مشکلی به نام «روم به دیوار»!

«‌در مدت سفر در ایران، ترجیحا از نوشیدنی استفاده نكنید تا مجبور به استفاده از دستشویی‌های بین راهی نشوید!» این جمله مشترك سفرنامه بیشتر گردشگرانی است كه ایران، كشور تمدن‌های چندهزارساله را به‌عنوان مقصد سفر انتخاب كرده‌اند. گردشگرانی که کمبود امکانات بهداشتی شهرها و جاده های ایران را خیلی بیشتر از ایرانیانی درک می کنند که سال هاست با مشکل کمبود سرویس های بهداشتی خو گرفته اند... مشکلی که به گفته رئیس هیأت‌مدیره‌ جامعه‌ تورگردانان ایران یکی از اصلی ترین معضلات گردشگری در ایران محسوب می شود.

ابراهیم پورفرج می گوید: «سال‌هاست كه معضل سرویس‌های بهداشتی بین راهی یكی از نقایص مجموعه سفر است. ما در بحث گردشگری، فرهنگ، طبیعت و بناهای باستانی آثار قابل توجهی داریم اما متأسفانه به زیرساخت‌های ساده گردشگری توجه نكرده‌ایم. »

او ادامه می دهد: «ما نمی‌دانیم كه مثلا 20 یا 30 توریست را به كدام رستوران خوب بین‌شهری ببریم و كجا می‌توانیم امكان استفاده از سرویس بهداشتی مناسب را برایشان فراهم كنیم. این مشكل فقط مختص گردشگران خارجی نیست، هموطنان نیز در طول سفرهای جاده‌ای همواره با آن درگیر بوده‌اند. تا به حال طرح‌های زیادی در رابطه با حل این مسئله ارائه شده، حتی طرح‌هایی هم در جامعه تورگردانان لحاظ شده تا به حل این معضل كمك كند. اداره‌های میراث فرهنگی استان‌ها باید به فكر چاره‌ای باشند؛ هم در ساخت وهم در نگهداری.»

آبروی ریخته

دوستی كه راهنمای تور است نقل می‌كرد كه همیشه نبود سرویس‌های بهداشتی در مكان‌های توریستی و تاریخی از معضل راهنمایان تور در ایران است كه گاه آبروی ملی را هم به خطر می‌اندازد؛ كمبود چنین زیرساختی در عرصه گردشگری در كنار عدم‌رعایت نظافت، نبود مواد شوینده بهداشتی، بوی نامطبوع و حتی نبود آب در توالت‌های عمومی از كابوس‌های یك گردشگر داخلی و به‌ویژه خارجی محسوب می‌شود. رضا دامن دریا، راهنمای تور استان یزد در این باره می‌گوید: متأسفانه این مسئله، همیشه برای راهنمایان تور مشكل ساز می‌شود.

گاه پیش آمده كه مسافران میانسال و حتی سالخورده در تورها ثبت نام می‌كنند ولی نبود سرویس‌های بهداشتی در مراكز توریستی باعث می‌شود كه لذت سفر تحت‌الشعاع این معضل قرار گیرد. وی ادامه می‌دهد: در بعضی از مراكز باستانی یا گردشگری استان یزد، توالت عمومی‌های سیار- كانتینر- نصب شده اما در آنها همیشه قفل است!یك راهنمای تورهای ورودی هم در وصف مصایب عجیب و غریب سفر در جاده‌ها و مراكز توریستی به این نكته اشاره می‌كند كه متأسفانه در كنار كمبودها و مسائل بهداشتی از یك نكته نیز غفلت كرده‌ایم. علائم راهنمای بین‌المللی در همه كشورها یكسان است ولی در ایران، این‌طور نیست.

آذر صادقی خیاط  اضافه می‌كند: مثلا در تخت‌جمشید، سرویس‌های بهداشتی بدون علائم راهنمای تفكیك جنسیتی و فقط با نوشته فارسی «بانوان و آقایان» از هم جدا شده‌اند كه این مورد همیشه برای گردشگران خارجی مسئله‌ساز است. صادقی در مورد عكس‌العمل گردشگران خارجی به این مسئله نیز تصریح می‌كند: اكثر آنها در دفترچه‌های خاطرات خود اینگونه می‌نویسند: «طی سفر در ایران، ترجیحا از نوشیدنی استفاده نكنید تا مجبور به استفاده از دستشویی‌های بین راه نشوید!»

ماجرای توالت ها در قانون

مسئله بهداشت چیزی نیست كه بشود به‌عنوان یك درخواست لوكس از آن یاد كرد. شاید به همین دلیل بود که چندی قبل مشكل كمبود سرویس‌های بهداشتی در جاده‌های بین شهری آن‌قدر جدی شد كه كار به مجلس كشید اما این دخالت مجلس هم نتیجه ای در بر نداشت.

سال‌87 بود که یک موج خبری و رسانه ای درباره معضل سرویس‌های بهداشتی بین راهی ایران به وجود آمد و پس از آن حل این معضل به یکی از برنامه های اصلی مسئولان کشور تبدیل شد اما این وعده در سال‌88 هم تحقق نیافت تا مشکلات در نوروز 89 هم ادامه داشته باشند. مشایی، رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری كشور، وعده داده بود كه تا قبل از سال‌1390 در هر 25‌كیلومتر از راه‌های كشور یك سرویس بهداشتی ساخته شود؛ لازمه‌ای كه سالیان سال است به آرزوی محال همه گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شده است!

در لابه‌لای اخبار سال‌87 كه جست‌وجو می‌كنیم غالبا با این گفته بقایی، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری كشور، روبه‌رو می‌شویم؛ «ساخت یك هزار سرویس بهداشتی بین‌راهی در اولویت برنامه‌های سازمان میراث قرار دارد كه امید است تا پایان سال،‌600 واحد از آنها راه‌اندازی شود.» او  در بیشتر گفت‌وگو‌ها اعلام كرده بود که طبق برنامه‌های در دست اجرا، قرار است از مجموع یك‌هزار سرویس بهداشتی بین راهی در كشور، 300‌واحد توسط سازمان میراث فرهنگی و مابقی نیز توسط بخش خصوصی ساخته شود. البته این سرویس‌ها شامل سرویس‌های بهداشتی، نمازخانه و اقامتگاه برای گردشگران داخلی و خارجی است و از مهم‌ترین و اساسی‌ترین امور برای توسعه و جذب گردشگر محسوب می‌شدند.

این ماجرا تا جایی ادامه پیدا کرد که در اردیبهشت 87 اعلام شد که قرار است اسپانیایی ها هم برای حل مشکل توالت در ایران دست به کار شوند و توالت های جدیدی در  جاده های کشور بسازند. طبق طرح شركت اسپانیایی «معماران گینجر و بونو» قرار بود ساخت هزار مجموعه سرویس بهداشتی ظرف 8‌ماه به اتمام برسد اما با وجود همه این خبرها، مشاهدات در كنار آمارها خبر می‌دهند كه این پروژه ساخت تنها 10‌درصد پیشرفت داشته است! چندی پیش علی عباسپور درباره این پیشرفت 10‌درصدی اعلام کرد كه ساخت هزار سرویس بهداشتی در یك سال ممكن نیست و البته در توجیه این مساله گفت كه دلایل عدم‌موفقیت این پروژه زیاد است؛ از همكاری‌نكردن سازمان‌ها و مسئولان گرفته تا كمبود بودجه و وجود قوانین موازی و متناقض!

گروه گردشگری تبیان- الهام مرادی

اقتباس از همشهری