تغییر نام کوچک ممکن اما دشوار!

یکی از مهمترین راه های تنظیم روابط اجتماعی ، وجود قوانین و مقررات و عمل به آنهاست.

امروزه در هر زمینه ای ، قوانین به صورت مجموعه ای کامل تدوین شده که بر روابط اجتماعی افراد حاکم است.

کلیه افراد جامعه ، با وارد شدن به سن قانونی ، تحت مسئولیت تکالیف اجتماعی قرار می گیرند و از حقوق قانونی بیشتری نسبت به حقوق دوران کودکی برخوردار می شوند؛ بنابراین بدون شناخت دقیق حقوق و تکالیف خود ، نمی توانند نقش اجتماعی خویش را به خوبی ایفا کنند .

از این رو آشنائی افراد با قوانین و مقررات مورد نیاز که حقوق و تکالیف آن ها را مشخص می کند ، ضروری و حتمی است.

اما از یک طرف گستردگی قوانین و از طرف دیگر ، به کار رفتن واژه های تخصص در متن آن ها ، امکان بهره گیری از قوانین را خصوصا برای افراد کم سواد مشکل کرده است .

به همین دلیل بر آن شدیم که مهم ترین قوانین و مقررات مورد نیاز را با توجه به سوالاتی که برای اقشار مختلف مردم پیش می آید ، شناسائی کرده و با بیانی نسبتا ساده در دسترس بگذاریم.

یکی ازحقوق فرزندان نسبت به والدین تعیین نام مناسب برای آنان است. در کشور ما، جهت تعیین نام کوچک و نام خانوادگی و نحوه تغییر آن مقرراتی وجود دارد که آشنایی با این مقررات به زبان ساده علاوه بر کمک به اشخاص در تعیین نام و نام خانوادگی موجب پیشگیری از اقامه دعاوی بی ثمر و یا در خواست های بدون نتیجه در محاکم و سایر مراجع ذیصلاح خواهد شد.

تغییر نام کوچک

برای انتخاب نام کوچک افراد معمولا از یک نام ساده یا مرکب مانند، بهرام، حسین، محمدعلی، ایمان، فاطمه و ... که عرفا یک نام به شمار می آیند، استفاده می شود. انتخاب نام با اعلام کننده آن است و اصولا جز در مواردی که نامی موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می شود و یا عناوین و القاب و نام های زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس، انتخاب نام آزاد است.

تشخیص نام های ممنوع با شوراهای عالی ثبت احوال است که از طریق این شورا مراتب به اداره های ثبت احوال ابلاغ می شود.

چنانچه شخص سید باشد سیادت او در شناسنامه اش آورده می شود و ملاک تشخیص سیادت قید سیادت در شناسنامه پدر یا پدربزرگ پدری است و یا آنکه سیادت آنان با دلایل شرعی ثابت شود.

انتخاب نام آزاد است و پس از انتخاب نام توسط اعلام کننده اصل بر صحت نامگذاری و اصالت شناسنامه با نام مذکور در آن است بنابراین جز در موارد گفته شده نباید سند سجلی که سندی رسمی افراد  است دستخوش تغییر و تحول تابع میل اشخاص شود.

از طرفی عده ای اعتقاد دارند که داشتن نام کوچک حق افراد است و چنانچه شخص به یک نام به خصوص علاقمند است و یا از نامی تنفر دارد می تواند نام کوچک خود را تغییر دهد. در هر حال و با هر استدلالی مرجع تشخیص این امر دادگاه است. از این رو رسیدگی به درخواست تغییر نام کوچک با دادگاه است.

دادگاه صلاحیتدار

در خصوص رسیدگی به درخواست  تغییر نام کوچک، قانون جهت رفاه حال متقاضیان به آنان اجازه داده تا این درخواست را در قالب دادخواست (فرم زیر) به دادگاه محل اقامت خود و به طرفیت اداره ثبت احوال شهرستان یا بخش صادر کننده سند سجلی، طرح و اقامه کند.

این دعوی به اصطلاح حقوقدانان دعوی غیر مالی است و هزینه آن پنج هزار ریال بابت اصل دعوی و هزار و 100 ریال بابت اوراق + برای هر صفحه کپی برابر اصل 200 ریال است.

*فرم نمونه درخواست نام کوچک

خواهان: ندا پاک نهاد

به نشانی: میانه، خ......کوچه........پلاک......

خوانده: اداره ثبت احوال

خواسته: تغییر نام کوچک از ندا به فاطمه

دلایل و منضمات: استشهادیه محلی- کپی مصدق شناسنامه ........

شرح:

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان با سلام- احتراما؛ اینجانب خواهان در نزد اهالی محل و دوستان و اقوام به فاطمه مشهور هستم و همه مرا به این نام می شناسند از آنجا که نام فاطمه از اسماء مقدس بوده و از طرفی بنده حالیه در حوزه علمیه به تحصیل اشتغال دارم خواهشمند است با پذیرش این خواسته، اداره خوانده را به صدور یک جلد شناسنامه جدید با نام کوچک فاطمه ملزم کنید. گواهان بنده عبارتند از: 1............2............... به نشانی.............

...............4............

محل امضاء

نکته:

نام اعم از نام كوچك و نام خانوادگی  جزء وضعیت مدنی اشخاص است و اصولا باید دوام داشته باشد. تغییر نام مشكلاتی در روابط حقوقی اشخاص پدید می آورد و چه بسا به حقوق دیگران لطمه میزند, از اینرو تغییر نام در حقوق جدید محدود شده و یك امر استثنائی بشمار میآید.

درباره تغییر نام كوچك قوانین ما ساكت است و میتوان از خود پرسید آیا با سكوت قانون, تغییر نام كوچك امكان پذیر است؟ از آنجا كه اصل, آزادی حقوقی اشخاص است و به عبارت دیگر آنچه قانون منع نكرده باشد اصولا مجاز است, میتوان گفت تغییر نام كوچك در حقوق ما ممكن است. اما آیا میتوان به افراد اجازه داد كه آزادانه و بدون قید شرط نام كوچك خود را تغییر دهند؟ پاسخ این سئوال نمیتواند مثبت باشد زیرا:

اولاً نام كوچك در شناسنامه و دفاتر سجلی كه از اسناد رسمی است قید میشود و اهمیت و اعتبار سند رسمی اقتضا میكند كه تغییر مندرجات آن آسان نباشد.

ثانیاً همانطور كه تغییر نام خانوادگی اشكالاتی در روابط حقوقی افراد پدید می آورد, تغییر نام كوچك نیز, البته به مقیاس محدودتر, مشكلاتی ایجاد میكند. مثلا ممكن است بدهكار یا مجرم با تغییر نام كوچك خود كوشش كند هویت اصلی خویش را مخفی نگاهدارد تا بستانكاران یا مجرمان قانون نتوانند به او دسترسی پیدا كنند.

متاسفانه در قوانین ایران قیود و حدودی برای تغییر نام كوچك بصراحت پیش بینی نشده است. تنها محدودیتی كه در این باره میتوان قائل شد انست كه طبق قواعد عمومی دادرسی (ماده 2 آئین دادرسی مدنی) در خواست كننده تغییر نام ، نفع مشروع و عقلائی در این امر داشته باشد. بنابراین تغییر نام كوچك بدون هیچگونه قاعده عقلائی و صرفاً از روی هوی و هوس قابل پذیرش نیست. البته نفع اعم از نفع مادی و معنوی است و از اینرو كسی كه نفعی معنوی در تغییر نام كوچك دارد, چنانكه نام كوچك او عرفاً مستهجن و نا پسند و موجب شرمندگی او در بین مردم است, میتواند تغییر آنرا از دادگاه بخواهد. تشخیص اینكه آیا خواهان دارای منفعت مشروع و عقلائی در دعوی هست یا نه با دادگاه است.

گروه جامعه و سیاست

تنظیم برای تبیان: س.آقازاده