تبیان، دستیار زندگی
یکی از ستایش‏هایی که خداوند در قرآن از انبیا دارد، داشتن روحیه‏ی شکرگزاری است. مثلاً درباره‏ی حضرت نوح با آن همه صبر و استقامتی که در برابر بی‏وفایی همسر، فرزند و مردم متحمّل شد، خداوند از شکر او یاد کرده و او را شاکر می‏نامد. «کان عبداً شکوراً»(
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اگر دست آدم به رسیمان خدا برسد...

ریسمان الهی

شکر و سپاس خداوند(1)

خداوند، نیازی به عبادت و تشکر ما ندارد و قرآن، بارها به این حقیقت اشاره نموده و فرموده است: خداوند از شما بی‏نیاز است.(2) ولی توجّه ما به او، مایه‏ی عزّت و رشد خود ماست، همان گونه که خورشید نیازی به ما ندارد، این ما هستیم که اگر منازل خود را رو به خورشید بسازیم، از نور و روشنایی آن استفاده می‏کنیم.

یکی از ستایش‏هایی که خداوند در قرآن از انبیا دارد، داشتن روحیه‏ی شکرگزاری است. مثلاً درباره‏ی حضرت نوح با آن همه صبر و استقامتی که در برابر بی‏وفایی همسر، فرزند و مردم متحمّل شد، خداوند از شکر او یاد کرده و او را شاکر می‏نامد. «کان عبداً شکوراً»(3)

بارها خداوند از ناسپاسی اکثر مردم شکایت کرده است.

البتّه توفیق شکر خداوند را باید از خدا خواست، همان گونه که حضرت سلیمان از او چنین درخواست کرد: «ربّ اوزعنی أن أشکر نعمتک الّتی أنعمت علی»(4) ما غالباً تنها به نعمت‏هایی که هر روز با آنها سر و کار داریم توجّه می‏کنیم و از بسیاری نعمت‏ها غافل هستیم، از جمله آنچه از طریق نیاکان و وراثت به ما رسیده و یا هزاران بلا که در هر آن از ما دور می‏شود و یا نعمت‏های معنوی، مانند ایمان به خدا و اولیای او، یا تنفّر از کفر و فسق و گناه که خداوند در قرآن از آن چنین یاد کرده است: «حبّب الیکم الایمان و زینه فی قلوبکم و کرّه الیکم الکفر و الفسوق و العصیان»(5)

علاوه بر آنچه بیان کردیم، بخشی از دعاهای معصومین نیز توجّه به نعمت‏های الهی و شکر و سپاس آنهاست، تا روح شکرگزاری را در انسان زنده و تقویت کند.

شکر الهی، گاهی با زبان و گفتار است و گاهی با عمل و رفتار.

در حدیث می‏خوانیم: هرگاه نعمتی از نعمت‏های الهی را یاد کردید، به شکرانه‏ی آن صورت بر زمین گذارده و سجده کنید و حتّی اگر سوار بر اسب هستید، پیاده شده و این کار را انجام دهید و اگر نمی‏توانید، صورت خود را بر بلندی زین اسب قرار دهید و اگر این کار را هم نمی‏توانید، صورت را بر کف دست قرار داده و خدا را شکر کنید.(6)

قرآن می‏فرماید: «عسی أن تکرهوا شیئاً و هو خیر لکم و عسی أن تحبّوا شیئاً و هو شرّ لکم» چه بسیار چیزهایی که شما دوست ندارید، ولی در حقیقت به نفع شماست و چه بسیار چیزهایی که شما دوست دارید، ولی به ضرر شماست.

شکر عملی‏

1. نماز، بهترین نمونه‏ی شکر خداوند است. خداوند به پیامبرش می‏فرماید: به شکرانه‏ی اینکه ما به تو «کوثر» و خیر کثیر دادیم، نماز بر پا کن. «انّا اعطیناک الکوثر فصلّ لربّک و انحر» (7)

2. روزه؛ چنانکه پیامبران الهی به شکرانه نعمت‏های خداوند، روزه می‏گرفتند.(8)

3. خدمت به مردم. قرآن می‏فرماید: اگر بی‏سوادی از باسوادی درخواست نوشتن کرد، سر باز نزند و به شکرانه سواد، نامه‏ی او را بنویسد. «و لایأب کاتب أن یکتب کما علّمه اللّه»(9) در اینجا نامه نوشتن که خدمت به مردم است، نوعی شکر نعمت سواد دانسته شده است.

4. قناعت. پیامبر اکرم‏ صلی الله علیه وآله فرمودند: «کن قَنِعاً تکن اشکر الناس»(10) قانع باش تا شاکرترین مردم باشی.

5. یتیم نوازی. خداوند به پیامبرش می‏فرماید: به شکرانه‏ی اینکه یتیم بودی و ما به تو مأوا دادیم، پس یتیم را از خود مران. «فامّا الیتیم فلاتقهر» (11)

6. کمک به محرومان و نیازمندان. خداوند به پیامبرش می‏فرماید: به شکرانه‏ی اینکه نیازمند بودی و ما تو را غنی کردیم، فقیری را که به سراغت آمده از خود مران. «و امّا السائل فلا تنهر» (12)

7. تشکر از مردم. خداوند به پیامبرش می‏فرماید: برای تشکر و تشویق زکات دهندگان، بر آنان درود بفرست، زیرا درود تو، آرام‏بخش آنان است. «و صلّ علیهم انّ صلاتک سکن لهم»(13)

تشکر از مردم تشکر از خداوند است، همان گونه که در روایت آمده است: کسی که از مخلوق تشکر نکند، از خداوند شکرگزاری نکرده است. «مَن لم یشکر المنعم من المخلوقین لم یشکر اللّه»(14)

به یکی از اولیای خدا گفته شد حقّ تشکر از خداوند را بجا آور. او گفت: من از تشکر و سپاس او ناتوانم. خطاب آمد: بهترین شکر همین است که اقرار کنی من توان شکر او را ندارم.

حمایت خداوند از مخلصان(15)

خداوند، بندگان مخلص خود را تنها نمی‏گذارد و آنها را در شداید و سختی‏ها نجات می‏دهد. نوح را روی آب، یونس را زیر آب و یوسف را کنار آب، نجات داد. همچنان که ابراهیم را از آتش، موسی را در وسط دریا و محمّد صلی الله علیه وآله را درونِ غار و علی‏علیه السلام را در بستر که به جای پیامبر خوابیده بود، نجات داد.

با اراده الهی، ریسمان چاه وسیله شد تا یوسف از قعر چاه به تخت و کاخ برسد، پس بنگرید با حبل‏اللَّه چه می‏توان انجام داد!؟«و اعتصموا بحبل اللّه...» (16)

به یکی از اولیای خدا گفته شد حقّ تشکر از خداوند را بجا آور. او گفت: من از تشکر و سپاس او ناتوانم. خطاب آمد: بهترین شکر همین است که اقرار کنی من توان شکر او را ندارم.

تلخی‏ها هم تشکر می‏خواهد

قرآن می‏فرماید: «عسی أن تکرهوا شیئاً و هو خیر لکم و عسی أن تحبّوا شیئاً و هو شرّ لکم»(17) چه بسیار چیزهایی که شما دوست ندارید، ولی در حقیقت به نفع شماست و چه بسیار چیزهایی که شما دوست دارید، ولی به ضرر شماست.

اگر بدانیم؛ دیگران مشکلات بیشتری دارند.

اگر بدانیم؛ مشکلات، توجّه ما را به خداوند بیشتر می‏کند.

اگر بدانیم؛ مشکلات، غرور ما را می‏شکند و سنگدلی ما را برطرف می‏کند.

اگر بدانیم؛ مشکلات، ما را به یاد دردمندان می‏اندازد.

اگر بدانیم؛ مشکلات، ما را به فکر دفاع و ابتکار می‏اندازد.

اگر بدانیم؛ مشکلات، ارزش نعمت‏های گذشته را به ما یادآوری می‏کند.

اگر بدانیم؛ مشکلات، کفّاره‏ی گناهان است.

اگر بدانیم؛ مشکلات، سبب دریافت پاداش‏های اُخروی است.

اگر بدانیم؛ مشکلات، هشدار و زنگ بیدارباش قیامت است.

اگر بدانیم؛ مشکلات، سبب شناسایی صبر خود و یا سبب شناسایی دوستان واقعی است.

و اگر بدانیم؛ ممکن بود مشکلات بیشتر یا سخت‏تری برای ما پیش آید، خواهیم دانست که تلخی‏های ظاهری نیز در جای خود شیرین است.

آری، برای کودک، خرما شیرین و پیاز و فلفل تند و ناخوشایند است، امّا برای والدین که رشد و بینش بیشتری دارند، ترش و شیرین هردو خوشایند است.

حضرت علی‏علیه السلام در جنگ اُحد فرمود: شرکت در جبهه از مواردی است که باید شکر آن را انجام داد. «و لکن من مواطن البشری و الشکر»(18) و دختر او حضرت زینب‏ علیهاالسلام در پاسخ جنایتکاران بنی‏امیه فرمود: در کربلا جز زیبایی ندیدم. «ما رأیت الاّ جمیلاً»(19)

به یکی از اولیای خدا گفته شد حقّ تشکر از خداوند را بجا آور. او گفت: من از تشکر و سپاس او ناتوانم. خطاب آمد: بهترین شکر همین است که اقرار کنی من توان شکر او را ندارم. سعدی گوید:

بنده همان به که ز تقصیر خویش‏            عذر به درگاه خدا آورد

ورنه سزاوار خداوندیش                         کس نتواند که به جای آورد

تنظیم : گروه دین و اندیشه تبیان - عسگری


1) ذیل آیات 12 تا 14 سوره لقمان.

2) نمل، 40 ؛ لقمان، 12 و زمر، 7.

3) اسراء، 3.

4) نمل، 19. («اوزعنی»، یعنی به من الهام و عشق و علاقه نسبت به شکر نعمت‏هایت، مرحمت فرما.)

5) حجرات، 7.

6) کافی، باب الشکر، حدیث 25.

7) کوثر، 1 - 2.

8) وسائل، ج‏10، ص 446.

9) بقره، 282.

10) مستدرک، ج‏11، ح‏12676.

11) ضحی، 9.

12) ضحی، 10.

13) توبه، 102.

14) عیون‏الاخبار، ج‏2، ص‏24.

15) ذیل آیه 19 سوره یوسف.

16) آل‏عمران، 103.

17) بقره، 216.

18) نهج‏البلاغه، خطبه‏156.

19) بحار، ج 45، ص 116.

عباس بابائیان؛  400 نكته از تفسیر نور

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.