پیدایش اسلام از نگاه شهید بهشتی

هفتم تیر سالروز شهادت شهید مظلوم آیة الله بهشتی و هفتاد و دو تن از هم‌رزمان ایشان است. به همین مناسبت گروه کتاب تبیان بخشی از اندیشه‌ها و تفکرات بلند این شهید را که در کتاب "محیط پیدایش اسلام" بیان شده مورد بررسی قرار داده است.

"محیط پیدایش اسلام" سلسله گفتاری از شهید آیت‌الله دكتر بهشتی است كه در سال‌های 1345 ـ 1346 در مركز اسلامی هامبورگ در جمع عده‌ای از دانشجویان و علاقه‌مندان به مطالعات اسلامی ایراد گردیده و آخرین جلسه آن در تاریخ 6 آبان 1346 بوده است.

نخستین بخش این گفتارها به روش تحقیق دربارة ادیان اختصاص یافته و در بخش‌های بعدی با نگرشی پژوهشگرانه و همه‌جانبه، محیط پیدایش اسلام در شبه ‌جزیره عربستان و همسایگان آن یعنی ایران، روم، مصر و حبشه مورد بررسی قرار گرفته است.

شهید بهشتی در این کتاب تصریح می‌کند که برای شناخت یک دین (فارغ از این که به آن معتقد باشیم با نه) باید به منابع دست اول آن مراجعه کنیم و با استفاده از روش تحقیق علوم نقلی که شیوه‌ی تحقیق تاریخی تامیده می‌شود آن‌را مورد بررسی قرار دهیم. اما در جایی که بحث از اعتقاد به یک دین و طبعاً التزام فکری و عملی به آموزه‌های آن است باید از راه تفکر و به خداوند و پیامبر الهی اعتقاد پیدا کرد. و اگر به این شناخت و اعتقاد دست پیدا کنیم آن‌چه پیامبر گفته است دین خواهد بود.

ایشان درباره‌ی شناخت پیامبر نیز میگوید "برای این‌که بخواهیم شخصی را به عنوان پیغمبر شناسایی کنیم باید ببینیم سوابق تعلیم و تربیت و زندگی او، سوابقی است که ایجاب نمی‌کند که آن شخصیت معنوی، فکری و روحی‌ئی که در او می‌یابیم را خود کسب کرده باشد. پس آن‌وقت می‌گویی او این‌ خصوصیات را از یک منبع غیر عادی به دست آورده است، بنابراین او پیغمبر است."

نکته ی بسیار مهمی که شهید بهشتی در این کتاب به آن اشاره می کند این است که "خوبی‌ها یا بدی‌هایی که درباره هر یک از احکام اسلام یا هر دین دیگر به عقل و فکر انسان می‌رسد، باید آزادانه مطرح شود.

باید توجه داشت که نه بدی‌هایی که برای یک دین شمرده می‌شود دلیل بطلان آن است و نه خوبی های آن موجب تصدیق و بر حق بودنش.

به گفته ی شهید بهشتی ما به عنوان مسلمان دو فقر داریم که از همه فقرهای دیگر ناراحت کننده‌تر است؛ یکی فقر ایدئولوژیک و دیگری فقر کادر و باید قبل از انجام هر کاری این دو فقر را برطرف کنیم.

چرا که هر گاه این دو فقر برطرف شده است شاهد پیشرفت و موفقیت اسلام بوده ایم و این دین با جهشی چشمگیر رو به جلو حرکت کرده است.

ایشان درباره ی انسان غربی می گوید: انسان غربی از نظر علم و فن و پشتکار و ابتکار بسیار موفق بوده است و پیشرفت فوق العاده ای داشته اما چون در حوزه ی دین و معرفت دچار فقر است و از طرفی برای این‌که بتوانند سطح زندگی بالای خود را حفظ کنند از تمام وسایل رذل و پست و پلید استفاده می‌کنند.

این کتاب در سال "هشتاد و هفت" توسط بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید آیت‌الله دكتر بهشتی به چاپ رسیده است.

گردآوری و تنظیم: امیر مقیمی-گروه کتاب تبیان