خودی های فتنه گر

اشاره:

«طلحه و زبیر، افراد کوچکی نبودند. زبیر سوابقی درخشان دارد که نظیر آن را کمتر کسی از اصحاب امیرالمومنین داشت و بعد از به خلافت رسیدن جناب ابی بکر در همان روزهای اول، پای منبر ابی بکر چند نفر از صحابه برخاستند و اظهار مخالفت کردند و گفتند حق با علی ابن ابی طالب است و نام این اشخاص در تاریخ ثبت است. اینها در تمام کتب تواریخ ذکر شده و یکی از آن اشخاصی که مخالفت کرد و از حق امیر المومنین دفاع کرد، زبیر است. فاصله بین آن روز و روزی که زبیر بر روی امیرالمومنین(ع) شمشیر کشید، 25 سال است. حالا برادران اهل سنت از طرف طلحه و زبیر می گویند آنها اجتهادشان به اینجا منتهی شد. ما در مقام آن نیستیم که راجع به وضع آنها در مقابل خدای متعال سخنی بگوییم اما امیرالمومنین در مقابل اینها جنگید و از مدینه لشکر کشی کرد. برای جنگ با طلحه و زبیر به طرف کوفه و بصره رفت. یعنی آن سوابق محو و تمام شد. ملاک امام این بود.»

این عین سخنان مقام معظم رهبری در خطبه تاریخی 14 خرداد بود که معظم له در حرم حضرت امام خمینی (ره) ایراد فرمودند . آنچه می خوانید تاملی است دیگر بار بر اصلی ترین پیام این فراز از خطبه که تاکید بر همان شاخص جاودانگی حضرت امام(ره) است که: ملاک حال فعلی افراد است؛ همین و بس".

پیمان شکنان(فتنه گران صدر اسلام)

ناکثین، اولین جریان مخالفی بود که علیه مولا علی (ع) دست به کار شد و آتش جنگ را بر افروخت. جریان «ناکثین » قصه دردناک خودی های بریده از آرمان ها است.«ناکثین » داستان عبرت آمیز خواصی است که دنیا طلبی، آنان را در مدار نفاق قرار داد و سرانجام به مبارزه با امام حق امیر مؤمنان علی (ع) کشاند. جریان «ناکثین » تحلیل روش کسانی است که دین و ارزش ها را در مسلخ اهداف و مطامع شیطانی خود ذبح کردند. جریان «ناکثین » آینه عبرت است. درسی برای تمامی کسانی که باور دارند دنیا محل امتحان است و ماده امتحانی آن، میزان عشق به خداست. سربلندها در این امتحان کسانی هستند که در دو راهی خدا و دنیا، خدا را برمی گزینند و مردودها آنانند که در این گذرگاه دنیا را بر خدا ترجیح می دهند. جریان «ناکثین » جریان نفاق پنهان است، نفاقی به مراتب پیچیده تر از نفاق زمان نبی اکرم(ص). نفاق دیروز، در باطن خود شعار «زنده باد بت » را داشتند، ولی این منافقان با عمل و رفتار خویش «زنده باد هوا و هوس » را فریاد می کردند. پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمود بتی مبغوض تر از هوا و هوس نیست. «ناکثین » جریان مقطعی دیروز نبود، بلکه جریان همه بریده های از حق است. آنان که چه بسا در مقطعی در صراط حق بودند، ولی نتوانستند حق شفاف و صریح را تحمل کنند. از آن بریدند و دربرابرش ایستادند.

ناکثین کیانند؟

ناکثین، کسانی هستند که با امام علی (ع) بیعت کردند و آن گاه پیمان شکستند.در راس اینان، «طلحه » و «زبیر» قرار دارند. اینان آتش افروز اولین جنگ علیه مولا علی (ع) شدند. عنوان «ناکثین » را پیامبر اکرم (ص) به هنگام پیش گویی ازحوادث آینده بر این گروه از مخالفان مولا علی (ع) اطلاق کرد.

حاکم نیشابوری، در مستدرک الصحیحین از ابو ایوب انصاری نقل می کند که:

«امر رسول الله (ص) علی بن ابی طالب بقتال الناکثین و القاسطین و المارقین; پیامبر اکرم (ص) به علی (ع) دستور داد که با سه گروه ناکثین، قاسطین و مارقین پیکارکند.»

در تاریخ بغداد همین معنی، به صورت مشروح تری از ابو ایوب نقل شده است، او می گوید: «رسول خدا(ص) به ما امرفرمود که با سه گروه در خدمت علی (ع) پیکار کنیم با ناکثین، وقاسطین و مارقین، اما ناکثین با آن ها پیکار کردیم آنها اهل جمل طلحه و زبیر بودند و اما قاسطین همین است که ما از سوی آن ها باز می گردیم، یعنی معاویه و عمرو عاص (این سخن را هنگام بازگشت از صفین گفت) و اما مارقین آنها اهل نهروان هستند. به خدا سوگند، نمی دانم آنان در کجایند، ولی به هر حال با آنان پیکار می کنیم.» و شخص امام علی (ع) نیز همین عنوان را بر سه گروه مخالف خویش به کار برده است: «فلما نهضت بالامر نکثت طائفه و مرقت اخری و قسط آخرون...; (نهج البلاغه، خطبه شقشقیه) ولی هنگامی که قیام به امر خلافت کردم، جمعی پیمان خود راشکستند و گروهی به بهانه های واهی سر از اطاعتم پیچیدند و ازدین خدا بیرون پریدند و دسته دیگری راه ظلم و طغیان را پیش گرفتند واز اطاعت حق سر برتافتند. در راس ناکثان طلحه و زبیرقرار دارند.»

طلحه کیست؟

این دو از سران ناکثین بودند. «طلحه »، فرزند عبید الله ، از طایفه بزرگ قریش و از قبیله تمیم بود. او از پیشگامان در اسلام بود. در جنگ احد و دیگر جنگ ها شرکت داشت. او از معدود کسانی بود که در جنگ احد فرار نکرد و در این جنگ دست او آسیب دید. پیامبر در مکه و در هجرت میان او و زبیر عقد برادری بست. با کشور عراق، بازرگانی گسترده ای داشت و دستی گشاده، در کمک به محرومان داشت. عائله مندان بنی تمیم را تامین می کرد و قروض ایشان را می پرداخت. تا جائی که نقل شده پیغمبر اسلام او را طلحه الجود یا طلحه الفیاض نامید و امیر مؤمنان نیز در یکی از خطبه هایش او را به عنوان سخی ترین مردم معرفی کرده است او شدیدا با عثمان مخالف و یکی از اشخاص مؤثر در قتل عثمان بود. ولی بعد از مخالفت با مولا علی (ع) همو پیراهن عثمان را علیه مولا علی(ع) علم کرد.

زبیر کیست؟

«زبیر» فرزند عوام بن خویلد برادرزاده خدیجه و پسر عمه پیامبر (ص) و امام علی (ع) است. وی در دوازده یا پانزده یا شانزده سالگی(نقل ها مختلف است) ایمان آورد و چهارمین یا پنجمین کسی است که مسلمان شد او افتخار دو هجرت را با خود دارد یکی هجرت به حبشه و دیگر هجرت به مدینه.

«زبیر» در تمام جنگ های پیامبر شرکت داشت. او مرد شجاع ودلیری بود و در بحران های سخت در دوره پیامبر(ص) او پیش گام بود. او علاقه خاصی به مولا علی (ع) داشت و این علاقه اش تا زمان خلافت حضرت ادامه داشت.

به هنگامی که به خانه مولا علی (ع) هجوم آوردند و حضرت را با آن وضع دردناک به مسجد می بردند زبیر با شمشیر کشیده به عمر حمله کرد و به بنی هاشم گفت: «یا معشر بنی هاشم ایفعل هذا بعلی و انتم احیاء; ای گروه بنی هاشم شما زنده اید و با علی چنین رفتار می کنند!» سلمان می گوید،پس از بیعت ابو بکر امام علی (ع) شبها به همراه حضرت زهرا (س)و فرزندان خود به منزل مهاجر و انصار می رفت و آنان را به یاری می خواند تا آن که تعداد بیست و چهار یا چهل نفر وعده یاری دادند. حضرت فرمود: صبح با سرهای تراشیده، اسلحه خود رابرداشته به خانه من بیائید، چون صبح شد جز چهار نفر که من و ابوذر و مقداد و زبیر بودیم کسی به وعده خود وفا نکرد. تا سه شب این کار تکرار شد و جز این چهار نفر کسی به گفته خود وفا ننمود.

راز روی گردانی از حق

چرا اینان با این سوابق درخشان لغزیدند و علیه امام علی(ع)شمشیر کشیدند؟

این سؤالی است مهم و یافتن پاسخ صحیح هم عبرت آموز است و هم هشداردهنده. عبرت آموز است که چهره هایی این چنین شاخص را چه عواملی فریفت؟ هشداردهنده که هم مراقب باشیم در دامی که طلحه و زبیر قرار گرفتند نیفتیم و هم آن که باریسمان در دام افتادگان هوس به چاه نیفتیم. مراقب باشیم طلحه و زبیرها ما را به مخالفت با صراط مستقیم حق نکشانند.

امام علی (ع) عمده ترین عامل مخالفت آن ها را دنیاپرستی،جاه طلبی و عمدتا مال دوستی بیان می کند: «و انما طلبوا هذه الدنیا حسدا لمن افاءهاالله علیه فارادوارد الامور علی ادبارها...; همانا، آنان این دنیا را طلبیدند چون بر آن کس که خدا آن را بدو ارزانی داشته حسد ورزیدند ومی خواهند کار را به گذشته بازگردانند (و سنتها و ارزش های جاهلی را زنده کنند».

در این سخن مولا علی (ع) بر دو نکته در انگیزه ناکثان تاکید کرده است:

1- دنیاطلبی و این که انگیزه خدایی در مخالفت خویش با نظام الهی مولا ندارند;

2- آن که آنان در پی ارتجاع و بازگشت وضعیت گذشته اند تا ازدنیا کام گیرند و دوباره بتوانند از رهگذر بهره وری نامشروع از بیت المال به آلاف و الوف برسند. جالب این جا است در این سخن مولا، در بین جلوه های دنیاپرستی آنان بر «پول پرستی » طلحه و زبیر تاکید کرده است. همان که عامل بسیاری از لغزش ها و سقوطها بوده است. امام علی(ع) فرمود:«حب المال سبب الفتن; مال پرستی ریشه فتنه هاست.» عثمان دویست هزار دینار(000/200) و دو میلیون و دویست هزار درهم(000/200/2) از بیت المال به طلحه بخشید. و همو پنجاه و نه میلیون و هشتصد هزار درهم به زبیر بخشید.

بخاری در «صحیح »می نویسد: زبیر از خود یازده خانه در مدینه، دو خانه در بصره، یک خانه در کوفه و یک خانه در مصر باقی گذاشت. او چهار زن داشت، ارث هر یک از زنان پس از اخراج ثلث 000/200/1 دینار شد.

پر واضح است کسانی که در حکومت گذشته با چنین وضعیتی زندگی می کردند. هرگز نخواهند توانست عدل صریح و برگشت ناپذیر مولا علی(ع) را تحمل کنند، آنان نتوانستند حکومت عدل مولا راتحمل کنند، چون حضرت در اولین برنامه اصلاحی خویش، برخورد باثروت های بادآورده را در راس برنامه های خویش قرار داد «و الله لو وجدته قد تزوج به النساء و ملک به الدماء لرددته; اگر این ثروت های بادآورده غارت شده از بیت المال به مهر زنان درآمده،یا از آن کنیزانی خریده باشند، باز هم به بیت المال برمی گردانم.» و سوگ مندانه باید گفت عمده ترین مشکل برای مولاعلی(ع) در دوره چهار سال و اندی حکومت همین روحیه مال پرستی خواص بوده است آنان توقع داشتند که همانند خلیفه پیشین باآنان رفتار شده و هم چنان در ناز و نعمت و رفاه نامشروع باشند، ولی حکومت عدالت گستر علی (ع) در برابر این خواسته ناحق آن ها ایستاد و ایشان نتوانستند عدل مولی را تحمل کنند،سرانجام سر ستیز برآورده، به معاویه پناهنده شدند. بیش ترین پناهندگان به معاویه دارای جرائم مالی سنگین و سوء استفاده های مالی از بیت المال یا برنگرداندن دیون خویش بودند. در نامه ای حضرت به «سهل بن حنیف » استاندار مدینه نوشت: «به من خبر رسیده که افرادی از قلمرو تو مخفیانه به معاویه پیوسته اند نگران مباش. این ها دنیا پرستانی هستند که با سرعت در پی تحصیل آنند. اینان عدالت را شناخته، دیده و شنیده اند و کاملا درک کرده اند که: «ان الناس عندنا فی الحق اسوه فهربوا الی الائره; همه مردم در نزد ما حقوق برابر دارند، آن ها چون این برابری را نتوانستند تحمل کنند به سوی خودخواهی و تبعیض و منفعت طلبی گریخته اند.»

سخن در این زمینه فراوان است. در این مقاله به همین مقدار اکتفا می کنیم و به یاری خداوند همین بحث را در مقالات آینده نیز پی خواهیم گرفت. ان شاء الله