سرنوشت پنالتی در فوتبال

ایستادن در پشت نقطه مرگ

استویچکوف ستاره بداخلاق و تندخوی تیم ملی بلغارستان- که زمانی بارسلونای اسپانیا نیز روی کاکل نداشته او می چرخید- همیشه می گفت که ایستادن پشت ضرباتی که از نقطه پنالتی نواخته می شود، برای او از دروازه بانی هم سخت تر و دشوارتر است. استویچکوف که در بازی سازی با پای چپ و زدن ضربات ایستگاهی در جهان فوتبال- و به ویژه فوتبال شرق اروپا- تنها یک رقیب، آن هم کاپیتان تیم ملی رومانی گئورگی هاجی را پیش روی خود می دید، در طول دوران بازیگری خود نشان داد که توان گل زنی از تمامی نقاط زمین فوتبال را دارد به جز نقطه پنالتی( استویچکوف البته در دوران درخشش بی وقفه اش در بارسلونا و تیم ملی بلغارستان، خصوصاً در خلال بازیهای جام جهانی 94 امریکا، هجده گل را نیز از روی نقطه پنالتی به ثمر رسانده بود).

اما پنالتی و پنالتی زدن همیشه برای فوتبالیست ها مثل یک کابوس آزاردهنده به نظر می رسیده است. هنوز هم اگر از چهره ای چون یحیی گل محمدی درباره تلخ ترین خاطره دوران بازیگری اش در رشته فوتبال سؤال شود، بدون شک مدافع آرام و خوش اخلاق تیم ملی، از آن پنالتی عجیب و غریبی یاد خواهد کرد که در بازیهای آسیایی تابستان گذشته- به صورت یک ضربه چیپ و نرم- مقابل تیم ملی چین از دست داد و همین باعث شد که تیم ایران از راه یابی به فینال آن مسابقات بازبماند و برای دیدار رده بندی به مصاف بحرین برود.

مشکل نواختن پنالتی ها تنها به فوتبال ایران محدود نمی شود و این مشکل آزاردهنده حتی در بالاترین سطح مسابقات باشگاهی و ملی در جهان نیز دشواریهای خاص خود را به نمایش گذاشته است.

به عنوان مثال ما، گذشته هنگامی که در فینال CHAMPIONS LEAGUE مردان کارکشته میلانی، به آن شکل مسخره، ضربات پنالتی خود را در برابر دروازه بان بی بخاری چون یرزی دودک از دست دادند، مردانی چون کارلو آنجلوتی- در مقام سرمربی تیم ایتالیا- به راحتی متوجه این نکته گردیدند که برای از میان برداشتن این گرفتاری از ساختار وجودی تیم خود تا چه اندازه به تمرین، ممارست و کارکردن های پیوسته نیاز دارند.

در اروپا اما این مشکل در دهه های گذشته آنچنان که در شرایط کنونی مشکل ساز شده، هیچگونه دردسر خاصی را به همراه نداشت.

به عنوان مثال یوهان نیسکنز هافبک افسانه ای تیم ملی فوتبال هلند که با قرارگرفتن در کنار ستارگانی چون یوهان کرویف، آری هان، روبی رنسن برینگ، رپ و دیگران یک تیم تاریخی را به وجود آورده بودند، ضربات پنالتی تیم خود را به گونه ای روانه دروازه حریفان می کرد که هیچ دروازه بانی نمی توانست برای مهار آنها شانس کوچکی را - حتی- برای خود قایل شود. رینوس میشل سرمربی وقت تیم ملی فوتبال هلند( که چندی پیش درگذشت) همیشه درباره این خصوصیت یوهان نیسکنز- در نواختن ضربات پنالتی- می گفت:" برای گرفتن پنالتی های هافبک محبوب تیم من، تیم حریف باید چهار نفر را روی خط دروازه قرار دهند!" نیسکنز حتی یکبار برای شوخی، از چهار دروازه بان حاضر در اردوی تمرین تیم ملی هلند خواست که داخل دروازه قرار بگیرند و سعی کنند که ضربه او را مهار نمایند.

عجیب بود که در آن وضیت نیز نیسکنز توانست پنالتی خودش را گل کند.( در واقع چهار دروازه بان طراز اول فوتبال اروپا نیز در اوایل دهه هفتاد میلادی قادر به مهار ضربه های یوهان نیسکنز از روی نقطه پنالتی نبودند.)

پنالتی زنهای مادرزاد

در فوتبال ایران اما چهره هایی بوده اند که انگار از همان روز اول برای زدن پنالتی به دنیا آمده اند. در همین فوتبال یکی دو دهه اخیر کشورمان چه بسیار چهره هایی بوده اند که به محض اینکه تیم شان صاحب یک ضربه پنالتی می شد، سایر بازیکنان خودشان را آماده کردند که بیرون محوطه 18 قدم بایستند و فقط منتظر انجام شادی پس از به ثمر رسیدن گل شوند. در تیم پرسپولیس سالها پیش این وظیفه را علی پروین به عهده داشت که با ضربات نرم و تکنیکی خود معمولاً با فریب دادن دروازه بانها، توپ را به زاویه های مخالف حرکت دروازه بان می فرستاد.

در استقلال- و در نسلی که به بعد از علی پروین تعلق داشتند- محمد نوازی همیشه پنالتی زن اول آبی پوشان بوده است. کاری که زمانی به عهده دیگر مدافع کناری این تیم صادق ورمرزیار گذشته بود و از این نظر مدافعان چپ و راست استقلال خودشان یک پا گلزن حرفه ای و مادرزاد بودند. اما پنالتی آنقدر در فوتبال دارای اهمیت است که از دید بسیاری از برگزارکنندگان مسابقات مختلف قهرمان یک تورنمنت در صورت مواجه شدن با هرگونه شرایط یکسان و دشوار با پنالتی مشخص می گردید. آن هم پنالتی هایی که از سوی بازیکنان بزرگ تیم نواخته می شد و می توانست لحظه های سخت و دشواری را برای همه آن تیم- که با چه جان کندنی خودش را به آن مرحله از مسابقات رسانده بود به وجود آورد. همین یک ماه پیش مردان بزرگی چون آندری شوچنکو و پیرلو که از بهترین پنالتی زنهای آ.ث. میلان به شمار می روند با خراب کردن پنالتی های خود در دیدار مقابل لیورپول در فینال پنجاهمین دوره جام باشگاه های اروپا باعث شدند که انگلیسی های سخت کوش بر خلاف تصور بسیاری از علاقمندان فوتبال با این جام دوست داشتنی به خانه برگردند و از این نظر یک رویداد تاریخی در کلیت فوتبال اروپا روی دهد.

آری! پنالتی می تواند- همانگونه که اسپانیایی ها اعتقاد دارند- ضربه مرگ و زندگی نامیده شود.