سیزده نحسی دارد؟

اگر تیغی را بی دلیل باز و بسته كنیم ، در آن خانواده یا فامیل اختلاف به وجود می آید. اگر لنگه یك كفش روی كفش دیگر سوار شود نشان دهنده خبر بدی است. به دكتر رفتن در روز شنبه باعث بازگشت بیماری است . سیزده عدد نحسی است . اگر بالای سر زنی كه وضع حمل كرده سیخ یا وسیله آهنی تیز قرار ندهیم آل او را می برد و ... اینها همه و همه از جمله خرافات هایی هستند كه در جامعه ما به خصوص دامنگیر بسیاری از مردم است . خرافات باور غلطی است كه بر پایه ی جمل، ترس از ناشناخته ها و چیز های پیش بینی نشده ، باور به جادو ، باور به شانس یا عوامل دیگر قرار دارد . آخرین باری كه شما به تخته زدید، در داخل خط های پیاده رو راه رفتید، از گربه سیاه اجتناب كردید كی بود؟

خرافات از كجا نشأت می گیرد

یك روان شناس معروف به نام اسكینر در آزمایش های خود با كبوتران موفق به كشف نوعی رفتار كه تصادفاٌ تقویت شده و آموخته گردیده بود شد. این رفتار همان رفتار خرافی است. اسكینر در این آزمایش به كبوتر گرسنه در فاصله های زمانی ثابت بدون توجه به اینكه كبوتر چه نوع رفتاری را نشان می دهد غذا می داد. به عنوان مثال: غذا به طور تصادفی هنگامی كه كبوتر شای دست راستش را بلند می كرد داده می شد پس از دریافت غذا كبوتر این رفتار را مرتباٌ تكرار می كرد كه غذا دریافت كند. رفتار خرافی در انسان نیز این چنین شكل می گیرد . فرض كنید ورزشكاری تصادفاٌ وقتی پیراهن خاصی با شماره خاصی به تن دارد امتیاز كسب می كند. از آن به بعد ممكن است او رابطه بین آن پیراهن خاص و كسب امتیاز را یك رابطه ی علت و معلولی بداند و همیشه آن پیراهن را بپوشد. همچنین پوشیدن این پیراهن به آن ورزشكار كمك می كند كه اضطراب خود را كاهش داده و از نا ایمنی درونی خویش بكاهد . ولی این رفتار می تواند باعث افت عملكرد آن ورزشكار شود و آن هنگامی است كه آن ورزشكار شیء شانس آور خود را گم كند.

باورهای خرافی به افراد توهم حس كنترل بر رویدادهایی را كه نمی فهمند می دهد. افراد با باورها و اعمال خرافی خود تلاش می كنند كه رویدادها را كنترل كرده و آنها را قابل پیش بینی تر كنند. آدمهایی كه دچار نا ایمنی درونی هستند ممكن است بیشتر، افكار و اعمال خرافی داشته باشند چرا كه باعث ایجاد ایمنی و اطمینان است. هنگامی كه این اعمال خرافی تصادفاٌ با رویدادهای خاصی جفت می شوند به صورت آیین های خرافی در مردم یك جامعه گسترش می یابند زیرا مردم به رابطه ی بین آن رخدادها به صورت رابطه ی علت و معلولی می نگرند.

عامل دیگری كه در پا بر جا ماندن خرافات در جامعه تاثیر دارد این است كه وقتی ما به خرافات خاصی معتقد باشیم بیشتر به دنبال شواهدی می گردیم كه آن عمل خرافی را تأیید می كند یعنی شواهد مخالف یا دال بر رد كردن خرافات را نادیده می گیریم و فقط به آن قسمتی از شواهد توجه می كنیم كه تصادفاٌ با آن خرافات اتفاق افتاده و بین آن رابطه ی علت و معلولی برقرار می كنیم. این باعث شكل گیری خرافات در یك جامعه می شود اعتقاد به خواب های خاص نیز ممكن است ریشه های خرافی داشته باشد مثلاٌ برخی از افراد پدیده های خاصی را با پیشگویی های خاصی و خبر های ناگوار در آینده ارتباط می دهند، در حالی كه آن خواب ممكن است صرفاٌ تاثیر افكار روزانه یا ترس و اضطرابی باشد كه شخص در مورد آن موضوع دارد. به عنوان مثال درصد قابل توجهی از مردم خواب هایی در مورد كشته شدن خود و یا در معرض تهدید قرار گرفتن جان خودشان یا اطرافیانشان می بینند، ولی این لزوماٌ خبر از حادثه ای ناگوار نمی دهد.

در علم روانشناسی و روانپزشكی، اختلال شخصیت اسكیزوتایپال تشخیصی است كه برای افرادی كه خرافاتی هستند یا به این حرفه اشتغال دارند گذاشته می شود. این افراد به سحر و جادو اعتقاد دارند، وضع ظاهری آنها عجیب و نامتعارف است. مدعی غیب بینی و داشتن بصیرت هایی ویژه هستند. ادعا می كنند كه می توانند حوادث آینده را پیش بینی كرده و بر آنها اثر بگذارند. تكلم آنها مبهم ، حاشیه پردازانه، استعاره ای با شرح و تفصیل مفرط یا قالبی است. اینها اغلب ادعای رابطه با موجودات عینی و یا حتی امام زمان را در جامعه ی ما دارند. هر از چند گاهی نیز خبر از دستگیری برخی از این افراد را در گوشه و كنار می شنویم. در جامعه ما اعتقاد و مراجعه مردم به رمال ها و فالگیران در حال افزایش است به راستی چرا این چنین است؟ چگونه است كه پیامبر اكرم (ص) می فرمایند: من از لحظه ی بعدی خود خبر ندارم ولی این رمالان می توانند حتی چند سال آینده را پیش بینی كنند؟

می توان چند دلیل برای باور برخی از مردم به این رمالان و فالگیران را ذكر نمود

آنها چیزهایی كلی را ذكر می كنند كه ممكن است در مورد همه صدق كند

گاه چیزهایی كه آنها می گویند به طور تصادفی با رخدادی در آینده جفت می شود و مردم به آن به صورت پیش گویی می نگرند

برخی از آنها به علت اینكه با حالت های چهره افراد آشنایی دارند از كلام خود آنها اشارات و سر نخ هایی می گیرند و یا اینكه آنها به علت برخورد با بسیاری از مردم در تشخیص خصوصیات افراد، حاذق گشته اند، می توانند طوری صحبت كنند كه انگار پیش گویی می كنند.

در مورد دعا نویسی نیز به همین صورت است. برخی از مردم گاهی برای حل و فصل كار هایشان یا رهایی از مشكلات خود به دعا نویس مراجعه می كنند . ما می توانیم در حق خود و دیگران دعا كنیم ولی نه اینكه دعایی را در غذا یا نوشیدنی كسی بریزیم و از مشكل رهایی یابیم و یا چیزی به دست آوریم .گاهی افرادی هستند که انفاس قدسیه دارند و دعا می کنند و مشکل حل می شود که آن هم به کاغذ و نوشتن و این گونه کارها ندارد ،  مگر نه این است كه خداوند در قرآن می فرماید:لیس للانسان الا ما سعی _چیزی برای انسان نیست مگر اینكه برای آن تلاش كند.

متاسفانه سود جویان از نادانی بسیاری از افراد ساده لوح استفاده می برند تا هنگامی كه افراد ساده لوح در جامعه وجود دارند رمالان و فالگیران هم بازارشان داغ خواهد ماند.