اورانیوم هایمان به ترکیه می روند؟

مقدمه:

روز گذشته یکی از روزهای سرنوشت ساز هسته ای ایران بود.سرانجام ایران پس از چندین ماه، پیشنهاد انتقال سوخت هسته ای خود به خارج از کشور را پذیرفت.در حاشیه جلسه گروه 15 در روز دوشنبه، ایران در حضور رئیس جمهوری برزیل و نخست وزیر ترکیه موافقت کرد که ۱۲۰۰ کیلوم گرم از اورانیوم ۳.۵ درصد غنی‌شده خود را به ترکیه بدهد و در برابر ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده برای رآکتور تهران دریافت کند.برپایه گزارشها این تفاهم نامه دارای اصول زیر است:

مفاد اصلی توافق نامه تهران:

1- ایران جزییات توافق تهران را ظرف یک هفته به اطلاع آژانس خواهد رساند.

2 -ایران موافقت خود با انتقال  1200 کیلوگرم اورانیوم کم غنی شده به ترکیه را اعلام می کند.

3- گروه وین(متشکل از آمریکا،روسیه،فرانسه و آژانس انرژی هسته ای) در صورت موافقت با بیانیه تهران، 120 کیلوگرم اورانیوم مورد نیاز را ظرف یکسال به ایران خواهد داد.

4 -تهران و آژانس بر روی اورانیوم ایران در ترکیه نظارت خواهند داشت.

5-اگر غرب 120 کیلوگرم اورانیوم مورد نیاز را به ایران ندهد، ایران از ترکیه می خواهد که سریعا و بی قید و شرط 1200 کیلوگرم ایران را پس بدهد.

تفاهمی که غیر منتظره بود

اما به نظر می رسد این تفاهم قدری غیر منتظره بود. ایران در باره عدم ارسال اورانیوم به خارج بعد از انتقادات به مذاکرات

ژنو موضعی منفی داشت. حتی نخست وزیر ترکیه، که از یونان دیدن می کرد، اعلام داشت که سفر او به تهران نامحتمل است که ظاهرا دلیل آن عدم دریافت سیگنال مثبت ایران به قبول طرح مبادله سوخت اتمی در ترکیه بود. اما آقای اردوغان بعدا تصمیم خود را، احتمالا پس از پیشرفت مذاکرات در سطح وزرا امور خارجه ، تغییر داد و عازم تهران شد.

اما چرا این تفاهم  غیرمنتظره بود؟ زیرا که موضع پیشین ایران مبادله همزمان اورانیومهای غنی شده 3و نیم درصدی  با میله های سوخت 20 درصد بود و ایران در واقع از از دو منظر از موضع پیشین خود صرف نظر کرد.

اما در مقابل ایران بر موضع اتخاذ شده اش پس از تغییر در رویکردش در مذاکرات ژنو اصرار کرد و مساله انتقال خود این اورانیوم سه و نیم در صد را به روسیه و فرانسه برای فراوری بیشتر نپذیرفت.در واقع ایران به جای انتقال اورانیوم برای فرآوری به انتقال اورانیوم برای مبادله رضایت داد.

چرا امضای این تفاهم نامه برای طرفین مهم است؟

دلایل اهمیت این تفاهم برای غربی ها:

براساس این پیشنهاد، حدود هفتاد درصد از ذخایر اورانیوم غنی شده در تاسیسات غنی سازی ایران به خارج ارسال می شود و در مقابل، مقادیری میله های سوخت قابل استفاده در رآکتور تحقیقاتی تهران در اختیار ایران قرار می گیرد. با اجرای این طرح و خارج شدن بخش عمده ذخیره اورانیوم ایران، نگرانی کشورهای غربی در مورد اقدام جمهوری اسلامی در ادامه غنی سازی ذخیره اورانیوم موجود تا خلوص لازم برای کاربرد در تسلیحات اتمی از میان می رود ،در حالیکه ایران هم امکان ادامه فعالیت های غنی سازی در مقیاس کوچک و غیرصنعتی را از دست نمیدهد.

این مقدار اورانیوم که محصول کار 4 سال تاسیسات غنی سازی ایران است از نگاه کشورهای غربی برای تولید چند بمب هسته ای کافی است.حال با خروج این اورانیومها از ایران، از نگاه کشورهای غربی فاصله ایران با بمب هسته ای 4 سال بیشتر خواهد شد.

دلایل اهمیت این تفاهم برای ترکیه و برزیل:

برزیل از کشورهای قدرتمند نوظهور در عرصه جهانی است.پس از فروپاشی شوروی همه گمان می کردند آمریکا ،اتحادیه اروپا و ژاپن قدرتهای مسلط جهانی خواند بود ،اما در سال های پایانی قرن بیستم و دهه نخستین قرن بیست و یکم میلادی، فرایند چند قطبی شدن در فضای اقتصاد جهانی شتاب گرفت و «قدرت های نوظهور» یکی پس از دیگری در گوشه و کنار جهان پدیدار شدند.

شماری از کشور ها در آسیا و آمریکای لاتین، از چین و هند گرفته تا برزیل و مکزیک، و نیز ترکیه در همسایگی ایران، در باشگاه رو به گسترش «قدرت های نوظهور» جای گرفته اند.این کشورها خواستار نقش مستقل در سیاست خارجی بوده و با بهره گیری از دیپلماسی با ایران می کوشند جایگاه خود را در نظام بین الملل ارتقا دهند.برزیل یکی از شانسهای جدی عضویت در شورای امنیت به عنوان عضو دائم است.موفقیت برزیل در این میانجی گری نشان خواهد داد نه تنها برزیل قدرتی نوظهور در حوزه اقتصاد است بلکه از ظرفیت سیاسی و دیپلماسی برای ظهور نه به عنوان قدرتی منطقه ای بلکه جهانی برخوردار است.بر این اساس شایستگی و ظرفیت برزیل برای ورود به معادلات جهانی وحتی شورای امنیت به عنوان نماینده آمریکای لاتین به اثبات می رسد.همین نگاه را می توان به سیاست خارجی ترکیه داشت.

دلایل اهمیت این توافق نامه برای ایران:

ایران از چند منظر از این تفاهم سود خواهد برد:

1-در صورت اجرایی شدن این تفاهم نامه اورانیوم مورد نیاز راکتور تحقیقاتی تهران که در حال اتمام است دوباره تامین می شود.

2-ایران توپ را به زمین غرب انداخته و عمل بعدی از سوی آنان باید انجام پذیرد.

3-ایران اعضای غیر دائم شورای امنیت را بر سر عدم تصویب قطعنامه تحریم علیه ایران ترغیب خواهد کرد.عدم اعمال تحریمهای بیشتر علیه ایران شاید دلیل پذیرش این توافقنامه بود.

اما یک نکته بسیار ضروری در این میان وجود دارد و آن موضع کشورهای غربی و اعضای دائم شورای امنیت درباره این

تفاهم است.همانگونه که می دانید پس از مدتها آمریکا موفق شد روسیه و چین را به تحریم همه جانبه علیه ایران متقاعد کند.اگرچه تا پیش از این دلیل این تحریمهای مضاعف به عدم تمکین ایران به مبادله اورانیوم نسبت داده می شد اما در چرخشی آشکار و زیاده خواهی  واضح حالا تحریمها را به اصل غنی سازی مرتبط می کنند و این اقدام انتقال اورانیوم را ناکافی می دانند.ایران با پذیرفتن این انتقال که چندان خوشایند نیز در ابتدا نبود کوشید که تحریمهای دور چهارم را که با حمایت چین و روسیه همراه شده متوقف سازد اما موضع گیری های ذیل نشانگر شرایطی متفاوت است:

موضع گیری اعضای 5 به اضافه یک:

آمریکا:گامی مثبت اما ما به دنبال تحریمیم!

رابرت گیبس سخنگوی کاخ سفید در یک  بیانیه رسمی در این باره می نویسد پیشنهاد اعلام شده در تهران پیش از آن که بتواند از سوی جامعه بین الملل بررسی شود، باید اکنون به شکل شفاف و رسمی به آژانس بین المللی انرژی اتمی ارائه شود.

او می گوید با در نظر گرفتن کوتاهی مکرر ایران در انجام تعهداتش و لزوم رسیدگی به مسائل بنیادین مرتبط با برنامه اتمی ایران، نگرانی های جدی ایالات متحده و جامعه بین الملل همچنان باقی است.

کاخ سفید می گوید واشنگتن برای آن که به جمهوری اسلامی نشان دهد که باید از طریق «عمل» و نه «حرف» تمایل خود را به انجام تعهدات بین المللی نشان دهد و یا عواقب آن مثل اعمال تحریم ها را بپذیرد، به همکاری با شرکای بین المللی از طریق شورای امنیت سازمان ملل متحد ادامه می دهد.»

روسیه: ازادامه غنی سازی نگرانیم!

دمیتری مدودف، رئیس جمهوری روسیه، روز دوشنبه از توافق تهران برای مبادله اورانیوم در خاک ترکیه استقبال کرد و اظهار داشت که درباره این توافق رایزنی‌های بیشتری باید انجام بشود.

رئیس جمهوری روسیه با این حال اظهار داشت که توافق تهران احتمالا پاسخگوی همه نگرانی‌ها درباره برنامه اتمی ایران نیست.

دمیتری مدودف در این باره گفت: «پرسش این است: آیا این اقدام کافی است؟ آیا همه جامعه جهانی قانع خواهد شد؟ من نمی‌دانم. پرسش دیگر این است که آیا ایران خود غنی‌سازی خواهد کرد؟ تا آنجایی که من فهمیدم، ایران به غنی‌سازی ادامه خواهد داد. از این بابت، نگرانی‌های جامعه جهانی همچنان به قوت خویش باقی خواهد ماند.»

انگلیس:روی قطع نامه تحریم کار می کنیم

آلیستر برت از مقام‌های ارشد در وزارت خارجه بریتانیا  روز دوشنبه در واکنش به  توافق تهران گفت: «ایران وظیفه دارد تا صلح آمیز بودن فعالیت‌های اتمی خود را به جهان ثابت کند و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم هنوز این مسئله را تأیید نکرده است».

فرانسه:حربه ای برای رد گم کردن!

وزارت خارجه فرانسه در واکنش به این خبر توافق میان ایران و ترکیه را «تنها مسئله‌ای حاشیه‌ای» دانسته و اعلام کرد که طرح ارسال سوخت اتمی به ترکیه «احتمالاً حربه‌ای برای رد گم کردن» است. برنار والرو، سخنگوی وزارت خارجه، بار دیگر  گفت که کشورش به همراه اعضای دیگر شورای امنیت «تحریم‌های تازه را در نیویورک آماده می‌کنیم»

آلمان:با آزانس تفاهم کنید نه ترکیه!

"كریستوف اشتگمنس "، سخنگوی دولت آلمان، در این رابطه گفت: در هر صورت لازم است كه ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به توافق برسند. این توافق‌نامه نمی‌تواند جایگزین قرارداد با دیگر كشورها باشد.

اتحادیه اروپا:روند تحریم متوقف نمی شود!

همچنین سخنگوی خانم کاترین اشتون، رئیس دیپلماسی اتحادیه اروپا، ضمن استقبال از توافقنامه تهران، گفت: این توافقنامه، ربطی به درخواست های سازمان ملل متحد از ایران ندارد و‌ روند تحریم ایران را متوقف نمی کند.

نتیجه گیری:

نگارنده زمان را برای قضاوت درباره نتایج این توافقنامه زود می داند.  اما  باید توجه کرد که  انتقال اورانیومها به ترکیه نوعی امتیاز عینی در دیپلماسی هسته ای ایران بوده و باید با پاسخ عینی از طرف مقابل همراه شود. اگر دیپلماتهای ایرانی بتوانند در ازای این گونه اعتمادسازی ها، جریان کاهش و لغو تحریمهای بین المللی، عدم صدور قطع نامه های جدید،به رسمیت شناختن غنی سازی اورانیوم توسط ایرانیان و مشوقهای اقتصادی را دریافت کنند، این امر نوعی پیروزی برای ما است اما اگر در ازای ارسال این اورانیوم به ترکیه  حق غنی سازی مخدوش شده و تحریمها ی جدیدی علیه ما  وضع و فشارها ادامه یابد نمی توان آنرا پیروزی دانست... اگر آنگونه که غربیها مدعی هستند فرایند تحریم علیه ایران تداوم یابد ،تحویل مجموع  بیش ازهزار كیلوگرم اورانیوم غنی شده، 3/5 تا 5 درصد كه حاصل كار حدود چهار سال سانتریفیوژهای ایران است، عملاً باعث می شودبرگ برنده ایران در برابر غرب از دست ایران خارج  شود. ادامه مذاکرات و قدرت چانه زنی مذاکره کنندگان ایرانی انطباق آن با منافع ملی ما را مشخص خواهد کرد.....