نیازهای کاذب، خرید عیدانه

از قدیم عادت داریم سال که نو می‌شود تا آنجا که می‌توانیم همه چیز را نو کنیم؛ از وسایل خانه گرفته تا رخت و لباس و کفش و آنچه را هم نتوانیم نو کنیم با شست‌وشو و تمیز‌کردن، مهیای سال نو کرده و در نتیجه خودمان و اطرافمان را پاک و پاکیزه برای تحویل سال آماده کنیم و هرچه کهنگی است برای همان سال کهنه باقی بگذاریم.

این عادت دیرینه در کنار محسناتی که دارد، در وانفسای زندگی ماشینی، دردسرهایی هم برای ما درست کرده است. در این یک ماه بخش بیشتر جامعه و اکثر مردم نقش مشتری را دارند و بقیه هم نقش فروشنده یا ارائه‌کننده خدمات. البته همین افراد در جای دیگری باز نقش مشتری را بازی می‌کنند تا به عبارتی همه مردم در این یک ماه پیه خرج کردن و از جیب مایه‌گذاشتن را به تن بمالند و شیرینی عیدی و پاداش گرفتن‌های اول ماه را در عرض همان یکی دو هفته اول به کام خود و خانواده تلخ کنند! اما جدای از تلخی خرج کردن، دردسر دیگر این روزها، سردرگمی ناشی از چه‌چیز خریدن و از کجا خریدن، خود باعث نگرانی مضاعف شهروندان می‌شود. اینکه چطور می‌توانیم بدون اینکه ضرر کرده باشیم جنس با کیفیت را با قیمت مناسب خریداری کنیم، دغدغه بزرگ سرپرستان خانواده‌هاست.

روزهای پایانی سال، شهر رنگ و بوی دیگری می گیرد. شوق دیدار بهار و ملاقات با نوروز در لبخند كودكان و همهمه و شلوغی كوچك و بزرگ در كوچه، پس كوچه ها خبر از پیوستن خاطرات تلخ و شیرین یك سال دیگر به آلبوم تاریخ زندگی می دهد. یكی از سنت های به جا مانده از دیرباز تاكنون، خرید شب عید است كه با شلوغی بازار و خیابان ها با نزدیك شدن به آغاز سال نو، اهمیت این سنت در میان مردم به وضوح آشكار می شود.

از گذشته‌ها نیز در کشورمان مرسوم بوده که مردم نزدیک عید خانه‌های خود را نو و آراسته می‌کردند و به جای کنار گذاشتن وسایل قدیمی و به زحمت افتادن برای خرید کالاهای جدید به تمیزی و پاکیزگی فرش‌ها، دیوارها و حیاط خانه اکتفا می‌کردند، اما متأسفانه این رسم پسندیده در حال حاضر جای خود را به خریدهای اضافه و غیر‌ضروری از لباس و کیف و کفش گرفته تا پرده و مبل و تعویض کابینت‌ها داده است.

برخی مردم به بهانه سال جدید با همه وسایل سال گذشته خود خداحافظی می‌کنند و با صرف هزینه‌های بسیار و حتی دریافت قرض‌های سنگین بعضاً از روی چشم و هم‌چشمی هم که شده اقدام به تعویض وسایل منزل می‌کنند.

عادتی غلط که بسیاری را از لذت‌های شب عید محروم کرده و موجب شده است که ترافیک بسیار سنگینی نیز در معابر شهر ایجاد شود. به‌طور حتم شما هم تأیید خواهید کرد که اغلب این ترددها غیر‌ضروری است و باید تا حد ممکن از آنها اجتناب کرد.

روزهای پایانی سال فرصتی برای فرهنگ سازی و بازنگری در چگونه خرج كردن است این فرصت را مغتنم بشماریم.

چشم و هم چشمی در خرید

الگوی غلط مصرف در بعضی از خانواده ، چشم وهم چشمی، حساسیت‌های بی‌مورد و تربیت های غلط مواردی است که در خرید کردنهای شب عید به خوبی نمود پیدا می کند.

در واقع با هر چه بیشتر مصرفی شدن جوامع شهری ما ،نیازهای اولیه که توسط افراد تشخیص داده می شوند جای خود را به نیازهای ثانویه داده و این نیازها چه بسا بر مبنای چشم و هم چشمی های نادرست میان خانواده ها شکل می‌گیرد. رقابت‌های نادرست بر سر خرید وسایل منزل ، لباس و کیف و کفش از مهم ترین جنبه های الگوی نادرست مصرف است. اگرچه طبقات متوسط و پایین جامعه از بضاعت مالی و اقتصادی کافی برای خریدهای آنچنانی و سنگین برخوردار نیستند اما فضای غلط چشم و هم چشمی باعث می شود این نکته مهم فراموش شده و برخی از خانواده ها به صورت لجام گسیخته به خریدهایی بپردازند که عملا به آن نیاز چندانی ندارند.

خرید شب عید والگوی مصرف صحیح

در سال جدید، زنان با توجه به بحران اقتصادی و لزوم رعایت اصلاح الگوی مصرف، به عنوان مدیران داخلی خانواده باید توجهات ویژه ای را در خرید کردن خود رعایت نمایند که بخش اعظم آن با بازنگری در الگوی مصرف حل خواهد شد به این دلیل که بسیاری از خریدهایی که از طریق بانوان انجام می‌شود، نیاز واقعی نیست، بلکه یک عادت یا تقلید از دیگران است.

الگوی تحمیلی زمان، مکان و تبلیغات فرد را به صورت ناخودآگاه مجاب می‌کند به اینکه به وسایل و اقلام مختلف نیازمند است؛ درحالیکه این نیاز، فقط یک نیاز کاذب است.

قضاوت‌های اجتماعی که صرفا بر مبنای ظاهر و وضعیت مالی افراد است؛ از مهمترین عوامل به وجود آمدن نیاز های کاذب است.

هر اندازه دانش، آگاهی، و حساسیت زنان بیشتر شود و درک اقتصادی بیشتری در این زمینه بیابند نسبت به طریقه مصرف حساس می‌شوند.

مثلا زنانی که در خارج از خانه اشتغال دارند و حقوق دریافت می‌کنند در مصرف و استفاده درست از درآمد خود برنامه‌ریزی داشته و نسبت به طریقه استفاده از آن حساس هستند اما در مقابل زنانی که در منزل حضور بیشتری دارند و خانه‌دارند بیشتر انتظارات خود را به پول نسبت می‌دهند و معمولا به طریقه درست مصرف کردن آن آگاهی ندارند.

به نظر می رسد آگاهی و رشد فرهنگی و اجتماعی بانوان هر چه بیشتر باشد باعث می‌شود تا زنان تحت تاثیر عادت و تبلیغات قرار نگیرند و الگوی مصرف به اصلاح برسد.

 تغییر در الگوی مصرف

شیوه مصرف و پیروی از الگوهای تامین نیازهای روزانه از دیرباز تاكنون دستخوش تغییرات زیادی شده است به طوری كه هزاران سال قبل خرید كردن به شكل امروزی در میان جوامع مختلف وجود نداشت و تبادلات كالا، تنها به منظور تامین نیازهای روزانه و اساسی افراد جامعه انجام می گرفت.

در زمان های پیشین، تمایل به خرید و الگوهای مصرف، فقط به تامین حداقل نیازهای اساسی مانند خوراك و پوشاك محدود می شد، در حالی كه در جوامع امروزی خرید و مصرف پدیده هایی هستند كه نیازمند معرفی الگوهای مشخص و تابع فرهنگ سازی معین هستند.

الگوهای خرید كردن در فرهنگ كشورها و حتی شهرها و روستاهای مختلف در یك كشور متفاوت بوده و وابسته به پدیده های روانشناختی و جامعه شناختی است.

در اكثر جوامع شهری گرایشات فردی در تامین نیازهای ثانویه كمرنگ شده و افراد بیشتر تمایل به خرید كالاهایی را دارند كه مطابق با فرهنگ جامعه و الگوهای موجود باشد.با ظهور پدیده مد، خریدار با گرایشات جدید جامعه همسو می شود و این مسئله در روزهای پایانی سال شدت پیدا كرده و ممكن است شیوه های صحیح مصرف دستخوش آسیب شود.

به هرحال این ایام سپری خواهد شد و به امید خدا سال نو را همانطور که دوست داریم به‌دور از پلیدی‌ها و با آنچه از قبل نو کرده‌ایم، شروع خواهیم کرد.

اما فراموش نکنیم افرادی هم هستند که این روزها آن توانایی را ندارند تا مانند ما زندگی خود را نو کنند. به خاطر داشته باشیم فرزندان آنها هم بعد از تعطیلات نوروزی به مدرسه خواهند رفت و در کنار فرزندان ما که با لباس و کفش نو به مدرسه رفته‌اند خواهند ایستاد. به یاد داشته باشیم کودکی خود را، که چقدر برای لباس‌های نو ذوق می‌کردیم و منتظر بودیم روز 14فروردین، آنها را به رخ همکلاسی‌‌های خود بکشیم و به هوش باشیم که این روزها کودکانی در همسایگی ما هستند که در آن روز حسرت زده خواهند شد. منتظر جشن نیکوکاری و امثال آن نباشیم که البته به جای خود باید از آن‌ها هم استقبال کنیم. هر کدام از ما خانواده‌های نیازمند را در دور و نزدیک خود می‌شناسیم. با خود متذکر شویم که روز دیگری هم هست که در آن روز حسرت از آن کسانی است که این روزها فراموشکار بوده و به همسایگان خود توجهی نداشته‌اند.

سال نو را با خانه تکانی دل خود آغاز کنیم.

منابع : 1- روزنامه ایران / 2- وبلاگ جاوید / 3-روزنامه همشهری