از اصطکاک چوب تا آتش و دود

بعد از آماده کردن مقدمات آتش افروزی به شیوه عصر حجر، نوبت به مرحله اصلی می رسد. حالا شما می توانید شعله های آتشی را روشن کنید که کمتر کسی راه و روش آن را بلد است!

برای شروع، ‌تخته ذغال ساز را در جای صافی روی زمین قرار دهید. كف پای چپ خود را محكم روی انتهای آن قرار داده و روی زانوی راست خود زانو بزنید تا روی تخته مسلط شوید. حالا زه كمان را 3 تا 4 بار دور قسمت میانی دستك بچرخانید. افزایش تعداد دورهای زه روی دستك، باعث پخش شدن بهتر فشار روی بخش بیشتری از طول دستك می شود. اهمیت این موضوع زمانی مشخص می شود كه دستك شما از جنس خوبی نبوده و در اثر فشار وارده بشكند! انجام این كار باعث پیش گیری از شكستن دستك می شود. سپس انتهای متحرك زه را آن قدر كشیده و محكم كنید كه حس کنید چوبدستك می خواهد چرخیده و از دست شما خارج شود. حالا گرهی را که قبلا زده بودید، محكم کنید.

نوك دستك را روی تخته ذغال قرار داده و انتهای آن را داخل كاسه سوكت کنید. برای چرخاندن دستك، ابتدا با یك حركت نرم، آهسته و یكنواخت شروع کنید. سپس همزمان با فزایش سرعت حركت كمان و دستك، فشاری سبك تا متوسط را نیز روی سوكت اعمال کنید. پس از مدت كوتاهی، خاكه ذغال و احتمالا مقداری دود تولید خواهد شد.

در اینجا هدف، حفر یك سوراخ كاسه ای شكل بر روی تخته ذغال ساز است. با این دید، كه دستك نباید نه از داخل سوكت و نه از روی تخته به بیرون بپرد. چرخاندن دستك را تا جایی ادامه دهید كه اثر كاملا واضح و عمیقی روی تخته باقی گذارد اما نه به آن مقداری كه واقعا تخته را سوراخ کند!

ایجاد شكاف

آخرین قدم در راستای آماده سازی وسایل آتش افروزی به این روش، بریدن و ایجاد یك شكاف در لبه كناری سوراخ حفر شده بر روی تخته است. این شكاف باید صاف و صیقلی و با سطح مقطعی به شكل مثلث باشد. اندازه آن هم تقریبا باید حدود یك هشتم سطح كل دایره كاسه كه توسط چرخش دستك بوجود آمده، در نظر گرفته شود. این شكاف از لبه تخته شروع شده و فقط تا وسط كاسه ادامه می یابد. برش باید تمیز و صیقلی باشد و بیشتر از میانه کاسه ادامه پیدا نکند.

حالا خودتان را برای آتش زدن آماده کنید! تمام مواد سوختی مورد نیاز برای مراحل مختلف افروختن آتش، باید از قبل انتخاب و در دسترس آماده باشند. این مواد عبارتند از:

1-آتشگیر اولیه: كه می توان آن را به صورت دسته ای سبك و پوش خورده شكل داده و دردست گرفت. مزیت این كار در این است كه توده آتشگیر، پخش و پلا نشده و خورد نمی شود. برخی از این گونه آتشگیر ها عبارتند از تراشه های پوست درخت غان، تراشه هایی از صمغ كاج یا برگهای خشك سوزنی كاج (ترجیها آغشته به صمغ)، تراشه و پوشال خشك چوب های دیگر، علف خشك و...

2- آتشگیرثانویه: تركه هایی با كمترین قطر ممكن... حد اكثر به قطر یك مداد.

3- هسته اصلی: چوبهایی با قطر یك مداد تا حداكثر 7سانتیمتر

4- توده هیزم آتشگیر كه عبارتست از كنده های چوبی با ابعاد مختلف و بزرگ.

ابتدا، آتشگیر ثانویه و هسته اصلی آتش خود را  بر قرار کنید. مقداری چوب، با اندازه چوبهای هسته اصلی و همچنین توده هیزم باید بطور مرتب در نزدیكی محل آتش افروزی در دسترس قرار گیرند تا با روشن شدن آتش مورد مصرف واقع گردند. پس از این مرحله باید آتشگیر اولیه خود را آماده کنیم.

پوست درخت غان نمونه خوبی برای شعله ور کردن به شمار می رود. حتی زمانی كه مرطوب باشد، ‌بدون هیچ آماده سازی بخصوصی، با نزدیك كردن شعله كبریت و یا فندك به آن شعله ور می شود. اما در روش اصطكاكی و با استفاده از خاك ذغال حاصل از اصطكاك، اگر بخوبی آماده نشود، تنها عایدی ما دود خواهد بود و هیچگاه شعله ای بدست نخواهد داد. آتشگیر اولیه باید كاملا خشك و عاری از هر گونه رطوبت باشد. برای آماده سازی آن، باید مواد سازنده را در دست بصورت غلطكی چرخانیده و مواد را چلانید تا زمانی كی به صورت الیافی نرم در آید. در اثر این عمل، تراشه های بسیار نازكی پدید خواهد آمد كه براحتی مشتعل شده و باعث به آتش كشیدن تمامی دسته می شود.

این روش آماده سازی آتشگیر اولیه، كه باعث موفقیت در آتش افروزی به روش اصطكاكی می شود، همچنین بطور قابل ملاحظه ای امكان افروختن آتش در شرایط آب و هوایی مرطوب را بوسیله كبریت،فندك و یا سایر منابع آتشزا، افزایش می دهد.

وقتی دسته آتشگیر اولیه آماده شد، آن را داخل تی پی كه ساخته اید قرار دهید. سپس با استفاده از انگشت اشاره خود، یك گودی و فرو رفتگی در وسط آن ایجاد كنید. این گود رفتگی باید به اندازه ای باشد كه خاك ذغال حاصل از سایش دستك را بتوانیم داخل آن بریزیم. قسمتی از آتشگیر را كنار می گذاریم. از این قسمت كنار گذاشته شده، پس از تهیه ذغال و ریختن آن در حفره، برای پوشانیدن روی حفره استفاده می كنیم.

سه، دو، یک... آتش!

آرام و عمیق تنفس كنید. عجله را از خود دور کنید. اولین كار، قرار دادن یك تكه پوست نازك درخت و یا یك برگ سبز زیر تخته اجاق و در قسمت شكاف ایجاد شده است. اینكار برای هدر نرفتن خاكه ذغال تولید شده روی شكاف تخته است.

چرخاندن دستك توسط كمان را به آرامی و با تمركز شروع کنید. به تدریج سرعت چرخش و فشار وارده بر روی دستك را افزایش دهید تا سیستم آتش افروزی شروع به گرم شدن کند. پس از مدتی مقدار كمی خاكه ذغال در شكاف شروع به جمع شدن می كند و همین جور مقدار كمی دود نیز تولید خواهد شد. بزودی، مقدار ذغال و دود افزایش پیدا می کند. با مشاهده این وضعیت، سرعت چرخش و همچنین فشار وارده بر روی دستك را بمدت 30 تا 45 ثانیه افزایش دهید. سپس چرخاندن دستك را متوقف کرده و بررسی کنید كه آیا دود از خاكه ذعال تولیدی ساطع می شود یا خیر؟ توجه داشته باشید كه نباید دستك را از روی تخته بلند کرده یا جا به جا کنید. اگر جواب منفی بود، عمل چرخاندن را از سر گرفته و ادامه دهید. زمانی كه حلقه دود متناوب و ادامه دار روی خاكه ذعال پدید آمد، شما آماده یک تیک آف آتشین هستید!

به صورتی بسیار آرام به ذغال تشكیل شده بدمید و مقداری فرصت دهید تا به ذغال واقعی و بر افروخته تبدیل گردد. پس از اینكه ذغال تشكیل شد،‌تخته را از روی آن برداشته و به كناری بگذارید. سپس با كمك تیغه جاقو و یا یك تكه چوب یا هر وسیله ممكن، باید بتوانید این ذغال را به داخل حفره ایجاد شده در آتشگیر اولیه منتقل کنید.

سپس، آن قسمت از آتشگیر اولیه را كه جداگانه كنار گذاشته بودید، ‌به آرامی روی حفره به صورتی قرار دهید كه روی ذغال را بپوشاند. اطمینان حاصل کنید كه الیاف چوبی با توده ذغال در تماس هستند اما مراقب باشید كه با فشرده سازی بیش از حد الیاف روی ذغال و در اطراف آن، توده ذغال را چند تكه و پخش نکنید.

حالا شروع به دمیدن بسیار ملایم به دسته آتشگیر اولیه كنید. زمانی كه ذغال به سرخی گراییده و آتشگیر شروع به دود كردن کرد، شدت دمیدن را افزایش دهید. زمانی كه مقدار زیادی دود ایجاد شد، به شدت به توده بدمید تا ناگهان شعله در آن پدیدار شود. به دمیدن خود ادامه دهید تا زمانی كه آتشگیر ثانویه و هسته اولیه نیز مشتعل شوند.

توجه: پوشاندن روی خاكه ذعال توسط خرده چوبهای خشك مثل پوشال، تراشه های رنده و... سبزه های خشك جنگلی، و یا خاكه ذغال اضافی، به عنوان بزرگ كننده و توسعه دهنده ذغال (Coal Extender) باعث تشكیل ذغال های بزرگتر شده و در نتیجه درصد موفقیت را در شرایط مرطوب و یا كمبود آتشگیر اولیه قابل قبول و ایده آل، افزایش قابل ملاحظه ای می دهد. برای این كار، توجه کنید كه مواد را پس از انتقال خاكه ذغال به داخل حفره آتشگیر اضافه کنید.

گروه گردشگری تبیان- الهام مرادی

برگرفته از سایت بیابان های ایران