منطقه البروج

حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، دلو، جدی و حوت دوازده صورت فلکی منطقه البروج هستند. زمین و همه سیارات منظومه شمسی به دور خورشید در گردشند. درست است که ما به دور خورشید می گردیم اما از دید ما به نظر می رسد که خورشید مکانش در آسمان جابه جا می شود. با یک مثال موضوع را بهتر می فهمیم، از فردی بخواهید در وسط اتاق بایستد و شما دور او گردش کنید. ابتدا فرد را جلوی در می بینید بعد جلوی پنجره و ... با این که دوست شما  ثابت است و شما متحرکید، در واقع از دید شما منظره پشت سر دوستتان تغییر می کند. حال برگردیم سراع زمین و خورشید. اگر می توانستیم هنگام روز در روشنایی زیاد خورشید، ستاره ها را ببینیم متوجه می شدیم که با گردش زمین دور خورشید طی یک سال، خورشید کنار ستاره های متفاوتی دیده می شود. مسیر ظاهری خورشید در آسمان طی یک سال دایره البروج یا دایره برج ها نامیده می شود. چند هزار سال پیش بابلیان با ستاره هایی که دایره البروج از میان آنها می گذرد 12 شکل فرضی ساختند که هرکدام از این صورت های فلکی را یک برج می نامیم و منطقه ای که ستاره های این 12 صورت فلکی در آن قرار دارند منطقه البروج یا منطقه برجها نام می نهیم. منطقه البروج، نواری به قطر حدود 16 درجه در کره آسمان است. در بسیاری از کتاب های پیش گویی و فال گیری، می بینیم که با توحه به این که هنگام تولد هر شخصی، خورشید در کدام صورت فلکی قرار داشته است، خصوصیاتی را برای او بیان می کنند. جالب است بدانید این موضوع اصلا درست نیست و علاوه بر این که ستارگان آنقدر از ما دورند که نمی توانند تاثیری در زندگی ما داشته باشند، مکان خورشید نسبت به این صورت های فلکی دیگر مانند گذشته نیست. هزاران سال پیش هنگام آغاز بهار، خورشید صورت فلکی حوت را ترک می کرد و وارد حمل می شد. یک ماه طول می کشد که خورشید هر کدام از برجها را طی کند و وارد برج بعدی شود (برای همین است که گاهی مردم به ویژه افرادی که سن بیشتری دارند به جای واژه ماه از کلمه برج استفاده می کنند. مثلا می گویند آخر برج حقوق می گیریم).

زمین به جز حرکت انتقالی به دور خورشید و حرکت وضعی به دور خودش حرکت دیگری نیز دارد. تا به حال به حرکت فرفره توجه کرده اید؟ فرفره علاوه بر دوران به دور خودش، راستای محور دورانی اش نیز تغییر می کند. به این حرکت، حرکت تقدیمی می گویند. زمین حرکت تقدیمی ای دارد که انسان ها در طول عمرشان آن را احساس نمی کنند.

ستاره قطبی ما اکنون ستاره جدی در صورت فلکی دب اصغر است. این ستاره تقریبا در امتداد راستای محور دوران زمین به دورخودش قرار دارد به همین دلیل است که این ستاره با دوران زمین به دور خودش طی شبانه روز، جایش در آسمان ثابت می ماند. چون مکان این ستاره در آسمان ثابت است، از آن در جهت یابی و یافتن امتداد شمال استفاده می کنند. به دلیل حرکت تقدیمی زمین، راستای محور زمین تغییر می کند. یک دور حرکت تقدیمی زمین 26000 سال طول می کشد. حدود 13000 سال دیگر، ستاره شمالگان ما ستاره نسر واقع خواهد بود و حدود 26000 سال دیگر دوباره ستاره جدی، ستاره قطبی زمین می شود. به دلیل حرکت تقدیمی زمین صورت های فلکی منطقه البروج تغییر کرده اند. هنگامی که توپ تحویل سال را می زنند، خورشید وارد صورت فلکی حمل نمی شود بلکه هنوز داخل صورت فلکی حوت است! اما فالگیرها از مطلب اطلاعی ندارند و از همان جداول هزاران سال پیش استفاده می کنند. مثلا اوایل ماه خرداد، خورشید در صورت فلکی جوزا(دوپیکر) نیست و هنوز در صورت فلکی ثور قرار دارد.

نکه جالب دیگر این است که مدار گردش ماه به دور زمین و مدار گردش دیگر سیارات منظومه شمسی به دور خورشید نیز تقریبا با مدار زمین در یک صفحه قرار دارند به همین دلیل ماه و سیارات را هم کنار صورت های فلکی منطقه البروج می بینیم. این موضوع کار مبتدیان را برای یافتن سیارات در آسمان آسان می کند. اگر نقطه ای نورانی ای در صورت فلکی جبار یا دب اکبر دیدید که در نقشه  آسمان جز ستاره های آن صورت فلکی نیست، حتما آن جسم سیاره نیست و احتمالا دنباله دار یا ماهواره یا ... است. اما اگر صبح از خواب بیدار شدید یا شب اندکی پس از غروب خورشید، نقطه نورانی ای در صورت فلکی اسد چشم شما را خیره کرد، به احتمال زیاد سیاره زهره است که به شما سلام می کند.

فاطمه عظیم لو

ماهنامه نجوم 182

تنظیم برای تبیان: م.ح.اربابی فر