حجاب! هم مو، هم نگاه

همان اندازه كه حضرت آدم ابوالبشر ـ علیه السّلام ـ احساس دلتنگی می كرد و با دیدن همسرش «حوا» دلشاد شد به همان مقدار با آشكار شدن شرمگاهش، خجل شد و با ابتدائی ترین لباس، خود را از شرمندگی نجات داد. مطمئن ترین گواه بر حضور حجاب در تمام صحنه های زندگی بشر تاریخ است كه مدعی است: از بدو تولد تا... حجاب همراه انسان بوده و خواهد بود. در هیچ برهه ای از ادوار زندگی، انسان را سراغ ندارید كه خود را از این امر كاملاً فطری بی نیاز ببینید. و اگر نبود خودكامگی فرعون صفتان، هیچ تردیدی در هیچ دلی پدیدار نمی آمد برای اثبات فطری بودن حجاب همین بس كه با وجود اندیشه های قلدر مأمابه و بی منطق رضاخان و آتاتورك و میر پنج های امروز فرانسه و انگلیس، هنوز هم مدافعان عفت و حجاب به مراتب فزونتر از مخالفان است. شمار علاقه مندان به پوشش اسلامی در سراسر گیتی حتی لائیك ها خود دلیلی محكم بر لزوم آن است گرچه در مهد قانون، علیه این حكم الهی جعل قانون كنند.

با این مقدمه نقدی بر گفته سركار خانم مرضیه مرتاضی لنگرودی با عنوان حجاب! مو یا نگاه می زنیم و ضمن بیان نظرات ایشان، بایسته های حجاب را به نظر شما خوانندگان محترم عرضه داشته، و خود قضاوت كنید كه كدام صحیح است آیا نظر ایشان یا اسلام كه معتقد است: «حجاب هم برای نگاه است و هم مو».

ایشان می گوید: «اگر حجاب خاصیت ایمنی بخشی خود را از دست داده باشد، بهتر نیست كه بیشترین انرژی جامعه را به جای اینكه صرف مجبور به استفاده از حجابی اجباری كنیم، ‌این انرژی را صرف تغییر زاویه نگاه مردان از نگاه جنسی به زن نگاه برابر انسانی كنیم؟»¹ این اظهارنظر شاید در وهله اول كمی قیافه حق به جانب به خود بگیرد اما با دقت معلوم می شود كه این نظریه با تئوری اسلام و قرآن ناهماهنگ است. محكم ترین سندی كه در دست داریم و به عنوان ملاك و معیار می توان در زمان قضاوت به آن استناد كرد قرآن كریم است.

در آیه 31 ـ 30 سوره نور خداوند خطاب به پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید:«قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ ... وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ . پیامبر به مؤمنین و مؤمنات بگو: چشمان خود را از نامحرمان فرو آورند. پس حجاب نگاه هم برای مردان است و هم زنان و این اولین اشتباه خانم مرتاضی است كه خیال می كنند حرمت نگاه مخصوص مردان است.

یكی از همسران پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می گوید: هنگام نزول این آیه در منزل پیامبر بودم كه شخصی نابینا وارد شد بنام ابن امّ مكتوم، پیامبر به ما دستور دادند كه حجاب خود را حفظ كنیم. به پیامبر گفتم: كه او نابینا است. حضرت فرمودند: آیا شما (هم) نابینا هستید؟ آیا شما نمی بینید؟ با این بیان پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ امر به حجاب كردند در حالی كه مرد مهمان اعمی بود. دستور پیامبر به ام سلمه ابهاماتی در دل وی ایجاد كرد كه ادامه سخن پیامبر تمام شبهات را از دل وی زدود و فرمودند: نگاه مقدمه برخی امور است و نگاه انگیزه ای برای رسیدن به خواهشهای درونی است.²

تا اینجا یك نكته مهم تبیین شد كه نگاه به نامحرم عواقبی به دنبال دارد كه مختص قشر خاصی نیست بلكه همگان باید مراقب باشند. نكته دیگر اینكه هیچ كس منكر نیست كه نوع خلقت جنس مخالف برای هر یك از دو موجود، دارای جاذبه های زیستی و طبیعی است. این جذب و تقاضای فطری در نهاد مخلوق به ودیعه نهاده شده است كه اسلام مكانیزم زندگی سالم همراه با تعامل اجتماعی را در قالب رعایت حجاب بدن تعریف كرده است. بنابراین دومین مرحله از قاعده حجاب، حجاب بدن است.

آیه 59 از سوره احزاب این مهم را به خوبی تبیین نموده است: یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاء الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ . ای پیامبر به زنان خود، دختران خود و زنان مؤمنین بگو: پوششهای خود را بر خود فروتر گیرند.³ از آنجا كه قوانین اسلام با انسان فرازمانی و فرامكانی سروكار دارد و سلیقه و مطالبات قشری و منطقه ای تأثیرگذار نیست به همین دلیل می توان گفت كه احكام اسلام آینه ای از نظام فطری و تكوینی انسان است و «محققین و كاوشگران تاریخی به این نكته پی برده اند كه انسان های نخستین نیز تكه ای تن پوش داشته اند تاریخ پیدایش لباس با تاریخ پیدایش انسان هوشمند و اندیش ورز تقدم و تأخر چندانی ندارد.»⁴ این عبارتی است كه خانم مرتاضی در مقاله خود آورده است. اما آنچه در اینجا باید به آن افزود اینكه حجاب در اسلام به عنوان یك حكم شرعی و یك قانون الهی است و به تعبیری حق الله و نیز به نوعی حق الناس است. وقتی پای حكم و حق الهی به میان آمده دیگر كسی حق انحلال و یا رد آن را ندارد.

ایشان در مقاله خود می نویسد: «با وجود برقراری حجاب به عنوان قانون اجباری.. نتوانسته به زنان مسلمان ایرانی امنیت ببخشد... هر جا حكم شرعی، علت آن را به عنوان مستند جعل قانون مطرح كرد به معنای آن است كه آن حكم دائرمدار علت است كه در اصطلاح آنها را منصوص العله گویند اما در مواردی كه شریعت به فوائد و حكم یك قاعده و قانون اشاره كرد، صرفاً به معنای آثار مترتب بر آن حكم است به عنوان نمونه در قرآن آمده است كه إن الصلاه تنهی عن الفحشاء....،‌ حال اگر كسی به مقام عصمت برسد كه هرگز گناهی از او سر نزند آیا می توان گفت كه دیگر نماز نخوان؟ اگر چنین نتیجه ای درست بود، هرگز پیشانی پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ بر مهر نمی آمد زیرا هیچگاه از حضرتش لغزشی سر نزد.

و هم چنین درباره روزه آمده است صوموا تصحوا یعنی روزه بگیرد تا موجب سلامتی تان گردد. و اگر كسی با مراجعه به پزشك پی ببرد كه هیچ گونه مرضی ندارد آیا می توان گفت:‌ كه تو روزه نگیر زیرا هیچ بیماری نداری؟... پس اینها حكمت است نه علت ایشان معتقد است كه «حجاب آمد تا امنیت ببخشد، و چون برخی زنان ناراضی اند پس اصل حجاب را كنار بگذاریم! اولا ایشان طبق چه آمار و شواهدی به این نتیجه رسیده است كه حجاب امنیت بخش نشده است. به تعبیر دیگر چه شاهدی دارند كه ناامنی زنان با حجاب آنان رابطه علّی و معلولی دارد؟‌با اینكه اكثر خانمهای محجبه اذعان دارند كه حجاب موجب امنیت آنان است و این برخلاف ادعای ایشان است وانگهی ناامنی برخی زنان صرفاً به خاطر حجاب آنان بوده است یا علل دیگری دارد كه از ذكر آن اباء می كنید؟ ایشان كافی است مقایسه ای بین صفحات حوادث قبل و بعد از انقلاب بیاندازند تا معلوم گردد كه سخنان ایشان تا چه اندازه با واقعیت نزدیك است. دوم ‌اگر گفته اند كه با حجاب شوید ایمن بمانید، این نوع بیان، اشاره به حكمت و آثار حجاب است و اولین نكته ای كه از حجاب به ذهن می رسد همین امنیت اجتماعی است. و اگر یك روز همه جامعه اسلامی به آن شعور و درك اجتماعی برسند كه زنان در امان كامل بسر ببرند، باز هم حجاب واجب است چون یك حكم شرعی الهی است و امنیت از آثار آن است نه علت تامه.

دوم اینكه حجاب علت تامه برای امنیت نیست. بلكه زمانی امنیت كامل برقرار است كه همه احكام الهی اجراء شود. یكی از اسباب ایجاد امنیت، حجاب نگاه است. پس زنان نباید با نگاه آلوده، جامعه را به مخاطره اندازند. هم چنین نباید با نوع صدا، نوع راه رفتن، نوع رفتار و.... در جامعه ناامنی ایجاد كنند زیرا امنیت جامعه در گرو رعایت عدالت است. حجاب ظاهری زمینه ساز رسیدن به تقوای درونی است و سازگاری درون و برون، انسان را در امنیت كامل قرار می دهد.

[1] . سركار خانم مرضیه لنگرودی، كانون زنان ایران.

[2] . سیوری، جمال الدین، كنزالعرفان، ج 2،‌ص 222، چاپ منشورات مرتضویه، 1343 شمسی.

[3] . صابونی، محمد علی، آیات الاحكام، ج 3، به منظور مطالعه بیشتر.

[4] . الضرورات تبیح المحذورات، جواهرالكلام ج 36، ص 102، عروه الوثقی ج 2،‌ص 250،‌رسائل الفقهیه، ج 1، ص 45، در قرآن كریم سوره آل عمران آیه 28 و هم چنین در روایات ما از امام باقر ـ علیه السّلام ـ و امام صادق ـ علیه السّلام ـ احادیثی دال بر حفظ جان نقل شده كه سند فقهی تقیه به حساب می آید. به گفته‌دكتر سید حسین محمد جعفری نویسنده كتاب تشیع در مسر تاریخ، در حقیقت، ظهور این آیین پاسخ به نیاز زمان و شرایط و محیطی بود كه این امامان ـ علیهم السّلام ـ در آن زندگی می كردند و پیروانشان را با اصول و مرام مذهبی تغذیه می نمودند ص 344. بهترین كتب فقهی در باب تقیه كتاب مكاسب شیخ مرتضی انصاری (ره) است كه در صفحات 320 تا 325 به این مبحث طور دقیق و علمی پرداخته است.