تبیان، دستیار زندگی
فرسودگی شغلی یک فرآیند روان شناختی است که تحت شرایط استرس شدید حادث می شود و عبارتست از...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

گرداب پنهان فرسودگی شغلی

چگونه با فرسودگی شغلی کنار بیاییم؟

فرسودگی

فرسودگی شغلی، یک فرآیند روان‌شناختی است که تحت شرایط استرس شغلی شدید، حادث می‌شود و عبارت است از خستگی عاطفی، نگرش منفی در پاسخ به دیگران، احساس عدم موفقیت فردی، فقدان انرژی و نشاط و احساس کسالت نسبت به انجام شغل که در برخی از افراد شاغل به ‌وجود می‌آید و نتیجه‌ فشار شغلی دائم و مکرر می‌باشد. در واقع فرسودگی شغلی، نوعی از فرسودگی روانی است که با فشار‌های روانی یا استرس‌های مربوط به شغل و محیط کار، توأم گشته و پاسخی تاخیری به عوامل استرس‌زای مزمن هیجانی و بین فردی در حیطه‌ مشاغل می‌باشد و بیشتر در میان انواع مشاغل مددرسان و یاری دهنده مانند مشاور، معلم، مددکار اجتماعی، پزشک، پلیس، پرستار و ... مشاهده می‌شود و این امر به احتمال زیاد، به دلیل نوع وظایف و مسوولیت‌های این گونه مشاغل می‌باشد.

مفهوم فرسودگی شغلی، در اوایل سال 1970 برای اولین بار از سوی «فروید » مطرح شد و آن را حالتی از خستگی و ناکامی معرفی نمود که به علت از خود گذشتگی فرد در روش زندگی یا ارتباطی که به وصول نتیجه‌ دلخواه منجر نمی‌شود، به وجود می‌آید.

فرسودگی شغلی در اصل، ناشی از استرس شغلی است. استرس و فشارهای عصبی و روانی، در زندگی روزمره‌ ما به وفور مشاهده می‌شوند. در سازمان‌ها نیز عوامل مختلفی تولید استرس می‌کنند که عمده‌ترین آنها عبارتند از: نوع شغل، تعارض در شغل، سردرگمی در نقش، فشار کاری بیش از حد، فقدان حمایت اجتماعی، تغییرات سازمانی و ...

به هر حال، امروزه در بسیار از سازمان‌ها، فشارهای عصبی و روانی به درجات گوناگونی وجود دارد و یکی از پیامدهای فوری آن، پدیده‌ فرسودگی شغلی است.

فرسودگی شغلی، یک فرآیند روان‌شناختی است که تحت شرایط استرس شغلی شدید، حادث می‌شود

علائم و عوارض فرسودگی شغلی

سندرم فرسودگی شغلی، علائم جسمانی، روانی و هیجانی متعددی ایجاد می‌کند ازجمله:

علائم جسمانی: کاهش انرژی، خستگی مزمن، فشار بدنی، تهوع، کم خوابی، تغییراتی در عادات غذایی، ضعف، افزایش آسیب‌پذیری نسبت به بیماری‌ها، سردردهای مزمن، تنش عضلانی، کمردرد و اختلال خواب.

علائم هیجانی:  احساس افسردگی، درماندگی و ناامیدی، افزایش تنش و تعارض در  خانه، افزایش حالت‌های عاطفی منفی مانند عصبانیت بی‌قراری و تحریک‌پذیری و کاهش حالت‌های عاطفی مثبت مانند صمیمیت، با ملاحظه بودن، فروتنی و ادب.

علائم روانی: احساس عدم کارآیی و نگرش منفی نسبت به خود، شغل و در کل نسبت به زندگی.

در نهایت، مجموعه علائم بالا، به رفتارهایی مانند غیبت از محل کار و رها کردن شغل منجر می‌شود و ممکن است فرد، به جست‌وجوی مشاغل و نقش‌های اداری و اجرایی جدید بپردازد.

توجه به مساله‌ فرسودگی شغلی و مطالعه‌ عوامل تاثیر‌گذار، زمینه‌ساز و مرتبط با آن و راه کارهای پیش‌گیری از بروز آن و فائق آمدن بر عوارض آن، می‌تواند سهم ارزشمندی در سلامت و بهزیستی کارکنان و پیشبرد هر چه بهتر اهداف سازمانی داشته باشد.

تنش

افراد مستعد فرسودگی شغلی

- کسانی که از کار خود عیب‌جویی می‌کنند و کسانی که آشکارا با همکارانشان احساس خصومت دارند، در معرض فرسودگی شغلی هستند.

- از دیگر افراد مستعد، کسانی هستند که مجبورند تصمیماتی بگیرند که در مقابل آن، باید پاسخ‌گو باشند یا تصمیماتی که با مساله‌ مرگ و زندگی در ارتباط است.

- مدیران، رهبران گروه‌های و سرپرستان نیز به خاطر مسوولیت، بیش از دیگران در معرض خطر هستند.

- افرادی که تحت برنامه‌های زمانی فشرده و طاقت‌فرسا باید کار کنند.

- شاغلانی که وظیفه‌شان نیاز به توجه دقیق یا کار تکراری ظریف دارد نیز از جمله موارد مستعد فرسودگی هستند.

هیچکس در مقابل فرسودگی شغلی ایمن نیست و هر فردی در هر سطحی از دانش و مهارت و با هر سن و جنسیتی، می‌تواند به فرسودگی شغلی مبتلا شود.

فرسودگی شغلی، نوعی از فرسودگی روانی است که با فشار‌های روانی یا استرس‌های مربوط به شغل و محیط کار، توأم گشته و پاسخی تاخیری به عوامل استرس‌زای مزمن هیجانی و بین فردی در حیطه‌ مشاغل می‌باشد

راه کارهای مبارزه با فرسودگی شغلی برای کارمندان

پژوهشگران و محققان علوم روان کاوی، پیشنهاد می‌کنند در صورتی که از فرسودگی شغلی در رنج هستید یا می‌خواهید از مبتلا شدن به آن مصون بمانید، اقدامات زیر را انجام دهید:

- در صورت امکان شرایط فیزیکی یا روانی کار خود را تغییر دهید و چنان چه قادر به ایجاد چنین تغییراتی نمی‌باشید، بعضی از رفتارهای خود را تغییر داده و مسوولیتی را که از عهده‌ انجام آن بر نمی‌آیید، قبول نکنید.

- از برنامه‌های متنوع برای بهبود وضعیت بدنی خود استفاده کنید و اوقات خاصی از شبانه ‌روز را به ورزش کردن اختصاص دهید و از برنامه‌های غذایی مناسب استفاده کنید.

- از روش‌های خاص ایجاد آرامش (ریلکسیتن، مراقبه و...) استفاده کنید.

- از روش‌های گوناگونی مانند ایجاد علاقه‌، افزایش آگاهی در مورد نتیجه‌ کار، دوره‌های استراحت کوتاه‌مدت و ... بهره بگیرید.

- داشتن خواب کافی و رفتن به دامن طبیعت نیز می‌تواند تاثیرگذار باشد.

استرس

راه‌کارهای مبارزه با فرسودگی شغلی برای مدیران

افزون بر راهبردهای مطرح شده، به این واقعیت انکارناپذیر نیز باید توجه داشت که مدیران می‌توانند در حل این معضل، نقش کلیدی داشته باشند زیرا یکی از وظایف مدیریت هر سازمانی، آن است که موجباتی را فراهم آورد تا فشارهای وارد بر کارمندان، تخفیف پیدا کند. بنابراین راهکارهای مختلفی نیز وجود دارد که مدیریت هر سازمانی با استفاده از آنها، می‌تواند مانع از وارد آمدن محرک‌های تنش‌زا بر کارکنان شود. از این‌رو، به مدیران علاقه‌مند به سلامت جسمی و روانی کارکنان، پیشنهاد می‌شود برای پیشگیری از فرسودگی ناشی از کار، به این راه کارها عمل نمایند:

- افراد را به کاری بگمارید که نه تنها به آن علاقه‌مند باشند بلکه از ویژگی‌های شخصیتی لازم برای انجام درست وظایف شغلی برخوردار باشند زیرا چنان چه مناسب‌ترین فرد برای تصدی مسوولیت‌های یک شغل انتخاب شود، احتمال وارد آمدن تنش‌های روانی به او کمتر است؛ بنابراین احتمال ابتلای او به عارضه‌ فرسودگی شغلی نیز کاهش می‌یابد.

- برای متصدیان مشاغل گوناگون سازمان، دوره‌های آموزشی مناسب تشکیل دهید و مراقب باشید که برنامه‌ریزی، طراحی و اجرای چنین دوره‌هایی، براساس نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل شغل شرکت‌کنندگان در دوره‌ آموزشی انجام گیرد.

- امکاناتی را فراهم آورید که مهارت‌های افراد بسته به مسئوولیت کاری آنان، افزایش یابد زیرا اگر فرد نتواند بر موقعیت شغل خود تسلط داشته باشد، فشار روانی زیادی را تحمل می‌کند.

- شرایط خطرآفرین در سازمان را به کم‌ترین حد برسانید و امکاناتی را فراهم آورید که افراد، در معرض خطر و محرک‌های تنش‌زای اضافی قرار نگیرند.

- شبکه‌های ارتباطی در سازمان را بهبود بخشید به گونه‌ای که کیفیت و کمیت ارتباط‌ها در سازمان، در بهترین وضع خود باشد و اطمینان حاصل کنید که افراد می‌توانند نظرات، شکایات، پیشنهادات و انتقادات خود را در رابطه با هر فرد یا موضوع، به راحتی و بدون ترس و نگرانی و به شیوه ‌‌ای منطقی ارائه دهند.

در نهایت، مدیران می‌توانند با رفتار سنجیده‌ خود، به کارمندان بیاموزند چگونه بدون ترس و نگرانی، با سرپرست یا مدیر خود وارد گفت‌وگو شوند.

شادکامی و موفقیت- فرزانه جمالی

گروه خانواده و زندگی سایت تبیان- تغییر و تنظیم: مریم عطاریان

مقالات مرتبط

 هر کسی را بهر شغلی ساختند

چرا اینقدر خسته هستید؟

روشی نو در داشتن آرامش

کاربران محترم می توانند مطالب خود در این زمینه را در بخش انجمن های تخصصی تبیان قرار دهند.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.