اسنادی برای ارزش های فراموش شده

17 اردیبهشت ماه و روز ملی «اسناد» است. این روز بهانه‌ای برای یادآوری ضرورت توجه به «اسناد دفاع مقدس» به دست می‌دهد. با یک پرسش شروع كنیم؛ چرا باید به اسناد جنگ تحمیلی توجه كنیم و در صورت عدم توجه یا ادامه كار با روال فعلی چه اتفاقی خواهد افتاد؟ زمان می‌گذرد و وقایع در بستر زمان و مكان رخ می‌دهند آنچه برای آیندگان باقی می‌ماند روایت‌هایی است كه از وقایع به آنها می‌رسد. این روایت‌ها می‌توانند مستند و تا حد ممكن نزدیك به واقعیت یا مجعول و غیر واقعی و تحریف شده باشند.

آنچه باعث می‌شود روایت‌ها نزدیك به واقع باشند و امیال شخصی حداقل امكان ورود و دخل و تصرف در آنها را بیابند اسناد است. اسنادی كه در بطن واقعه تولید شده‌اند.

از سویی دیگر بیش از بیست و دو سال از پایان جنگ و قریب به سی سال از آغاز آن می‌گذرد؛ اسناد مكتوب، راشهای فیلم، نگاتیوها همه به آستانه عمر نابودی خود رسیده و بعضی كه در شرایط نامطلوبی بوده‌اند متأسفانه از بین رفته‌اند. همان میزان كه اسناد از دسترس ما خارج می‌شوند تجربیات گرانبهایی كه به بهای سنگین خون پاك جوانان این مرز و بوم به دست آمده در خطر از دست رفتن هستند.

فراموش نكنیم حضرت آقا جنگ را به گنجی استخراج نشده تشبیه كردند. این گنج در صورت حفظ و فراهم آمدن امكان انتقال آن از طریق پژوهشهای علوم انسانی و اجتماعی، مهندسی و پزشكی قابل استخراج و انتقال به نسل‌های آتی است. ماده اولیه این پژوهشها اسنادی است كه از طریق طی فرآیند اسنادی جهت استفاده مخاطبین آماده سازی شده‌اند.

اگر توجه به اسناد با روال فعلی ادامه یابد و سرعت حفظ و استخراج تجربیات نهفته در اسناد كتبی، صوتی و تصویری و شواهد شفاهی حاضران در بطن واقعه، به همین شكل ادامه یابد؛ با ناراحتی باید گفت كه بخش عظیمی از آن واقعه در دسترس آیندگان نخواهد بود.

در باب اسناد دفاع مقدس سینه‌ی فرد فرد حاضران درآن واقعه مالامال از تجربیات و مشاهداتی ناب است كه ظهور و بروز واقعی آنها در رخداد عظیمی مانند جنگ كه تمام ظرفیتهای انسانی در آن به ثمر نشسته ؛ ضرورت توجه به تاریخ شفاهی كه سوژه آن می‌تواند تمام حاضران در آن واقعه از پشت جبهه تا خط مقدم و از سربازان تا فرماندهان را شامل شود، این گونه خودنمایی می‌كند. اسناد جنگ میراثی ملی هستند كه به بهای سنگینی تولید شده و امروز نباید در انحصار آرشیوهای شخصی و سازمانی و دور از دسترس محققان و پژوهشگران به فراموشی سپرده شوند.

رویكرد غالب به اسناد دفاع مقدس در سالیان اخیر رویكردی سیاسی ـ‌ نظامی بوده كه با وجود نیاز جدی به آن نباید عرصه را بر رویكردهای فرهنگی تنگ كند؛ فراموش نكنیم آنچه سبب شكل گیری آن حماسه‌ی تاریخی شد عنصر ایمان و معنویت بود و امروزه دقیقاً پس از پایان آن رویداد جبهه نبرد جدی دشمن به عرصه فرهنگ انتقال یافته و ما امروز بیش از پیش نیازمند استخراج وجوه فرهنگی آن رخداد هستیم.

همان گونه كه در جنگ همه اقشار جامعه از پیر و جوان، عامی و تحصیل كرده، شهری و روستایی، همه و همه هر یك سهمی را ایفا كردند امروز به تبع آن باید اسناد همه افراد وسازمانهای حاضر در آن رخداد ثبت و ضبط و عرضه شود تا ابعاد مختلف آن واقعه به خوبی نمایان گردد. امروز با وجود مراكز متعدد آرشیوی به سبب فقدان رشته دانشگاهی مرتبط (آرشیو) با كمبود نیروی متخصص مواجه هستیم و نیازمند تجدید نظر در بنیانهای تئوریكی هستیم كه قابلیت و ظرفیت ثبت و انعكاس آن رخداد را داشته باشند. از سویی دیگر طی فرآیند اسنادی در باب اسناد دفاع مقدس به سبب كثرت اسناد و ویژگی‌های نگهداری اسناد هزینه بر بوده و این امر با بودجه اندكی كه به مراكز اسنادی مرتبط تخصیص می‌یابد با توجه به گستردگی عمق و پر لایه بودن اسناد واقعه كه به تبع واقعه دارای این ویژگیها هستند تناسبی ندارد.

امروز فهرستی از داراییهای اسنادی مراكز مختلف وجود ندارد و به سبب عدم یكپارچگی استانداردهای اسنادی امكان ارتباط بین مراكز وجود ندارد. مراكز اسنادی باید در بستر شبكه بتوانند با یكدیگر ارتباط دو و چند سویه برقرار كنند و تنها با این امر می‌توانند پاسخگوی نیاز پژوهشگران مسأله ‌مند نسبت به دفاع مقدس باشند.

امروز پیشینه مراكز اسنادی برای یكدیگر، جامعه و پژوهشگران روشن نیست و بانك اطلاعات جامع پژوهشگران دفاع مقدس موجود نیست. كرسی‌های نظریه پردازی با موضوع دفاع مقدس سال‌هاست آن چنان كه باید و شاید شكل نگرفته و متون درسی مرتبط با دفاع مقدس در رشته‌های مختلف در مقطع ارشد و دكتری تولید نشده‌اند. رشته‌های تحصیلی حول دفاع مقدس تعریف نشده و راه زیادی در پیش است و رهزن زمان در پس.

منبع :

فارس

تنظیم برای تبیان :

بخش هنر مردان خدا