چرا قرآن را حفظ کنیم؟

در آغاز بعثت پیامبر(صلی الله علیه و آله) برای حفظ قرآن از تحریف و نابودی، راهی جز به خاطر سپردن آیات الهی وجود نداشت؛ ولی اكنون ـ كه چاپ و نشر به پیشرفتی باور نكردنی دست یافته ـ چرا از حفظ قرآن سخن می‌گوییم؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت: كلام الهی تنها برای جلوگیری از تحریف و نابودی به خاطر سپرده نمی‌شد تا با پیشرفت صنعت چاپ، حفظ بیهوده جلوه كند. این امر انگیزه‌های گوناگون دارد كه برخی از آنها عبارت است از:

1. جلوگیری از تحریف

چنان ‌كه گفته شد، در صدر اسلام آیات قرآن به صورت پراكنده و بر پوست و استخوان‌های شانه و دنده‌های جانوران، چوب‌های درخت خرما، سنگ‌های سفید، كاغذ و پارچه ثبت می‌شد؛¹ و احتمال نابودی یا تحریف كلام الهی همواره وجود داشت. در این موقعیت، پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) مسلمانان را به حفظ قرآن سفارش كرد و حتی گروهی را برگزید تا بدین كار بپردازند.²

2. عمل به قرآن

یكی از اهداف «حفظ» آیات قرآن، عمل به مضامین آن است. وقتی انسان كلام وحی را به خاطر می‌سپارد، ناخود آگاه جانش تأثیر می‌پذیرد و او را در مسیر عمل به دستورهای خداوند پیش می‌برد. پاداش بسیار حافظان قرآن ـ كه در برخی از روایات به چشم می‌خورد ـ بدین جهت است كه آنان پیوسته آیات الهی را تكرار می‌كنند و گوشت و پوست خود را با آن می‌آمیزند. در این موقعیت، احتمال این ‌كه خداوند آنها را سمت كمال و سعادت رهنمون نشود، بعید می‌نماید.

عمل به آیات الهی، از دیرباز مورد توجه حافظان و قاریان بوده است. چنان ‌كه صحابه‌یی مانند عثمان و أبی و عبدالله بن مسعود گفته‌اند: چون ده آیه از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می‌آموختیم تا آنها را به طور كامل به خاطر نمی‌سپردیم و عمل نمی‌كردیم، به فراگیری آیات دیگر نمی‌پرداختیم.³

3. بهره‌مندی از عبادت

در آیین اسلام، به خاطر سپردن آیات قرآن عبادتی مهم به شمار می‌رود و پاداش دارد. بیشتر روایاتی كه درباره‌ی ارزش و اهمیت حفظ قرآن ذكر شده است، نگاه ابزاری ندارند و حفظ را تنها برای جلوگیری از تحریف عبادت نمی‎شمارند. در نگاه معصومین(علیهم‌السّلام) نفس به خاطر سپردن آیات الهی عبادت است و پاداش دارد. امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرماید: «اَللّهُمَ فَحَبِّبْ اِلَیْنا حُسْنَ تِلاوَتِهِ وَ حِفْظِ آیاتِهِ»⁴؛ خداوندا، تلاوت قرآن و حفظ آیاتش را برای ما دوست داشتنی فرما. این دعا نشان می‌دهد كه نفس تلاوت قرآن و حفظ آن محبوب حضرت است؛ و امام ششم(علیه‌السلام) به خاطر سپردن آیات الهی را، بی‌توجه به مسئله‌ی تحریف، از حضرت احدیت درخواست می‌كند.

مرحوم طبرسی در كتاب مكارم الاخلاق[5] بابی با عنوان «صلاة حفظ القرآن» دارد كه نشان می‌دهد «حفظ قرآن» ذاتاً ارزشمند است و از عبادات شمرده می‌شود.

سید مجتبی حسینی

گروه دین و اندیشه تبیان

1- التمهید، ج 1، ص 281.

2- مجمع البیان، ج 1، ص 43.

3- تفسیر قرطبی، ج 1، ص 39.

4- مستدرك الوسائل، ج 4، ص 375.

5- مكارم الاخلاق، ج 2، ص 137.