یادگار دو هزار ساله داریوش

آپادانا نام یک قلعه نیست، بلکه نام باستانی بناهایی است که با تالارهای ستون‌دار شناخته می شدند. بهترین نمونه‌های آپاداناها را در تخت جمشید و کاخ شوش می توانید ببینید و یکی از این بهترین آپاداناها در شوش دانیال وجود دارد.

کاخ آپادانای شوش در زمان داریوش اول و در حدود سال‌های ۵۱۵ تا ۵۲۱ قبل از میلاد ساخته بر روی آثار و بقایای عیلامی شد. داریوش شوش را به این دلیل انتخاب کرد که در عصر عیلامی کانون بزرگ مذهبی و بعد از ساخته شدن کاخ هم پایتخت زمستانی هخامنشیان شد. دیوارهای این کاخ از خشت با نمای آجری ساخته شده و ستون‌های آن از سنگ است. دیوارهای داخلی آن را هم با آجر لعاب‌دار پوشانده اند که نقش‌ سربازان گارد جاویدان، شیر بالدار و گل نیلوفر آبی را روی آنها می توانید ببینید. کاخ آپادانای شوش، شامل دروازه، کاخ پذیرایی، کاخ اختصاصی داریوش، تالار بار عام، اقامتگاه نظامیان و خدمه و سه حیاط مرکزی است.

البته بخش‌های مهمی از این کاخ در زمان اردشیر اول دچار آتش‌سوزی شد و در زمان اردشیر دوم بازسازی شد. اما در سال 330 پیش از میلاد، با هجوم وحشیانه و مخرب اسکندر مقدونی یک بار دیگر تخریب شد تا مثل تخت جمشید و دیگر کاخ های هخامنشی بخش مهمی از زیبایی آن به غارت رود. غیر از آثار مکشوفه با ارزشی که در کاوش ها به دست آمد، بیشتر آثار به جا مانده در این کاخ بعدها از موزه های بزرگ جهان به خصوص لور پاریس سر درآورد. بنابراین برای مطالعه بهتر این آثار شگفت انگیز ایرانی مجبورید معروف ترین موزه های اروپا را بگردید تا میراث هخامنشیان را از نزدیک ببینید! بنابراین آنچه در آپادنای شوش می بینید، همان نسخه اولیه و داریوشی آن نیست.

کاوش های باستان شناسی بر روی ویرانه های شوش از سال 1849 میلادی آغاز شد و چندین دوره ادامه پیدا کرد که طی آن آثار کم نظیر و پر ارزشی از دوران های ماقبل تاریخ، دوران شکوهمند تمدن و فرهنگ ایلامی، هخامنشیان، ساسانیان و دوران اسلامی کشف شد. اما کشف کامل آپادانا در حفاری‌های بین سال‌های ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ اتفاق افتاد و در سال ۱۳۸۰ بعد از ۷۰ سال در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. با این حساب نباید انتظار داشته باشید که در طول این زمان سالم و بی آسیب مانده باشد.

در هزارتوی آپادانا

از محوطه غربی کاخ آپادانا که وارد شوید، به اولین فضای باز بزرگ از سه حیاط اصلی آپادانا می رسید که كفپوش فرش شده آجری آن نشست كرده است. اتفاقی که در دوره هخامنشی هم روی داده بود و در آن زمان معماران با اضافه کردن توده های خاك و تقویت پی این مشكل را برطرف کرده بودند. اما بعد از عبور از این حیاط در مسیر غرب به شرق به محوطه دوم می رسید که این روزها جا به جایش را علف پر کرده است. به هر حال با بارندگی های زیاد منطقه كه بی شباهت به بارندگی های استوایی نیست، روییدن علف هرز در بنایی تاریخی چندان عجیب نیست. بستر این حیاط های سه گانه با آجرهایی به رنگ قرمز اخرایی فرش شده اند. کمی آنسوتر، یعنی  درشرقی ترین و بزرگترین حیاط، سوراخهای مدوری می بینید که احتمالا محل نصب دكل یا پرچم بوده اند. بنابراین باستان شناسان حدس می زنند که این حیاط كاربری نظامی داشته یا محل صف بستن و تجمع نگاهبانان كاخ با دسته بندی مشخص بوده است. در شمال این حیاط هم نقش شیرها را به طول چهار متر می بینید که در گذر زمان كاملا سالم مانده اند.

اما برای دیدن تالار بارعام باید به قسمت شمالی سكو بروید که بزرگترین و با شکوه ترین ساختمان مجموعه است. تالاری با 36ستون زیبا که با تخمین باستانشناسان می توانست جمعیتی در حدود 10هزار نفر را در خود جای دهد.

طرح این ساختمان در تخت جمشید هم تکرار شده و در حقیقت نامگذاری آپادانا بر تالار بارعام تخت جمشید به جهت همانندی آن با آپادانای شوش است با این تفاوت که تالار كاخ شوش كمی از تالار تخت جمشید بزرگتر بود. این بنا از سه طرف شمال، غرب و شرق ایوان دارد و سمت جنوبی تالار با اقامتگاه شاهی و بقیه مجموعه كاخها مرتبط است.

اگر ستون های ایوان ها و ستون های درونی تالار را بشمارید، می بینید که عمارت با 72 ستون عظیم سر پا است. همه این ستون ها که قبلا رنگ آمیزی شده بودند، به شكل قاشقی تراش خورده اند و ارتفاع آنها که با سرستون هایی به شگل گاو نر تزئین شده اند، به 20 متر می رسد.

گروه گردشگری تبیان- آرزو رستم زاد