان سعودی معرفی کنند و این قضیه برمی گردد به 20سال پیش تقریبا.آنگاه قرآن دیگری را به روایت حفص نوشتم به گونه ای که صفحه به آیه ختم شود و تمام تلاش و عصاره مهارتم را روی این کار گذاشتم، تا اینکه نسخه ای در نهایت استحکام و زیبایی و محصولی ویژه از سوی مجمع چاپ قرآن ملک فهد پدید آمد که مقبول و مورد ستایش عام و خاص مسلمانان گردید.
بعد از آن قرآن دیگری نوشتم باز به روایت حفص و به رسم الخط عثمانی و به ترتیب مصحف "شمرلی مصری" که هم اکنون زیر چاپ است.
همینطور قرآن های دیگری را به روایت ورش، قالون و دوری نوشتم که همگی به نام خادم حرمین شریفین- حفظه الله- و به عنوان هدیه ای به مسلمانان جهان، مورد بازنگری، چاپ و نشر قرار گرفته اند.
عثمان طه در سال 1970میلادی برای وزارت اوقاف سوریه، نخستین مصحف را کتابت کرد. و در سال 1988میلادی به کشور عربستان سعودی رفت و به عنوان خطاط برگزیده مجمع چاپ قرآن ملک فهد و کاتب مصحف های مدینة النبی ، قرانی را کتابت کرد که وجه مشخصه اش اتمام آیه در انتهای صفحه بود.
سوال: آن هنگام که مشغول کتابت این مصف شریف بودید و شب و روز در نفحات روحانی آن تنفس می کردید، چه احساسی داشتید؟
خطاط قرآن باید به منظور تلاوت و حفظ قرآن از کودکی به این کتاب نزدیک باشد و به زبانی آشنا باشد که برای دریافت معانی قرآن مهم است.
من از دوران خردسالی بسیاری از متون لغوی، فقهی و عقیدتی را از مرحوم پدرم فراگرفتم، در نتیجه برای کتابت قران کریم و بهره گرفتن از معانی آیات کریمه آماده شدم، تردیدی نیست که در قرآن کریم آیاتی بشارت دهنده و انذار کننده وجود دارد و من هر گاه به آیات مبشرات مواجه می شدم در رویایی به سر می بردم که نعمت دنیوی و اخروی خداوند است. من با خیال آسوده کتابت می کنم اما هر گاه به آیاتی بر می خورم که کافران، ستمگران، منافقان و مقصران در عبودیت خداوند را، انذار می دهد، سینه ام تنگ می شود و حالتی از خوف و ترس بر من چیره می شود که در اغلب اوقات خودم را از یاد می برم و نفسم بند می آید و عرق می کنم حتی اگر، فصل زمستان باشد...
در نگارش آیات کریمه ای که خداوند –سبحانه و تعالی- بندگان پرهیزگارش را وعده نعمت داده، تامل می کنم، اما در کتابت آیاتی که وعده عقاب داده، با رعایت خوشنویسی و پرهیز از خطا، به گونه ای شتاب می کنم که از این فضای ترس انگیز خلاص شوم. خلاصه اینکه در خلال کتابت قرآن از امور دنیایی غافل می شوم و به این امور اعتنایی ندارم... این حالات نفسانی به هنگام نوشتن آیات کریمه از نظر اتقان خط و عدم آن، نسبتی وارونه دارد.
سوال: میان دو خط عثمانی که نوشتید با خط دهلوی و خط مسما به "نسخ تعلیق" که در شبه قاره هند منتشر شده، تفاوت آشکاری وجود دارد، شما آن خط را چگونه توصیف می کنید؟ و آیا منبعی سراغ دارید که در این خصوص بتوانم از آن استفاده کنم؟
رسم الخطی که در شبه قاره هند، قرآن ها به شیوه آن نوشته شده است، در زمره انواع خط عربی شمرده نمی شود و بدون تاریخ است، و رسانه ها این نوع خط را به رسمیت نمی شناسند و به اعتقاد من این خط نه نسخ است و نه تعلیق، ملتهای شرق اسلامی به این خط(عثمان طه) و این روایت مخصوص(روایت حفص از عاصم) به آن عادت کرده اند و چاره ای نیست جز اینکه آن را بپذیرند چرا که تلاوت قرآن مهمتر است...من در نگارش قران کریم سبک خاصی ابداع کردم که همان بسط کلمه و حرکت گذاری در بالای حروف تابع آن است و مردم از خاص و عام، همه آن را ستایش می کنند به این دلیل که این شیوه خاص بر وضوح و زیبایی واژه می افزاید.
سوال: آسان ترین و دشوارترین خط از نظر فراگیری و نگارش کدام است؟
آسان ترین خطوط، خطی است نسبتا خاضع و زیبا نزد آن عده ای که آن را محکم می دانند- خط ملتهای عرب زبان در هر زمان و مکانی-که همان خط رقعه است، و دشوارترین خطوط هم خط "ثلث" است که ضرب المثل زیبایی و قدرت و عظمت است و به همین دلیل، آن را "پادشاه خط ها" نامیده اند و هرگاه خط عربی می گویند منظور همین خط ثلث است و خطاطی که آن را شایسته نداند خطاط انگاشته نمی شود....
سوال: چرا خط "ثلث" را "ثلث" نامیدند؟
از قدیم تعریف هایی وجود داشته، و بسیاری از خطاطان بر حسب باورهای خود، این تعاریف را پذیرفته اند. خط "ثلث" از خط "طومار" گرفته شده که در این خط (طومار) پهنای قلم به اندازه 24 مو از موهای قاطر است، خط "ثلث" از طومار منشق شده و ان ثلث طومار است، و اندازه پهنای قلم در خط ثلث، یک سوم طوماراست یعنی به اندازه 8مو از موهای قاطر و از آن "نصف" مشتق شده است و آن به اندازه 12 مو است و نیز "ثلثین" که 16موست و این موها عبارتند از اندازه تقریبی قلم ها.سوال: وجه تمایز خط نسخی که قرآن مدینه نبوی به شیوه آن نوشته شده با خط نسخ عام چیست؟
من در نگارش قران کریم سبک خاصی ابداع کردم که همان بسط کلمه و حرکت گذاری در بالای حروف تابع آن است و مردم از خاص و عام، همه آن را ستایش می کنند به این دلیل که این شیوه خاص بر وضوح و زیبایی واژه می افزاید.رحمت خدا و رزق فراوانش را برای شما خواستارم و سپاسگزارم از اینکه این فرصت دیدار را در اختیار من گذاشتید.
منبع: پایگاه عربی مدارس الدلتا
مترجم: شکوری_گروه دین و اندیشه تبیان
