"بله گفتن" در وقت اضافه
سن ازدواج یکی از شاخصههای مهم برای ارزیابی میزان سلامت و بهداشت جسمی و روانی افراد یک جامعه محسوب میشود . بررسی سن ازدواج جوانان ایرانی در چند دهه اخیر، روندی صعودی را نشان میدهد. اعداد و ارقام هر چه که باشد، از بالا بودن نامعقول سن تاهل خبر میدهد که بالطبع از جنبههای مختلف و به صورت پردامنه به آسیبزایی در جامعه عرفپسند و هنجارطلب ما میپردازد. قرآن کریم بلوغ را سن ازدواج میداند و از آن با تعبیر بلوغ نکاح یاد میکند .
روایات ائمه و تفاسیر مختلف نیز بر همین موضوع صحه میگذارند؛ به طوری که شیخ طوسی سن ازدواج را سن توانایی جنسی و رغبت به تاهل میداند. یعنی سن ازدواج، سن تمایل است و چنین برمیآید که در صورت نیاز اگر ترک آن موجب گناه شود، ازدواج واجب میشود . اما در جوامع امروزی به دلایلی که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت، سن ازدواج از سن بلوغ جسمی فاصله گرفته است و اغلب این فاصله معقول پنداشته میشود.
جوامع غربی این خلا زمانی یا در حقیقت دوره بحرانی را با روابط آزاد جنسی که پشتوانه قانونی دارد، میپوشانند اما جامعه دینی ما چنین راهکاری را برنمیتابد . بالطبع در چنین شرایطی، آشکار شدن آسیبهای دوره بحرانی ناگزیر است چرا که نه میتوان مطابق راهکار دینی، سن ازدواج را به دوران بلوغ نزدیک کرد و نه شرایط فرهنگی و اجتماعی دنیای معاصر اجازه میدهد جامعه در شرایطی سالم افزایش سن ازدواج را تابی بیاورد . در این باره توسلی به آموزههای دینی مبنی بر خویشنداری تنها گزینه پیش روست که باز هم به دلیل شرایط فرهنگی روز و حاد بودن آسیبهای تاخیر در ازدواج به صورت عمومی و گسترده راه به جای نمیبرد . از زاویه دیگری نیز میتوان به این مساله نگاه کرد .
خویشتنداری فرمان خداوند متعال برای فردی است که به هر دلیل توانایی ازدواج ندارد و جنبهای موقت یا استثنایی دارد و هرگز یک راهکار عمومی برای اداره جامعه دینی محسوب نمیشود . چنین برمیآید که حکم خویشتنداری نه از فرد و نه از جامعه که دولت مظهر آن است، رفع تکلیف نمیکند! پژوهشها در این باره از رابطه افزایش سن ازدواج و رواج تجرد با مفاسد و آسیبهای اجتماعی حکایت میکنند و جامعهشناسان و صاحبنظران مکرر در این باره هشدار میدهند.
از منظر روانشناسی، تجرد طولانی مدت ریشه بسیاری از آسیبهای فردی و اجتماعی است هرچند که در نگاه اول، درک رابطه علی و معلولی میان آنها دشوار و حتی غیرممکن به نظر برسد .
ناکامی و دامنه آسیبهای آن
ارضای نیاز جنسی، یکی از اهداف اولیه و انگیزههای قوی ازدواج است. دکتر هاشم مهدوی، روانشناس بالینی و آسیبشناس اجتماعی نیاز جنسی را دارای ماهیتی زیستی، روانی و اجتماعی میداند که در صورت ازدواج از طریق درست ارضا میشود و در خدمت فرد و جامعه انسانی قرار میگیرد و در غیر اینصورت به افزایش بیبندوباری، بزهکاری و عصبیت اجتماعی میانجامد. وی در این باره توضیح میدهد: «هنگامی که انگیزههای قوی نظیر شهوت، تولیدمثل، استقلال زیستی و تشکیل خانواده به وسیله موانع غیرقابل قبول یا موانعی که فرد برای رفع آنها ناتوان است، سرکوب شوند یا معطل بمانند احساس ناکامی رخ میدهد. احساس ناکامی یکی از الگوهای قدرتمند رفتاری که شخصیت و هویت فرد را زیر سلطه میگیرد و با گذشت زمان قویتر میشود . این احساس بتدریج در تمامی ابعاد وجودی فرد ناکام تسری مییابد و به اندیشه بزهکاری و ایجاد بسترهای جرمزای وی میانجامد. بعلاوه نیروی مهار گسیخته شهوانی، فرد را به اعمال غیراخلاقی سوق میدهد که روابط نامشروع، انحرافات جنسی، عدم ارضای روحی و … بخشی از آنها را شامل میشود .
چنین گرایشهایی نتیجه تجربههای نادرست جنسی و خیالپردازیهای شهوانی پیش از ازدواج محسوب میشود و در افزایش فاصله بلوغ تا تاهل ریشه دارد .از سوی دیگر افزایش سن ازدواج و عدم ارضای جنسی بموقع شکلگیری عقدههای روانی و انباشت آنها در شخصیت فرد را به دنبال دارد . روابط نامشروع پیش از ازدواج نیز نهتنها به ارضای کامل و جامع منجر نمیشوند بلکه چون همواره با احساس گناه و غیراخلاقی بودن همراه است بر میزان عصبیتها میافزاید.»
انواع مختلف فحشا، بیبندوباری، تجاوز به عنف و … با افزایش سن ازدواج رابطهای مستقیم و قابل پیشبینی دارند. پاسخگویی به نیازهای عاطفی بزرگترین دستاورد ازدواج است که به سلامت شخصیتی فرد میانجامد. افزایش امنیت درونی بازیابی شخصیتی و حتی رفع برخی مشکلات ذهنی و روانی ارزشهایی هستند که میتوان آنها را جزو پیامدهای ازدواج بهنگام دانست.
اینکه یک نفر در کنارش باشد. تنهاییاش را پر کند و قابل اعتماد و محرم رازش باشد سوپاپ اطمینانی برای عصبیتهای فردی و اجتماعی هر یک از زوجین است . با این تذکر که در کشورهای غربی و جوامع غیردینی روابط نامشروع و آزادانه میان دو جنس مخالف خلاء ناشی از افزایش سن تاهل را پر نمیکند. دکتر «مهدوی» معتقد است عوامل موثر بر افزایش فرهنگی سن ازدواج را باید در واقعیات جامعه و تلقی نسل جوان از مفهوم تاهل و استقلال جستجو کرد و در اینباره میافزاید: «الگوهای رفتاری معاصر به دنبال رفاه است، آن را جزئی ضروری از زندگی میداند و از این طریق توقع مادی بیشتری ایجاد میکند که بالطبع دستیابی به آن امری زمانبر محسوب میشود.
تحول الگوهای دختران که ادامه تحصیل و کسب شأن تحصیلی، شغلی و اجتماعی را تشویق میکند و ازدواج را مانع دستیابی به آنان میپندارند در افزایش سن ازدواج در نظر و عمل تاثیری چشمگیر دارد .بیاعتمادی نسبت به جنس مخالف، وسواس بیش از اندازه در انتخاب همسر و فراهم بودن زمینه ارضای نامشروع عوامل دیگری هستند که در تاهل تاخیر ایجاد میکنند. نکته دیگر الگوپذیری از جوامع توسعه یافته غربی است .
بسیاری از پسران با وجود علاقه به ازدواج از آنجا که خود را از نظر موقعیت مالی و شأن خانوادگی و طبقاتی در خور گزینههای ازدواجشان نمییابند از مطرح کردن پیشنهاد آن نیز حتی به صورت تلویحی و غیرعلنی اجتناب میکنند. اینجاست که نرمش طرف مقابل و علاقه طبیعی او به ازدواج میتواند مشکل را حل کند و همه موانع را پس بزند.
البته ناگفته نماند این مشکلات اقتصادی علاوه بر ناتوان ساختن بخش بزرگی از جمعیت جوان برای تشکیل خانواده بتدریج از مطلوبیت ازدواج و تاهل نیز میکاهد و نوعی مقاومت منفی در برابر این جریان طبیعی زندگی پدید میآورد ."برای بزرگنمایی عکس روی آن کلیک کنید"
«فرهنگسازی برای ازدواج ساده، برپایی کلاسهای آموزشی درباره ضرورت ازدواج برای فرد و نظام اخلاقی و هنجاری اجتماع، فراهم شدن امکانات ضروری زندگی زوجین توسط نهادهای دولتی یا ان.جی.اوها، حمایتهای متنوع بیمهای و مالی از جوانها در آستانه ازدواج، قرارگیری متاهلان در اولویت برخی خدمات اجتماعی و شغلی، ساخت مسکن ارزان قیمت و واگذاری به زوجین جوان و… بخشی از این راهکارها را شامل میشود. نقش خانواده و دولت در این حوزه و ارتباط هماهنگی میان آنها، نکته مهمی است که در تشویق جوانان به ازدواج بموقع نقشی پر رنگ دارد .
تربیت و حمایت خانوادگی باید ازدواج ساده را تشویق کند و زمینه را برای انگیزشهای تشکیل خانواده برای جوان فراهم آورد . دولت نیز باید به این انگیزه درونی شده پاسخ بدهد و با ایجاد بسترهای اجتماعی و اقتصادی مناسب برای ازدواج، جوانان را حمایت کند .
خانواده مطهر
خانواده و زندگی - تنظیم و تلخیص برای تبیان : کهتری
بخوانید این مطلب را در کتابخانه دیجیتالی تبیان: تحلیل روان شناختی افزایش سن ازدواج و نقش آن در انحرافات اخلاقی جوانان .
مقالات مرتبط