اعراب فعل مضارع؛ قسمت دوم
اهداف درس:
1- آشنایی با فعل مضارع مجزوم
2- بیان علامت های جزم در فعل مضارع
3- آشنایی با جملات شرطی
4- بیان ادوات شرط و معانی آن ها
فعل مضارع مجزوم چیست؟
وقتی یکی از ادوات جزم بر سر فعل مضارع مرفوعی بیاید، حرکت آن را تغییر داده و آن را تبدیل به فعل مضارع مجزوم می کند.
این ادوات جزم عبارتند از:
لم: لم تذهب فاطمه إلی المدرسه: فاطمه به مدرسه نرفت.
لمّا: لمّا تذهب فاطمه إلی المدرسه: فاطمه هنوز به مدرسه نرفته است.
لام أمر: لِیَعلم علیٌّ الدرسَ: علی باید درس را فرا گیرد.
لا نهی: لا تحزن: ناراحت نباش.
وقتی فعل مجزوم شود، حرکت ساکن در انتهای آن ظاهر می شود و یا آن که « نون » از انتهای فعل حذف می شود. همان طور که دیدید در صیغه های 1- 4- 7- 13 و 14 حرکت ساکن ظاهر می شود که اعراب اصلی نام دارد و در صیغه های 2- 3- 5- 8- 9- 10 و 11 علامت جزم فعل به حذف نون است که اعراب فرعی نام دارد.
جمله شرطی چیست؟
جمله شرطی جمله ای است که دارای 3 رکن اصلی است:
1- ادوات شرط
2- فعل شرط
3- جواب شرط
نکته:
ادوات شرط دو فعل را مجزوم می کنند هم فعل شرط و هم جواب شرط.
تمرین:
فعل شرط و جواب شرط را در جملات زیر ببینید:
2- مَن یَطلُب یَجِد
3- مَتی یَصلُح باطِنُک یَصلُح ظاهِرُک
4- ما تتعَّلَم فی الصِّغَر یَنفَعکَ فی الکِبَر
5- مهما تَأمُر بِالخَیرِ أَفعَلهُ
6- أینما تذهب تَنجَح
لازم به ذکر است که ادوات شرط 12 تا هستند که تنها 6 مورد از آن ها در این جا ذکر شده است.
معنای ادوات شرط
o إن: اگر
o ما: هر چه
o مَن: هر کس
o مهما: هر چه
o مَتی: هر وقت
o أینما: هر جا
نکته:
دقت کنید « إِن » از ادوات جزم و « أَن » از ادوات نصب است.
سؤال:
چنان چه فعل شرط یا جواب شرط یا هر دوی آن ها در جمله، فعل ماضی بودند اعراب آن ها چگونه ظاهر می شود؟
پاسخ: چون فعل ماضی، مبنی است حرکت آن تغییر نمی کند و محلاً مجزوم است مثال:
إن خَرَجتَ، رأیتَ علیّاً : اگر خارج شوی علی را می بینی.
و قابل توجه دوستان این که در جملات شرطی، فعل ماضی به صورت مضارع ترجمه می شود.
نکته:
گاهی بدون آن که ادات شرط بر سر جمله ظاهر شود، جمله شرطی شده و فعل و جواب آن مجزوم می شوند و این زمانی است که جمله، طلبی باشد یعنی فعل شرط به صورت طلب ظاهر شود که مانند:
( امر ) – قُم أَکرِمکَ: برخیز تا تو را گرامی دارم.
( نهی ) – لا تنجَل یُحببکَ الاخرون: بخل نورز تا دیگران دوستت داشته باشند.
گروه مدرسه اینترنتی سایت تبیان - تهیه: فاطمه شیرزاده
تنظیم: سمیرا بادامستانی