تبیان، دستیار زندگی
توصیه ها و نکاتی پیرامون بهبود کیفیت تدریس در کلاس درس و ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ارتقای کیفیت اجرای برنامه های درسی
ارتقای کیفیت اجرای برنامه های درسی

اشاره

مدیران و معلمان برای کسب موفقیت در ارتقای کیفیت اجرای برنامه های درسی، به دانش و اطلاعاتی گسترده نیاز دارند؛ دانش و اطلاعاتی که از منابع موثق و معتبر قابل حصول باشد. مدارس  و کلاس های درس امروز، بسیار ناهمگن تر و پیچیده تر از مدارس و کلاس های گذشته اند. به دلیل وجود تفاوت های فردی و فرهنگی، چه در جامعه ی دانش آموزی و چه در جامعه ی معلمان و کارکنان مدارس، و نیز به دلیل چند وجهی بودن فرهنگ و محیط مدارس و کلاس ها، معلمان و مدیران مدارس به عنوان رهبران آموزش و سُکّان داران چرخه ی یادگیری، با چالش های متعدد و متنوع رو به رو هستند. چگونگی رویارویی با معضلات و چالش ها، بدون شک در کیفیت اجرای برنامه های درسی، به عنوان مهم ترین مؤلفه ی مسئولیتی و کاری مؤثر است.

نکته ها و توصیه ها

توصیه ها

الف) ایجاد فضای خلاقیت و توانمندی در مدرسه و کلاس درس

1. برای کسب موفقیت، همه ی دست اندر کاران تحقق هدف های برنامه ها را در برنامه ریزی مشارکت دهید.

2. دانش آموزان را در انتخاب راه و روش های کسب موفقیت آزاد بگذارید و از ابتکارات آن ها استقبال کنید.

3. فرصت و امکان مبادله ی افکار و ایده های نو را برای افراد و گروه ها به وجود آورید.

4. از روش های بارش مغزی یا سیال سازی ذهن بهره ی کافی بگیرید.

5. از سخت گیری های مقرراتی بپرهیزید.

6. از بازخوردهای مثبت و فوری برای افزایش انگیزش استفاده کنید.

7. از واگذاری مسئولیت به افراد و گروه ها نهراسید.

8. مدیریت در یادگیری، خودگردانی و خودارزیابی را ترویج دهید.

9. در مدیریت و راهبری آموزشی، مبتکر و خلاق باشید.

10. شیوه های ارزش یابی را با تنوع روش های کسب موفقیت همساز کنید.

ب) تعدیل و اصلاح فرایند فعالیت های مدرسه و کلاس درس

1. اگر چه فعالیت های متعددی در مدرسه و کلاس درس صورت می گیرد، اما اساس فعالیت ها، یاددهی و یادگیری است. یاددهی و یادگیری پیوسته باید مرکز توجه باشد و سایر فعالیت ها به نوعی فرایند یاددهی – یادگیری را حمایت، تقویت و پشتیبانی کند.

2. سیاست ها، رویه ها، روش ها، ارزش ها، اعتقادات و ساختارهای ارتباطی که یک نظام اجتماعی هم چون کلاس درس یا مدرسه را به وجود می آورند، در واقع به نوعی معماری اجتماعی تلقی می شوند. اصلاح این چنین معماری،هم زمان با اصلاح جریان فعالیت ها، احتمال کسب موفقیت کامل در اجرای برنامه های درسی را دو چندان می کند. این اصلاح در هر دو سطح مدرسه و کلاس درس، توسط مدیر و معلم قابل اعمال است.

3. اصلاح ارتباط ها در ابعاد گوناگون، ارتباط میان دانش آموز و معلم، دانش آموز و دانش آموز، معلم و اولیا، مدیر و معلم، مدیر و اولیا و ارتباط کارکنان با یکدیگر، از دیگر عوامل مؤثر در کسب موفقیت در اجرای مطلوب برنامه های درسی است. معلمان و راهبران آموزشی بهتر است در همان زمان که به اصلاح و تعدیل و تقویت فعالیت ها و معماری اجتماعی مدرسه و کلاس درس می پردازند، به اصلاح و بهبود ارتباط ها در ابعاد گوناگون نیز توجه خاص داشته باشند. توصیه این است که محیطی برای یادگیری در مدرسه و کلاس درس به وجود آید تا مشوق برقراری ارتباطات اجتماعی مثبت و مشارکت فعال در فرایند یادگیری باشد.

4. هماهنگی با تنوع توانایی های دانش آموزان، عاملی دیگر در کسب موفقیت در اجرای برنامه های درسی و ارتقای کیفیت اجراست. این گفته که ((همه ی کودکان می توانند یاد بگیرند))، زمانی تحقق پیدا می کند که به عنوان معلم بتوانیم راه درست یاددهی و یادگیری را پیدا کنیم.)) رویکرد جدید در آموزش و یاددهی این است که به جای ارائه ی یک برنامه ی درسی یکسان به گروهی نامتجانس و غیر هم توان، شیوه ای را برای یاددهی برگزینیم که برای سازگاری با نیازهای همه ی انواع دانش آموزان (ضعیف، متوسط و قوی) قابلیت انعطاف در طراحی را داشته باشد. در کلاس های نامتجانس، تهیه ی طرح درس با توجه و تأکید بر نکات زیر ضروری است:

* علاقه ی دانش آموزان در انتخاب مواد و محتوای برنامه لحاظ شود.

* استفاده از منابع و مواد متعدد و گوناگون ممکن و عملی باشد.

* حق انتخاب نوع تکالیف درسی، برای دانش آموزان محفوظ بماند.

* زمان تدریس بر مبنای حوصله ی دانش آموزان منعطف باشد.

* ارزش یابی دانش آموزان با برنامه ی یادگیری آن ها هماهنگ شود.

نکته ها

- انتظار این نیست که مدیر مدرسه یا معلم کلاس درس همه چیز مربوط به آموزش و پرورش را بداند، اما انتظار این است که مجموعه شایستگی هایی را که برای موفقیت در انجام مسئولیت ها و وظایف خویش لازم است، به خوبی بشناسد و وجود خود را به کسب آن شایستگی ها مزین کند.

ارتقای کیفیت اجرای برنامه های درسی

- هدایت مؤثر آموزش و یادگیری، عملی تک نفره نیست، بلکه به مشارکت دیگران نیازمند است. احساس احترام به نظر دیگران و دعوت آن ها به مشارکت در برنامه ریزی های اجرایی برنامه های درسی، به ارتقای کیفیت اجرا، کمک و تحقق هدف های مورد نظر در برنامه را تسهیل می کند.

- هیچ سبک رهبری واحدی نمی تواند در حل مشکلات و مسائل دنیای به سرعت در حال تغییر امروز کاملاً موفق باشد. مدیران و معلمان باید با شناخت توانایی ها و ضعف های خود و شناخت عوامل دیگر، اعم از کارکنان، همکاران و دانش آموزان، سبک های رهبری خود را تعدیل و اصلاح کنند و آن را بسته به موقعیت، در جهت تحقق هدف های مورد نظر تغییر دهند.

- توجه به سبک های یادگیری دانش آموزان و رجحان های فردی آن ها، از ضرورت های مهم آموزش است. دانش آموزان بر مبنای ساختار و عملکرد مغز خود با رجحان های متفاوت مطالب را یاد می گیرند. برخی از رجحان بینایی برخوردارند و از طریق خواندن و مطالعه بهتر یاد می گیرند و برخی دیگر رجحان شنوایی دارند و از طریق گوش کردن و شنیدن بهتر می آموزند. برخی نیز از رجحان های لمسی و جنبشی برخوردارند و کارهای یدی را بهتر و سریع یاد می گیرند. شناخت رجحان های فردی و متناسب کردن شیوه های یاددهی و یادگیری با آن ها، از عوامل مهم و تأثیرگذار در ارتقای کیفیت اجرای برنامه های درسی است. از وسایل متنوع دیداری، شنیداری و حرکتی به تناوب یا همراه با هم استفاده کنید.

یادگیری با یادسپاری تفاوت اساسی دارد

نکته ی قابل ذکر این است که هیچ گاه نباید به یادگیری بسنده شود. حفظ و نگه داری مطالب در حافظه ی بلند مدت و یادسپاری مطالب یاد گرفته شده، به اندازه ی خود یادگیری مهم است. استفاده از راهبردهای مؤثر و مفید، تقویت و حفظ و نگه داری مطلب، از نکته های کلیدی در ارتقای کیفیت اجرای هر برنامه ی درسی است. بهره گیری از ابزارهای متنوع و گوناگون آموزشی، همراه کردن آموزش با فناوری های مناسب، استفاده از رسانه های متعدد، مرور، تمرین و تکرار کافی، ارزش یابی مستمر و به جا نیز می تواند موجبات یادسپاری قوی تر را فراهم کند.

هم چنین رعایت توالی منطقی مطالب، پیوند یا تلفیق موضوعات و مقوله های همگن و هم خوان، تصویرسازی ذهنی، ارائه ی اطلاعات و دانش بر مبنای شباهت ها و تفاوت ها، مزایا و معایب، سلسله مراتب و نظایر آن، همه به نوعی در کمک به یادسپاری مطالب سهیم و مؤثر هستند. نکته ی قابل توجه ی دیگر در زمینه ی یادسپاری خوب مطالب، توجه ی هم زمان به ابعاد شناختی، عاطفی و روان – حرکتی موضوع یا مطلب مورد یادگیری است. برخورداری از احساسات و عواطف خوب و مثبت، مشوق و برانگیزاننده و لذت بخش و عاری از تهدید و ترس به هنگام یادگیری، بسیار مؤثرتر از داشتن حالات احساسی بد و منفی، غم افزا و دلسرد کننده عمل می کند و موجبات یادسپاری قوی را فراهم می سازد. جای شبهه نیست که یادگیری توأم با عمل، کار یدی و دست ورزی، بهره گیری از ابزارهای رسانه ای و رایانه ای، بسیار ماندگارتر و باثبات تر از یادگیری نظری و ذهنی است.

گروه مدرسه اینترنتی سایت تبیان- تنظیم: شكوفه باصری