تبیان، دستیار زندگی
مقدمه آزمون سراسری به شیوه ای که فعلاً برگزار می شود، شامل دو بخش اساسی است: سنجش علمی و پذیرش دانشجو. مرحله سنجش علمی با ارائه کارنامه نتایج علمی ، به پایان می رسد. مرحله پذیرش دانشجو با انتخاب رشته شروع می شود و با استخراج...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نحوه گزینش در کنکور سال 1384


مقدمه

آزمون سراسری به شیوه ای که فعلاً برگزار می شود، شامل دو بخش اساسی است: سنجش علمی و پذیرش دانشجو. مرحله سنجش علمی با ارائه کارنامه نتایج علمی ، به پایان می رسد. مرحله پذیرش دانشجو با انتخاب رشته شروع می شود و با استخراج و اعلام فهرست پذیرفته شدگان نهایی به اتمام می رسد. نحوه گزینش تعدادی محدود از میان جمع کثیر داوطلب می تواند یکی از پرسش های مهم داوطلبان کنکور سراسری باشد. برای این منظور، جا دارد که در حد امکان روش اتخاذ شده برای نمره کل سازی، رتبه بندی و گزینش به صورت دقیق تشریح شود. واضح است که سازمان سنجش از هر نوع نقد و نظر در خصوص مساله مطرح شده استقبال می کند.

درابتدا کلیاتی پیرامون مساله و همچنین روش نمره کل سازی را مطرح می کنیم.

1- ملاحضات عمومی

اعمال شرایط متعدد و لحاظ قیود مختلف که در طی سال های متمادی برگزاری کنکور سراسری، حسب تصمیمات مراجع قانونی ذیربط، به تدریج تصویب و عمل شده است، گزینش کنکور سراسری را برای پذیرش دانشجو، از پیچیدگی خاصی برخوردار نموده است. در اینجا به بخشی از ضوابط و شرایط اشاره می شود.

1/1- سهمیه ها و دسته بندی ها: حسب ضرورت و نیاز، دسته بندی ها و تقسیمات مختلفی در کنکور سراسری مطرح اند که در بخش گزینش باید رعایت شوند:

الف) سهمیه ها: سهمیه 40 درصد رزمندگان و علاوه بر این 5 درصد ظرفیت مربوط به فرزندان شهدا.

ب) تفکیک داوطلبان: مناطق سه گانه یک، دو، سه و خانواده شهدا. لازم به ذکر است که در تفکیک منطقه ای داوطلبان تغییری نسبت به آزمون های چهار سال قبل( در مرحله گزینش نهایی) ایجاد نشده است.

پ) تفکیک بومی رشته ها: استانی، ناحیه ای، قطبی، کشوری و بومی های خاص مانند مراکز پیام نور، مراکز تربیت معلم، ظرفیت های ویژه استان های غیربرخوردار.

ت) تفکیک علمی داوطلبان: گروه های علمی پنج گانه، ریاضی، تجربی، انسانی، هنر و زبان های خارجی.

ث) تفکیک علمی رشته ها: گروه های علمی پنجگانه، ریاضی، تجربی، انسانی، هنر و زبان های خارجی.

ج) رشته های با شرایط خاص: مانند رشته های وابسته به دانشگاه های با شرایط ویژه.

چ) رشته های نیمه متمرکز: مانند تعدادی از رشته های هنر یا تربیت بدنی که به علت داشتن امتحان عملی به صورت دو مرحله ای یا دو بخشی انجام می شود.

ح) ضوابط و شرایط دیگر: مانند محدودیت جنسیت در برخی از رشته ها، ضوابط ویژه دبیری و نظایر اینها.

1/2- تنوع مراکز آموزش عالی:

به استثنای دانشگاه آزاد اسلامی، کلیه مراکز آموزش عالی کشور از طریق کنکور سراسری و توسط سازمان سنجش، دانشجو می پذیرند. این طیف گسترده مراکز مجری، شرایط متفاوت پذیرش را موجب می شود. در کنکور سراسری سعی بر این است که آزمون عمدتاً مبتنی بر اشتراکات این مراکز برگزار گردد و تفاوت ها در خلال آموزش در موسسه دیده شود ولی در هر صورت اعمال بخشی از شرایط اجتناب ناپذیرند و باید قبل از ورود و در خلال پذیرش لحاظ شوند.

طبقه بندی تقریبی مراکز آموزش عالی کشور را می توان به صورت زیر ارائه کرد:

الف- دانشگاه های دولتی وابسته به وزارت خانه های مسئول و متولی ( وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)

ب- دانشگاه های دولتی وابسته به دستگاه های دولتی، که اغلب تفاوت شرایط پذیرش قابل ملاحظه ای بین این نوع از دانشگاه ها وجود دارد. مثلاً دانشگاه های وابسته به قوه قضائیه، وزارتخانه های مختلف و نیروهای نظامی و انتظامی.

پ- مراکز آموزش عالی وابسته به نهادهای عمومی، مانند موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی، مدرسه عالی شهید مطهری، دانشگاه رضوی، دانشگاه امام صادق.

ت) مراکز آموزش عالی غیر دولتی- غیر انتفاعی( خصوصی)

1/3- تنوع جریانهای آموزشی:

دوره های آموزش عالی به شیوه ها و سبک های متفاوت عرضه می شود:

الف- دوره های حضوری روزانه

ب- دوره های حضوری شبانه

پ- دوره های نیمه حضوری و غیر حضوری ( دانشگاه پیام نور)

ت- آموزش های ویژه( مانند مراکز تربیت معلم، دوره های وابسته به نیروهای نظامی و انتظامی کشور)

در مرحله گزینش نهایی تمام تقسیمات، قیود، ضوابط و شرایط باید لحاظ و اعمال شوند.

در اینجا لازم به ذکر است که در ضوابط کلی مرتبط با بندهای مختلف بخش 1/1 تغییرات چندانی نسبت به آزمون 1383 صورت نگرفته است.

بند الف مربوط به سهمیه 40 درصد رزمندگان می باشد. بر اساس آخرین مصوبه مجلس محترم شورای اسلامی در این زمینه آیین نامه اجرایی آن، کلیه داوطلبان واجد شرایط استفاده از این سهمیه باید طی دو سال پذیرش شوند. بر طبق آخرین آمار استخراج شده تعداد این داوطلبان( با لحاظ فرزندان شهدا) در آزمون 1384، حدود 26401 نفر می باشد. البته در این پذیرش دو قید وجود دارد، اول اینکه افراد باید حد نصاب علمی محاسبه شده برای رشته های مورد نظر را داشته باشند، دوم آنکه پذیرش این دسته از داوطلبان کنکور نسبت به شانس قبولی داوطلبان کنکورهای چهار سال گذشته شود، در هر صورت برای داوطلبان واجد شرایط استفاده از سهمیه 40 درصد همانند آزمون چند ساله گذشته بیشتر مساله جایابی بر اساس نتایج علمی کنکور سراسری و با احراز حد نصاب علمی، مطرح است تا گزینش.

پیش بینی می شود کمتر از 3 درصد این سهمیه توسط ایثارگران تکمیل و بقیه به سایر داوطلبان آزاد تخصیص یابد.

2- سیاستهای کلی در گزینش علمی

در کنکور 1384، تعداد 1389555( یک میلیون و سیصد و هشتاد و نه هزار و پانصد و پنجاه و پنج) نفر ثبت نام نموده اند که با توجه به شناور بودن آزمون گروه های آزمایشی هنر و زبان عملاً از 1710611 (یک میلیون و هفتصد و ده هزار و ششصد و یازده) نفر امتحان به عمل آمده است. از کل داوطلبان آزمون سال 1384 حدود 2/61 درصد دختر و 8/38 درصد پسر هستند. همچنین، 3/23 درصد داوطلبان، دانش آموختگان یا دانش آموزان ترمی- واحدی و نظام قدیم، و در 7/67 درصد دانش آموزان سالی- واحدی را تشکیل می دهند.

با توجه به شیوه برگزاری آزمون های 83- 1378 که مشابهت کامل با کنکور 84 دارد و توضیحات فوق، موضوع نحوه گزینش را به بخشهای زیر می توان تفکیک نمود:

1- نحوه محاسبه نمرات هر درس

2- نحوه محاسبه نمره کل

3- نحوه گزینش اولیه و استخراج فهرست اسامی واجدین شرایط برای انتخاب رشته

4- نحوه کارکرد برنامه گزینش برای پذیرش نهایی داوطلبان مجاز به انتخاب رشته

3- محاسبه نمره هر درس، نمره تراز و نمره کل

پس از قرائت پاسخنامه های کلیه داوطلبان( اعم از حاضرین و غایبین) و اطمینان از صحت عملیات قرائت، فایل کردن و تثبیت اطلاعات، تصحیح پاسخنامه ها با استفاده از کلید سوالات که توسط مرکز آزمون سازی تهیه شده است، شروع می شود. پس از اتمام این مرحله وضعیت پاسخگویی هر داوطلب به سوالات دروس عمومی و اختصاصی مشخص می گردد.

فرض می شود که تعداد سوالات درس I ام n باشد. داوطلب jام به n1 سوال از این درس پاسخ صحیح داده و به n2 سوال پاسخ غلط و به بقیه سوالها پاسخ نداده است. بر این اساس داریم :

(1) n=n1+n2+n3

به هر پاسخ صحیح 3 امتیاز یا نمره تعلق می گیرد. به ازای هر پاسخ غلط یک امتیاز کسر می شود. در این صورت نمره خام یا نمره حقیقی داوطلب jام در درس iام، ( NHij ) به شکل درصدی، از رابطه زیر محاسبه می شود:(2)

نمره خام NHij که بر اساس رابطه ساده بالا به دست آمده است، برای تمام دروس در کارنامه داوطلبان درج می شود. فاصله تغییرات نمره خام درس 100? NHij ? 3/33- است.

برخی از داوطلبان با استفاده از این نمرات، نمره کل خود را محاسبه می کنند که اشتباه است. با توجه به ناهمگونی و ناهمترازی نمرات دروس مختلف امتحانی در یک گروه آزمایشی که خود ناشی از نابرابری سطح دشواری دروس مختلف عمومی و اختصاصی است، نمرات خام تراز می شود. بدین ترتیب که ابتدا نمره خام درس i، برای داوطلبان j ام NHij، طبق روابط ویژه ای که در آمار معمول است به مقدار متناظر آن، در توزیع نرمال استاندارد، یعنی Zij تبدیل می گردد. سپس با توجه به مقدار Zij نمره تراز از رابطه زیر محاسبه می شود.

(3) 5000+ Zij 2250= NTij

که در این رابطه 2250 =? انحراف معیار و 5000 = µ میانگین هستند در ساختن نمره کل از نمره تراز استفاده می وشد.

محاسبه نمره کل

چنانچه نمرات داوطلب j ام (4، 3، 2، 1 = i) NTij در دروس عمومی باشد و نمرات دروس اختصاصی وی (r،...، 5=i) NTijباشد. نمره کل در هر زیر گروه Kام او با استفاده از رابطه زیر محاسبه می شود:

(4)

که (4، 3، 2، 1 = i) ضرایب دروس عمومی و (r،...، 5=i) bik ضرایب دروس اختصاصی در زیر گروه kام است. تعداد دروس عمومی در هر گروه آزمایشی 4 می باشد. لازم به ذکر است که در کنکو 84 همانند آزمون های 83-1378 و برخلاف آزمونهای سال های قبل ، معدل کتبی در محاسبه نمره کل وارد نمی شود، چون داوطلبان نظام جدید معدلی شبیه معدل کتبی نظام قدیم ندارند. امید است که وزارات آموزش و پرورش در جهت برگزاری یک امتحان پایانی و سراسری برای دانش آموزان نظام جدید در انتهای دوره آموزش متوسطه، اقدام نماید. در این صورت می توان معدل این امتحان را در محاسبه نمره کل، البته احتمالاً با تأثیر مثبت، به کار گرفت.

با توجه به اینکه در هر گروه آزمایشی، رشته های مختلف تحصیلی با پیش نیازهای متفاوت علمی وجود دارد، ضرایب دروس اختصاصی bi برای تعدادی از رشته ها متفاوت از رشته های دیگر است. مجموعه رشته هایی که در تمام دروس ضریب یکسانی دارند، تحت عنوان زیر گروه دسته بندی می شوند. برای هر داوطلب نمره کل در هر زیر گروه بر اساس رابطه (4)، محاسبه شده است. براین اساس، اگر در یک گروه آزمایشی مشخص، k زیر گروه وجود داشته باشد. برای داوطلب jام NHjk نمره کل محاسبه می شود.

اکنون نمره کل داوطلب در هر زیر گروه در نظر گرفته شده و حداکثر آن نیز برای داوطلب مورد نظر مشخص می شود. این نمره کل در کارنامه تحت عنوان نمره کل آمده است.

(5) (NKj) = max (NKjk)

لازم به ذکر است که زیر گروه ها در دفترچه شماره 1 تعریف شده است.

نمره کل زبان:

در سال 1384 برای چهارمین بار افراد مایل به ادامه تحصیلی در رشته زبان انگلیسی (با گرایش های مختلف) و سایر زبان ها در یک گروه آزمایشی به صورت مستقل به رقابت می پردازند. در این گروه درس زبان تخصصی برای زبان انگلیسی و گرایش های مختلف آن با ضریب 4 به عنوان امتحان تخصصی در نظر گرفته شده است و نمره کل در این گروه برای زبان انگلیسی و گرایش های آن از رابطه زیر محاسبه می گردد:

(6)

که در آن ai ضرایب دروس عمومی و (4? ? ? 1) (NTij نمرات فرد jام در دروس عمومی آن گروه و j 5 NT نمره درس تخصصی وی می باشد.

برای سایر رشته های زبان خارجی، نمره کل به صورت زیر ساخته می شود:

(7)

قابل ذکر است که ضریب نمره زبان عمومی 4 a این زیر گروه در دروس عمومی 4 منظور می گردد.

تبصره: طبق مصوبات سال های قبل در احتساب نمره کل زبان برای رشته های غیرانگلیسی مانند زبان روسی و ایتالیایی، نمره زبان خارجی یعنی NTij در صورتی که درس امتحان داده شده زبان روسی و ایتالیایی باشد این نمره در 1/1 ضرب خواهد شد. این ضریب پس از انتخاب رشته و در زمان گزینش نهایی اعمال می شود.

4- تعیین رتبه داوطلبان

اکنون بر اساس نمرات کل محاسبه شده برای هر داوطلب: 1- رتبه در زیر گروه ها 2- رتبه نهایی در سهمیه ثبت نامی و 3- رتبه در سطح کشور (بدون توجه به هیچ نوع سهمیه ای) محاسبه می شود.

رتبه در زیر گروه: در هر گروه آزمایشی، حداکثر 5 زیر گروه در نظر گرفته می شود (هر چند که ممکن است در یک گره تعداد زیر گروه ها کمتر از این باشد) نمره کل در هر زیر گروه و براساس رابطه (4) محاسبه می شود. در هر گروه و سهمیه، داوطلبان براساس نمرات زیر گروه ها مرتب شده و به هر داوطلب در هر زیر گروه رتبه ای تعلق می گیرد که این رتبه در کارنامه نتایج درج می شود.

رتبه کل در سهمیه: مقدار Max(NKij)، نمره کل در سهمیه داوطلب خوانده می شود که در کارنامه نتایج درج می گردد. براساس این نمره کل داوطلب، در هر گروه آزمایشی و سهمیه مجاز وی، یک رتبه تعیین می شود که در کارنامه نتایج داوطلب همراه با آخرین رتبه اعلام شده مجاز به انتخاب رشته در گروه و سهمیه مورد نظر برای انتخاب رشته تحصیلی، درج می شود.

رتبه کل کشوری: برای هر داوطلب در هر گروه آزمایشی، نمره کل در تمام زیر گروه ها ساخته می شود. سپس حداکثر این نمرات، یعنی Max(NKik) که K تعداد زیر گروه ها است، تعیین می گردد. سپس، براساس این نمره کل یک رتبه کشوری در گروه آزمایشی برای هر داوطلب، بدون توجه به هیچ نوع سهمیه ای تعیین می گردد. این رتبه برای چهارمین بار است که در آزمون سراسری، در کارنامه نتایج اولیه کلیه داوطلبان درج می شود. این رتبه کشوری در حقیقت نتیجه نهایی کنکور سراسری به مثابه یک مسابقه علمی ملی است.

با توجه به توضیحات فوق و براساس نمرات کل، در حالت کلی و در قالب زیرگروه ها، برای هر داوطلب یک رتبه کل کشوری، رتبه کل در سهمیه و در گروه آزمایشی مربوط، تمامی رتبه ها در زیر گروهها سهمیه مجاز داوطلب، یعنی مناطق 3، 2، 1 نهادها، شاهد و رزمندگان، محاسبه می شود.

تذکر: برای داوطلبان گروه زبان های خارجی معادل Nkj رابطه (5) و رابطه (6) دو رتبه در سهمیه (رتبه در زیر گروهها) محاسبه و به همراه این دو نمره درج می شود، که عملاً همانند سایر گروه های آزمایشی محاسبه می شود.

5- داوطلبان مجاز به انتخاب رشته

اکنون ظرفیت پذیرش کلیه رشته ها در هر گروه آزمایشی در نظر گرفته می شود. اگر این ظرفیت را با NHg نمایش دهیم، در این صورت ظرفیت مجازی برای تعیین تعداد افراد مجاز به انتخاب رشته با رابطه زیر تعیین می شود:

(8) NHg 3 = Ng

که g تعداد گروه های آزمایشی (5 تا 1 = g با احتساب گروه زبان) است. توجه شود که NHg ظرفیت پذیرش حقیقی است.

اکنون، داوطلبان براساس نمره کل NHi در هر سهمیه مرتب شده و کلیه افراد تا رتبه (یا معادل آن رتبه کشوی) در گروه g، به عنوان داوطلبان واجد شرایط برای انتخاب رشته تعیین و معرفی می شوند.

افراد مجاز به انتخاب رشته در برخی از دوره ها: برای برخی از دوره ها مانند پیام نور، شبانه و کاردانی و برخی از موسسات آموزش عالی مانند مراکز آموزش عالی غیرانتفاعی، علاوه بر ظرفیت 3 برابر قبلی، تعدادی دیگر به عنوان افرادی که فقط مجاز به انتخاب این رشته ها می باشند، معرفی می شوند. علت اصلی این امر، تضمین پر شدن ظرفیت برخی از رشته ها در این دوره ها و مراکز، که احتمالاً از مقبولیت کمتری میان داوطلبان برخوردار است، می باشد.

رزمندگان مجاز به انتخاب رشته: با توجه به قانون الزام به پذیرش رزمندگان، داوطلبان واجد شرایط استفاده از سهمیه 40 درصد به دو دسته تفکیک می گردند. گروهی که به صورت طبیعی و با احراز حد نصاب، به عنوان داوطلبان مجاز به انتخاب رشته شناخته می شوند (که در کارنامه نتایج آنها مشخص شده است) و گروه دیگر که بقیه داوطلبان این سهمیه را تشکیل می دهند، براساس قانون فوق الذکر به آنها اجازه انتخاب رشته داده می شود. لازم به ذکر است که در آزمون سال جاری قبولی این عزیزان در هر صورت منوط به احراز حدنصاب 75 درصد نمره پذیرفته شده آزاد در رشته محل مورد نظر است.

احتمال قبولی در آزمون سراسری

احتمال یا شانس قبولی داوطلب jام در گروه آزمایش g و در سهمیه مربوط را با رابطه ساده زیر می توان تعریف نمود:

(9) p(aj)=

که Cg مجموع ظرفیت پذیرش و Ag تعداد داوطلب مجاز به انتخاب رشته در گروه آزمایش g است. هر دوی C و A در یکی از سهمیه های 4 گانه (مناطق 1و2و3 و خانواده شهدا) محاسبه می شوند. البته، باید توجه داشت که احتمال واقعی قبولی هنوز محاسبه نیست. چون مخرج کسر با انتخاب رشته داوطلبان تعیین می شود به عبارت دیگر، در گزینش نهایی علمی، شانس قبولی در رشته محل معنا می یابد:

(10) p(ac)=

که Cg ظرفیت پذیرش اختصاص یافته به سهمیه مربوط در یک رشته محل مشخص و Ag تعداد داوطلبان آن رشته محل از سهمیه فوق الذکر می باشند.

البته، احتمال قبولی فوق الذکر برای کلیه داوطلبانی که رشته محل مشخصی را انتخاب کرده باشند، یکسان نیست. به عنوان مثال برای داوطلبی با رتبه یک، شانس قبولی یک، و برای داوطلبانی که نمره کل آنها پایین است، احتمال قبولی به شدت کاهش می یابد. در ضمن، احتمال قبولی برای یک داوطلب مشخص از یک رشته محل به رشته ی محل دیگر، می تواند کاملاً متفاوت باشد.

در حال کلی، ظرفیت اختصاص یافته به هر سهمیه (به استثنای سهمیه رزمندگان و فرزندان شهدا) در هر گروه آزمایشی، متناظر با درصد شرکت کننده از سهمیه در گروه آزمایشی تعیین می شود. به عنوان مثال، در آزمون 83، در گروه ریاضی نسبت شرکت کنندگان در سهمیه های مناطق یک، دو، سه نهادها (به کل شرکت کنندگان) به ترتیب عبارتند از:

33/63 ، 45/87، 19/16، 0/49، 0/77، 0/6 . حال، ظرفیت پذیرش هر رشته محل در این گروه (در رشته های روزانه) تقریباً به همین نسبت تقسیم شده است. داوطلبان مربوط برای پر کردن این ظرفیت اختصاص یافته با هم رقابت می کنند. در ارتباط با ضرایب فوق به دو نکته باید توجه نمود. نخست آنکه ظرفیت 40 درصد رزمندگان را باید از ظرفیت پذیرش دفترچه کسر نمود. منتها، به علت تعداد اندک این داوطلبان و نیز رعایت حد نصاب علمی، ظرفیت 40 درصد اختصاص یافته، در بالاترین حد خود هیچگاه از 10 درصد بیشتر پر نمی شود (در گروه ریاضی قطعاً کمتر از 5 درصد خواهد بود). دوم آنکه روش فوق الذکر در اعمال ضرایب، مربوط به رشته های کشوری است. در رشته های بومی (استانی، ناحیه ای و قطبی) نحوه تفکیک ظرفیت کمی متفات است هر چند که در این حالت نیز هنوز تعداد شرکت کننده ملاک تقسیم ظرفیت می باشد.

منبع: نشریه علمی آموزشی ستایش- برگرفته از هفته نامه پیک سنجش