گفتگو با مدیرعامل شرکت ستاره شناسان برساوش

آقای مهرداد صمدی مدیرعامل شرکت ستاره شناسان برساوش است. بله درست شنیدید: شرکت ستاره شناسی!

ما هم وقتی این نام را شنیدیم تعجب کردیم اما هنگامی که با ایشان درباره شرکتشان به گفتگو پرداختیم و از اهداف و برنامه هایشان مطلع شدیم، از این ایده جالب و جذاب به وجد آمدیم. مصاحبه ای که در زیر می خوانید خلاصه ای از گفتگوی ما با ایشان است که به بهانه ویژه نامه صورت های فلکی انجام گردید.

همه ما با شرکت های مختلفی مواجه بوده ایم اما تا به حال شرکت ستاره شناسی ندیده بودیم! علت تاسیس چنین شرکتی چه بود؟

معمولا در جامعه نجومی ما این گونه متداول شده است که علاقه مندان به ستاره شناسی بعد از یکی دو سال مطالعه در این حوزه، بی انگیزه می شوند و جریان هدفشان متوقف می شود. معمولا افراد، با هدف کسب دانش بیشتر و فعالیت در زمینه علم ستاره شناسی وارد گروه های نجوم آماتوری می شوند، اما بعد از مدتی که کتاب های مختلف را مطالعه می کنند و در جلسات گوناگون شرکت می کنند احساس می کنند که اکثر موارد برایشان تکراری شده است. در این زمان بسیاری از افراد نجوم را رها می کنند و آن هایی هم که هنوز علاقه مند هستند گهگاه در تورهای رصدی شرکت می کنند که آن هم بیشتر جنبه تفریحی دارد تا علمی.

اما ما نمی خواستیم این روند در همین جا متوقف شود و بچه ها درجا بزنند. به همین خاطر تصمیم گرفتیم نجوم را حرفه ای دنبال کنیم. حرفه ای به معنای واقعی کلمه نه به معنای پیشرفته، حرفه ای یعنی این که شما از کاری درآمد داشته باشید.

ممکن است بیشتر توضیح دهید؟

برای مثال وقتی یک بازیکن فوتبال برای بازی کردنش پول دریافت می کند یک بازیکن حرفه ای محسوب می شود اما فردی که از روی علاقه فوتبال بازی می کند حرفه ای به حساب نمی آید. طبیعتا کسی که فوتبال را حرفه ای دنبال نمی کند در آن پیشرفتی هم ندارد. در واقع لازمه پیشرفت، حرفه ای شدن است. مثلا یک منجم که شغلش کارمندیست چه زمانی را می تواند به نجوم اختصاص دهد؟ نهایت کاری که می تواند انجام دهد این است که در راه بازگشت به خانه صور فلکی را مرور کند یا هر چند ماه یک بار به یک شب رصدی برود. اما فردی که از صبح تا شب با نجوم در ارتباط است و برای تحقیق در این زمینه پول دریافت می کند قطعا پیشرفت می کند. به خاطر این که او دیگر دغدغه مالی ندارد و با خیال راحت تر و دقت بالاتری به تحقیق، ترجمه و ارائه مطلب در حوزه نجوم می پردازد. چنین فردی می تواند برای مدت های طولانی در کمپی که بیرون از شهر زده است رصد پژهوشی انجام دهد و برای مثال موقعیت یک جرم خاص را ماه ها مورد مطالعه قرار دهد. در صورتی که این فرد شغل دیگری به جز نجوم داشته باشد به هیچ یک از موارد گفته شده نخواهد رسید. در واقع ما به خاطر پیشرفت علمی در نجوم  آن را حرفه ای کرده ایم. به این صورت که یکسری از دوستان بیایند و در این حوزه به فعالیت بپردازند و از این راه درآمد هم کسب کنند. این سیاست گذاری باعث می شود نجوم در کل کشور پیشرفت کند.

با این توضیحی که شما فرمودید پس فعالیت های بسیاری را برای حرفه ای شدن نجوم در نظر دارید. درست است؟

ما هدف گذاری های متنوعی را انجام داده ایم که به برخی از آنها رسیده ایم و بعضی از آن ها هنوز به اجرا درنیامده است. برخی از فعالیت های ما شامل موراد زیر است:

1- آموزش نجوم در مدارس.

2- برگزاری تورهای رصدی که بیشتر برای ترویج نجوم انجام می شود.

3- ارائه ابزار قابل اطمینان با قیمت مناسب، چون در گذشته اگر ابزاری قیمت مناسب داشت قابل اطمینان نبود واگر قابل اطمینان بود هزینه بسیار بالایی داشت. ما از بین بهترین وسایل ارزان ترین آن ها را برای ارائه انتخاب کرده ایم.

4- راه اندازی سایت شامل دانشنامه، بخش اخبار، اطلاع رسانی و تالارهای گفتگو تا بتوانیم بحث هم اندیشی را نیز پویاتر کنیم.

5- تولید وسایل کمک آموزشی مرتبط با نجوم.

6- تولید فیلم و نرم افزار آموزشی.

7- چاپ کتبی که مورد نیاز است و اکنون خلا آن در بازار احساس می شود.

8- پشتیبانی از کارهای پژوهشی و ایجاد کارگاه های مرتبط در این زمینه.

شما در فعالیت هایی که نام بردید به بحث برگزاری شب رصدی نیز اشاره کردید. در چه زمانهایی شب رصدی را می توان برگزار کرد؟

شب رصدی را در هر فصلی از سال می توان انجام داد ولی در فصولی که امکان پیش بینی هوا کمتر است و امکان بارندگی بیشتر است برگزاری شب رصدی همراه با ریسک است. رصد را باید در جایی انجام داد که نه آلودگی نوری باشد و نه آلودگی هوا.

این مورد که باید در جایی رفت که آلودگی هوا نباشد درست است اما آلودگی نوری دیگر چیست؟

آلودگی نوری شامل نورهایی می شود که به صورت غیر موثر در فضا پراکنده اند. اگر از دور به شهرهای بزرگ نگاه کنید یک گنبد نورانی را بر فراز این شهرها می بینید. این گنبد در اثر برخورد نورهای غیر موثر با ذرات معلق در فضا و انعکاس آن به زمین شکل می گیرد و باعث می شود که زمینه آسمان از دید ما روشن تر از حد معمولی به نظر برسد و ستارگان کم نور برای ما نمایان نباشند.

به غیر از آلودگی نوری و آلودگی هوا چه معیارهای دیگری را برای انتخاب مکان شب رصدی باید در نظر داشت؟

به جز این دو معیار، در نظر گرفتن جایی که رطوبت کمتری داشته باشد نیز مهم است. اگر هم قصد رصد ماه را نداشته باشیم در نظر گرفتن زمانی که ماه در آسمان نباشد و نورش برای رصد مزاحمت ایجاد نکند ضروری است. البته داشتن امنیت مناسب و دسترسی به آب آشامیدنی و نزدیکی به راه های ارتباطی نیز از موارد دیگریست که باید مورد توجه قرار گیرد. خیلی از مناطق کویر ایران این خصوصیات را دارند که برای رصد مناسب هستند. داشتن این گونه مناطق مزیت بسیار خوبی است که کشور ما در مقایسه با کشورهای اروپایی از آن برخوردار است و اگر بستر آن مهیا شود می تواند توریست های بسیاری را در این زمینه جذب ایران کند.

در یک شب رصدی چه چیزهایی را می توان دید؟

این موضوع طبیعتا بستگی به ابزار شما دارد. اگر ابزار قوی داشته باشید اجرام اعماق آسمان را می توانید رصد کنید اما  معمولا اجرام پرنوری هستند که با ابرازآلات ساده نیز می توان آن ها را به راحتی دید. مانند سحابی جبار، سحابی عقاب، خوشه کندوی عسل، خوشه پروین یا سیارات منظومه شمسی. البته یافتن صور فلکی آن ماه در آسمان نیز از جذابیت بسیاری برخوردار است.

منظورتان از صور فلکی همان دب اکبر و دب اصغر و ... است دیگر!؟ اصلا این صور فلکی به چه دردی می خورند؟

بیشترین کاربردی که صور فلکی دارند تقسیم بندی آسمان به یک سری نواحی مشخص است. آسمان آنقدر وسیع است که اگر بخواهیم جرمی را در آن پیدا کنیم نیاز به یک سری آدرس داریم. البته با مختصات های نجومی مانند بعد و میل نیز می توان این کار را انجام داد اما بهره گیری از این مختصات کار آسانی نیست. راحت ترین راه این است که ما آسمان را به نواحی مختلف تقسیم کنیم و بهترین راه برای تقسیم کردن آسمان هم ستاره های بارز و مشخص آن است. این تقسیم بندی شامل چند ستاره در کنار یکدیگر می شود که مثلا شکل یک مربع یا مثلث را تشکیل می دهند. این تقسیم بندی علاوه بر این که ما را با آسمان آشنا می سازد به ما در یافتن مکان اجرام سماوی نیز کمک می کند. مثلا وقتی گفته می شود ماه در صورت فلکی قوس است همه می دانند کجا را باید نگاه کنند. در واقع می توان گفت یکی از کاربردهای صور فلکی برای آدرس دهی در آسمان است.

در این ماه چه صور فلکی را می توان در آسمان دید؟

بعضی صور فلکی هستند که معمولا آن ها را همیشه می توان در طول سال رصد کرد مانند دب اکبر. اما بعضی صور فلکی هستند که مخصوص فصول خاصی از سال هستند برای مثال صورت فلکی دجاجه، عقرب، قوس، اسد، سنبله، عوا، اکلیل و.. را می توان در این ماه رصد کرد.

در تهران با توجه به بحث آلودگی نوری که در بالا فرمودید، کدام یک از این صور را می توان مشاهده کرد؟

صورت های فلکی دب اکبر، دجاجه و اسد را می توان در تهران به راحتی تشخیص داد. البته به جز صور فلکی، سیارات زهره در اول شب، مشتری در نزدیک صبح، زحل در طول شب و مریخ را هم تا نیمه های شب می توان رصد کرد.

شما خودتان به کدام یک از این صور علاقه مند هستید؟

صورت فلکی اسد چون خیلی شبیه به تصویری است که برایش ساخته اند و شبیه به یک شیر دراز کشیده روی زمین است. این صورت فلکی بسیار با ابهت و زیباست و ستاره قلب الاسد هم با تلالو خاصی در وسط این صورت فلکی می درخشد.

مصاحبه: محمد شفیعی - عضو انجمن نجوم تبیان

تنظیم برای تبیان: م.ح.اربابی فر