نفس، زمینه حرمان
درس سحر
راز این که قرآن می خوانند اما همگان آن را درک و دریافت نمی کنند در این سخن حافظ نمایان است:
سکندر را نمی بخشند آبی / به زور و زر میسر نیست این کار
و بدین وسیله رازگشایی می کند و می گوید: انسان تا اسیر در چنگ نفسانیت خویش است و دعوی سلطنت و خودیت دارد کسی هم چون اسکندر می ماند و هرگز در ظلمات دنیا از آب حیت که آب زندگانی است نصیب نمی برد، زیرا که هر کجا زور و زر کارساز باشد در اینجا نخواهد بود. بر این اساس اگر کسی زورمندترین اهل عالم باشد از این اسرار چیزی درک نمی کند همان طور که اسکندر دریافت نکرد، زیرا که آب حیات را تنها به اهل آن سپرده و می نوشانند، و البته اگر کسی بنوشد حیاتی جاودان می یابد.
دلا بنوش از آین آب و زنده شو جاوید/ مگو که چشمه حیوان فسانه است و محال
و یا می گوید:
ای سکندر منشین و غم بیهوده مخور |
تو دم فقر ندانی زدن از دست مده |
| که نبخشند تو را آب حیات از شاهی |
| مسند خواجگی و مجلس توران شاهی |
و با این بیان روشن می کند که علت محرومیت اسکندر و هر کسی هم چون او آن است که نمی تواند در فقر را بکوبد، زیرا فقر و حاجتمندی است که انسان را به هر کجا که بخواهد می رساند نه زر و یا زور که اگر انسان ها بسته و مغرور به هر یک از آن دو شود در حد یک نقش دیوار از انسانیت تنزل می کنند.
به مستوران مگو اسرار مستی / حدیث جان مگو با نقش دیوار
سعدی هم سخنی مشابه دارد و می گوید:
تن آدمی شریف است به جان آدمیت |
اگر آدمی به چشم است و زبان و گوش و بینی |
| نه همین لباس زیباست نشان آدمیت |
| چه میان نقش دیوار و میان آدمیت |
و این تنها سخن سعدی و حافظ نیست که همه چیز را در آدمیت و انسانیت خلاصه می دانند بلکه سخن ایشان ترجمه ای رسا و گویا از آیات کتاب خداست که ارزش و اعتبار انسان را تنها به انسانیت می داند و بس. و البته هر چه این انسانیت بیشتر باشد از سفره آسمانی قرآن نیز بهره وری بیشتر خواهد بود و هر چه کمتر، کمتر. بنابراین قرآن غذایی است که متناسب با اندازه انسانیت انسان ها غذاییت خواهد د اشت، و این جز اعجازی بزرگ نمی تواند باشد.
استاد محی الدین حائری شیرازی
تهیه و تنظیم برای تبیان : زهره سمیعی - بخش ادبیات تبیان
