هلال های سال جاری

آقایان سید محسن قاضی میرسعید و سید قاسم رستمی در مقاله ای تحت عنوان «راهنمای رصد 96 هلال در سال 1389» به بررسی رؤیت پذیری هلالهای صبحگاهی، شامگاهی و در میان روز پرداخته اند. این مقاله می تواند راهنمای جامعی باشد برای ستاره شناسانی که بر روی مبحث رویت هلال فعالیت می کنند. علاقه مندان به رویت هلال می توانند مقدمه این مقاله را در ادامه مطالعه کنند:

علاقه مندان به رؤیت هلال و خصوصاً رصدگران و شکارچیان هلالهای جوان همیشه در پی برنامه ریزی برای هلالهای مهم و رکوردی هستند. این مهم فقط با پیش محاسبه برای کلیه هلالها و بررسی پارامترهای رصدی امکان پذیر است. انشاالله به یاری خداوند متعال برای هلالهای مهم و پر جاذبه، در وقت خودش توضیحات مفصل و کامل تری را با جزییات و احیانا با نقشه دقیق در اختیار رصدگران محترم قرار خواهیم داد. امیدواریم همچون گذشته نام رصدگران ایرانی در رأس رکوردهای جهانی واقع شود.

انواع رصد هلال

تا کنون مرجعی مناسب برای تقسیم بندی انواع رصد هلال اقدام نکرده است و هر ساله با توجه به وجود آمدن مسائل جدید، رصدهای دیگری نیز به رصدهای قبلی اضافه می گردند. در ابتدا براساس زمان مشاهده هلال، می توان سه نوع رصد به ترتیب مقابل، طبقه بندی کرد: رصد هلال شامگاهی، رصد هلال صبحگاهی، رصد هلال در روز. سپس بر اساس استفاده از ابزار رصدی می توان دو نوع رصد هلال با چشم مسلح و رصد هلال با چشم غیر مسلح را در نظر گرفت. از نظر پارامترهای حدی رصدی نیز هلالها را می توان به رصد بحرانی، رصد سخت و رصد آسان تقسیم نمود. بر اساس سن هلال نیز دو نوع رصد هلال جوان و هلال پیر خواهیم داشت.

تا کنون تعریف دقیقی از زمان شروع و پایان هر یک از رصدهای فوق، به طور صحیح ارائه نشده است. در زیر تعریف و طبقه بندی انواع هلال را می بینید:

هلال غیر ممكن :

هلالی كه جدایی زاویه ای آن زیر حد دانژن بوده و یا دیگر پارامترهای رؤیت پذیری آن، زیر حد نظری و تجربی می باشد. این هلالها با هیچ ابزار اپتیكی رؤیت نخواهند شد.

هلال بحرانی :

هلالی كه از نظر جدایی زاویه ای، بین حد دانژن و حد ركوردهای فعلی بوده و یا دیگر پارامترهای رؤیت پذیری آن، نزدیك به مقادیر حدی و مرزی می باشد. در این رصدها، عواملی همچون شرایط جوی، نوع ابزار رصدی یا قدرت چشم رصدگر، تجربه رصدگر و عوامل دیگر برای رؤیت پذیری تعیین كننده خواهند بود. اما در این حالت قطعیتی برای رؤیت هلال وجود ندارد، یعنی هلال در منطقه مرز بین دیدن و ندیدن قرار گرفته است.

هلال ركوردی :

نوعی هلال بحرانی است که در صورت رؤیت شدن، بتواند یكی از پارامترهای قبلی ركورد شده (نظیر سن، جدایی زاویه ای، ارتفاع، ضخامت و ...) را بهبود ببخشد.

هلال سخت :

هلالی است كه قابل رؤیت باشد، اما برای رؤیت آن به تجربه رصدی احتیاج است. اینگونه هلالها به سختی رؤیت می شوند. كسانی كه می خواهند تجربه خود را در این زمینه بالا ببرند، باید به رصد این گونه هلالها بپردازند.

هلال آسان :

هلالی است كه بتوان آن را به سادگی رؤیت کرد. رصد اینگونه هلالها، نیاز به برنامه ریزی دقیق قبلی ندارد و بدون تجربه نیز می توان این هلالها را رؤیت کرد.

رصد هلال صبحگاهی :

به رصدی اطلاق می شود که بتوان هلال را قبل از طلوع خورشید و تا مدتی بعد از آن رؤیت کرد. از این رو انواع هلال صبحگاهی عبارتند از :

- هلال صبحگاهی با چشم مسلح و غیر مسلح قبل از طلوع خورشید

- هلال صبحگاهی با چشم مسلح و غیر مسلح بعد از طلوع خورشید

رصد هلال شامگاهی :

به رصدی اطلاق می شود که بتوان هلال را بعد از غروب خورشید و از مدتی قبل از آن رؤیت کرد. از این رو انواع هلال شامگاهی عبارتند از :

- هلال شامگاهی با چشم مسلح و غیر مسلح قبل از غروب خورشید

- هلال شامگاهی با چشم مسلح و غیر مسلح بعد از غروب خورشید

رصد هلال در روز :

به رصدی اطلاق می شود که در میان روز و در حضور خورشید رؤیت شود. زمان شروع رصدهای هلال در روز، بلافاصله بعد از زمان پایان هلال صبحگاهی و زمان پایان رصدهای هلال در روز، لحظه ای قبل از زمان شروع هلال شامگاهی می باشد. هلال در روز، می تواند قبل از زمان مقارنه ماه و خورشید و یا بعد از آن باشد. از طرفی زمان هم ارتفاعی ماه و خورشید در نیمروز اتفاق می افتد و در این لحظه بهترین زمان برای رؤیت هلال در روز می باشد. زیرا در این لحظه ماه و خورشید در حداکثر اختلاف سمت قرار دارند. اختلاف مهم بین دو رصد هلال در روز (قبل از مقارنه و بعد از مقارنه) این است كه در حالت قبل از مقارنه، هر چه از زمان هم ارتفاعی می گذرد، جدایی زاویه ای ماه از خورشید كم می شود و رؤیت پذیری سخت تر می شود. اما بر عكس بعد از مقارنه هرچه از زمان هم ارتفاعی می گذرد، جدایی زاویه ای ماه از خورشید بیشتر شده و رؤیت راحت تر می شود. با این حساب 8 نوع رصد هلال در روز خواهیم داشت:

- هلال- در روز با چشم مسلح و غیر مسلح قبل از مقارنه، قبل و بعد از هم ارتفاعی ماه و خورشید

- هلال- در روز با چشم مسلح و غیر مسلح بعد از مقارنه، قبل و بعد از هم ارتفاعی ماه و خورشید

برای مشاهده کامل مقاله «راهنمای رصد 96 هلال در سال 1389» اینجا را کلیک کنید.

تنظیم برای تبیان: م.ح.اربابی فر