هدف گمشده
بدون شك بعضى از علوم هدف است مثل معارف ربوبى و خداشناسى و معاد.ازاينها كه بگذريم ساير علوم وسيله اند نه هدف يعنى هر علمى از آن جهت لازم و مفيد است كه مقدمه و وسيله انجام يك عمل و يك وظيفه است .
برای خواندن قسمت اول اینجا کلیک کنید
الف : شناخت معارف اسلامى :
دراين زمينه بايداعتراف كنيم كه در سالهاى اخير حوزه هاى علميه قصورهايى داشته و گاه تقدم[ فرع] بر[ اصل] را در عمل مشاهده مى كنيم . نظرى اجمالى به وضعيت درسى حوزه ها و كتابهاى منتشره در آن به وضوح ازاين واقعيت تلخ حكايتها دارد مى بينيم كه چگونه مساله اى از مسائل اصول فقه كه خود جنبه مقدمى براى فقه دارد مدتها مورد تجزيه و تحليل قرار مى گيرد اما در زمينه هاى مسائل اعتقادى واصولى اسلام بررسى هاى تفصيلى انجام نيافته و چندان بدان اهميت داده نمى شود. دروس معارف اسلامى در حاشيه فقه واصول و ادبيات است واگر بگوئيم از غريب ترين دروس حوزه هاى ما بشمار مى آيد بيجا نگفته ايم . واقعيت اين است كه آن پويائى و رشدى كه اصول فقه نموده اصول دين نكرده است . بااينكه عدالت اقتضا مى كرد كه در مرحله پيشين و يا به موازات مسائل اعتقادى مورد تجزيه و تحليل قرار مى گرفت . چرا كه [ اعتقادات] اصل واساس است و علوم ديگر جنبه مقدمه دارند.
از اينرو استاد شهيد مطهرى[ ره] مى گويد:
[بدون شك بعضى از علوم هدف است مثل معارف ربوبى و خداشناسى و معاد.ازاينها كه بگذريم ساير علوم وسيله اند نه هدف يعنى هر علمى از آن جهت لازم و مفيد است كه مقدمه و وسيله انجام يك عمل و يك وظيفه است . همه علوم دينى باستثناء معارف الاهى از قبيل علم اخلاق و فقه و حديث همينطورند يعنى همه وسيله اند نه هدف تا چه رسد به مقدمات ادبى و منطق معمولى كه در مدارس دينى خوانده مى شود]... 8
علاوه براين وظيفه خطير آگاهى و شناخت دقيق از كتابها و عقائد ديگران و نقد و بررسى آنها و نشان دادن باطلها و نادرستيهاى آنان از وطائف مهم عالمان دين است . دانشمندان اسلامى بايداز عقائد و فلسفه ها و مكتبهاى گوناگون آگاه باشند و سپس به روشن كردن اذهان مردم بپردازند.انسان اگر شناختى صحيح از مكاتب ديگران داشت و به گونه اى عميق از حقايق اسلام آگاه بود نادرستى و بى اهميتى آن مكاتب را درك مى كند و آنگاه مى تواند معتقدان آن را تحت تاثيرانديشه هاى اسلامى قرار دهد.
ب : تعليم عقائد:
ارشاد و هدايت انسانها بسوى توحيد و عبوديت خداوند متعال علمى است پيامبر گونه و از ارزشمندترين اعمال دراسلام بشمار مى آيد. در بيان اهميت تعليم و تبليغ همين بس كه خداوند متعال حاملان اين رسالت مهم را اين گونه ستوده است :
[...ومن احسن قوالا ممن دعاالى الله و عمل صالحا]... 9 :
كيست نيكوتر در سخن از آنكه بسوى خدا بخواند و كردار نيك انجام دهد.
مرحوم طبرسى ذيل اين آيه در تفسير[ مجمع البيان] مى نويسد:[...اين آيه شريفه دعوت به دين خدا رااز بزرگترين طاعات و مهمترين واجبات شمرده است]... 10 .
و رسول اكرم[ ص] در ارج و منزلت هدايت - بهنگام اعزام على[ ع] به يمن -
خطاب به وى فرمودند:
[يا على لاتقاتل احدا حتى تدعوه الى الاسلام وايم الله لان يهدى الله بيدك رجلا خير لك مما طلعت عليه الشمس و لك ولاوه يا على] 11
[با كسى پيكار مكن مگر آنكه نخست او را به اسلام فراخوانى . بخداى سوگند!اگر خداوند به دست تو يك انسان را هدايت كند براى تواز آنچه آفتاب بر آن مى تابد و تو حاكم آن باشى برتراست]. و سيره عملى امامان هدايت و شاهدى است براين واقعيت .
گر چه سخن دراين باره فراوان است ولى مهمتراز همه دانستن شيوه تبليغ و تببين معارف اسلامى در عصر حاضر است و ما وارث سلف صالحى هستيم كه به مقتضاى زمان و با توجه به جو فكرى حاكم بر جامعه خويش در تبيين و تعليم و نشر معارف اسلامى همت گماشته اند به گونه اى كه سرآمد روزگار و مايه افتخاراسلام بوده اند. واينك این مهم به دوش ما است تا ما چگونه عمل كنيم
ادامه دارد...
منبع:فصلنامه حوزه تنظیم:نقدی-حوزه علمیه تبیان
پی نوشت ها:
8. بيست گفتار .223 چاپ صدرا.
9. فصلت .33
10. و فى هذه الايه دلاله على ان ادعاءالى الدين من اعظم الطاعات واجل الواجبات ...
11. بحار ج 100.34.
