بتمن آغاز مى كند

بتمن یكى از محبوب ترین ابرقهرمان هاى دنیاى كمیك استریپ است و در كنار سوپرمن، شناخته شده ترین شخصیت هاى مخلوق دى سى كامیكز هستند. در سال 1939 سوپرمن به چنان محبوبیتى دست پیدا كرده بود كه مسؤولان دى سى كامیكز تصمیم گرفتند ابرقهرمان هاى بیشترى خلق كنند. هر چند كه بتمن به دنبال موفقیت سوپرمن به وجود آمد و هر چند كه این دو بعدها در داستان هاى زیادى در كنار هم ظاهر شدند و حتى یك تیم تشكیل دادند، اما دو شخصیت كاملاً متضاد هستند. اگر سوپرمن فوق انسانى بود كه در سیاره كریپتن به دنیا آمده، چشم هایش اشعه ایكس دارد، مى تواند پرواز كند و قدرت جابجایى كوه ها را دارد؛ بتمن انسانى است كه از هیچ قدرت مافوق طبیعى برخوردار نیست. آنچه كه باعث موفقیت بتمن در مبارزه با تبهكاران مى شود، هوش فوق العاده او، مهارتش در هنرهاى رزمى و ابزار و لوازمى است كه براى خودش اختراع مى كند. او در بسیارى از داستان هایش بیشتر از عقل و زیركیش استفاده مى كند تا زور بازو.

ریشه هاى تبدیل بروس وِین به بتمن به دوران هشت سالگى او بر مى گردد كه پدر و مادرش در برابر چشمانش به قتل رسیدند. دیدن این صحنه باعث شخصیت خاص او شده كه در اكثر داستان ها بتمن بسیار درونگرا و ظاهراً افسرده است. وین از سن 14 سالگى در معتبرترین دانشگاه هاى اروپا، از جمله سوربن و آكسفورد، تحصیل كرد و پیش از پایان نوجوانى در تمام روش هاى مختلف مبارزه به استادى رسیده بود. او براى انتقام گیرى مرگ والدینش دوران جوانى را به سفر دور دنیا براى كسب مهارت هاى مبارزه با جنایت پرداخت و در جرم شناسى، شناخت مدارك جرم، هنرهاى رزمى، ژیمناستیك و تغییر قیافه مهارت پیدا كرد. معلومات وین و روش كار او باعث شده كه گاهى بتمن را با شرلوك هلمز مقایسه كنند. از طرف دیگر روش هاى شكار را هم از بومى هاى استرالیا یاد گرفت، براى آموزش فنون اختفا به سراغ نینجاها رفت و روش هاى فرار را هم جادوگرى به نام زاتارا به او یاد داد كه دختر او، زانتانا، بعدها در بعضى داستان ها به كمك بتمن مى آید. بروس وین در اوایل بیست سالگى به گاتام سیتى (شهرى تخیلى كه در اصل همان نیویورك است) برگشت و شروع به مبارزه با جنایتكاران كرد.

بیش از 65 سال است كه كتاب هاى مصور بتمن در قالب مجموعه هاى مختلف پیوسته چاپ مى شوند و او به تنهایى یا در كنار سایر ابرقهرمان ها به مبارزاتش ادامه مى دهد. مجموعه تلویزیونى «بتمن» از سال 1966 تا 1968 پخش شد كه هر چند لباس ها و ابزار بتمن و رابین به نسبت آنچه كه امروزه در ذهن داریم بسیار پیش پا افتاده و حتى خنده دار است، اما در زمان خود مجموعه موفقى بود. از دهه 1960 تا به حال هم مجموعه هاى انیمیشن متعدد بتمن توسط استودیوهاى مختلف ساخته شده اند كه از دهه 1990 كه استودیوى برادران وارنر ساخت مجموعه ها را به عهده گرفت، بیشتر با فضاى تیره و تلخ كمیك استریپ هاى بتمن مطابقت دارند.

اما اولین رویكرد جدى سینما به این كمیك استریپ بسیار محبوب در سال 1989 بود كه تیم برتن ساخت فیلم «بتمن» را به عهده گرفت.

على رغم اینكه او چند سال روى فیلمنامه كار كرده بود، اما تنها بعد از موفقیت تجارى «بیتل جوس» بود كه استودیو تصمیم قطعى براى واگذار كردن این فیلم به او را اتخاذ كرد. برتن همانطور كه از سایر ساخته هایش هم انتظار مى رفت، شخصیت بتمن و فضاى گاتام سیتى و داستان فیلم را طورى انتخاب كرد كه مطابق دو مجموعه كتاب «بازگشت شوالیه تاریك» و «بتمن: سال 1» كه توسط فرانك میلر در اواسط دهه 1980 خلق شده بودند، بسیار سیاه و تلخ بود. از همان ابتدا كه قرار شد تیم برتن فیلمى براساس شخصیت بتمن بسازد، اصرار داشت فیلمنامه براساس مجموعه «بازگشت شوالیه تاریك» میلر نوشته شود، اما استودیو به دو دلیل با این خواسته او مخالفت كرد: آنها نمى خواستند اولین فیلم سینمایى بتمن به دورانى بپردازد كه او در حال كنار گذاشتن مبارزه با جنایتكاران است و دلیل دیگر اینكه فیلم مورد نظر برتن بیشتر از 4 ساعت مى شد! ابتدا قرار بود مل گیبسن نقش بتمن‎/بروس وین را ایفا كند كه به خاطر همزمانى فیلمبردارى با «اسلحه مرگبار 2» ممكن نشد. الك بالدوین، چارلى شین، پیرس برازنن و بیل مورى هم براى این نقش مد نظر قرار گرفتند، اما بالاخره این مایكل كیتن بود كه لباس بتمن را به تن كرد. دشمن بتمن در این فیلم، جوكر است كه جك نیكلسن نقشش را ایفا كرد. این نقش از ابتدا به او پیشنهاد شده بود، ولى در پذیرش آن تردید داشت. به این ترتیب تهیه كننده ها به سراغ رابین ویلیامز رفتند و وقتى نیكلسن فهمید او دارد نقش را مى گیرد، موافقت كرد و پذیرفت گریم عجیب جوكر را بر صورتش اجرا كنند. دستمزد درخواستى او بیش از حد قابل قبول تهیه كنندگان بود و آنها براى اینكه نیكلسن را راضى كنند، به جاى پرداخت دستمزد درصدى از فروش فیلم را به او اختصاص دادند و وقتى كه فروش فوق العاده فیلم از همه انتظارها فراتر رفت، نیكلسن 60 میلیون دلار به دست آورد!

موفقیت این فیلم راه را براى ساخت دومین فیلم سینمایى بتمن در سال 1992 باز كرد: «بتمن بازمى گردد». او این بار مى بایست با «پنگوئن» و «كت وومن» مبارزه مى كرد. دنى دویتوى كوتوله و چاق بازیگر ایده آل نقش پنگوئن بود و انت بنینگ هم براى ایفاى نقش كت وومن قرارداد بست. اما باردار شدن او باعث كناره گیریش شد و میشل فایفر این فرصت را به دست آورد كه جایگاهش به عنوان یك ستاره سینما را تثبیت كند. «بتمن باز مى گردد» هم تمام ركوردهاى فروش را شكست و راه را براى فیلم هاى بعدى باز كرد.

اما تیم برتن دیگر نمى خواست شرایط استودیو را براى ساخت یك فیلم دیگر «بتمن» بپذیرد فقط تهیه آن را به عهده مى گرفت و مایكل كیتن هم حاضر نبود زیر نظر كارگردانى غیر از برتن نقش شوالیه تاریك را بازى كند. به این ترتیب وقتى كه فیلم «بتمن براى همیشه » در سال 1995 ساخته شد، جویل شوماكر بود كه پشت دوربین قرار گرفت و لباس بتمن را هم (بعد از منتفى شدن حضور تام هنكس و الك بالدوین) ول كیلمر به تن كرد. در حالى كه برتن فقط در نظر داشت ریدلر را به مبارزه با بتمن بفرستد، شوماكر، توفیس (دو چهره) را هم به فیلم اضافه كرد. جیم كرى و تامى لى جونز نقش این دو دشمن بتمن را ایفا كردند و كریس اودانل هم ایفاگر نقش رابین شد كه بالاخره در فیلم سوم در كنار بتمن قرار مى گرفت. جالب اینكه نقش ریدلر ابتدا به رابین ویلیامز پیشنهاد شده بود؛ اما او به قدرى از اینكه او را به عنوان طعمه اى براى راضى كردن جك نیكلسن قرار داده بودند ناراحت بود كه عذرخواهى رسمى استودیو را درخواست كرد! با اضافه شدن دكتر چِیس مریدیان (با بازى نیكول كیدمن)، «بتمن براى همیشه» حتى فراتر از دو فیلم قبلى قرار گرفت و تبدیل به بهترین فیلم سینمایى از مجموعه «بتمن» شد.

دو سال بعد چهارمین فیلم با نام «بتمن و رابین» از راه رسید. جرج كلونى جایگزین ول كیلمر شد تا نقش بتمن را در كنار كریس اودانل (رابین) ایفا كند. آلیسیا سیلورستون هم در نقش بت گرل در كنار آنها قرار گرفت تا تیم سه نفره تكمیل شود. دشمنان بتمن این بار عبارت بودند از مستر فریز و پویزن آیوى. شوماكر براى نقش مستر فریز دو بازیگر را در نظر داشت: آرنولد شوارتزنه گر و سیلوستر استالون كه آرنولد نقش را پذیرفت و دیگر نیازى به پیشنهاد دادن به استالون پیش نیامد. براى نقش پویزن آیوى هم شرون استون، دمى مور و جولیا رابرتز مد نظر بودند كه در نهایت این نقش به اوما تورمن رسید. اما «بتمن و رابین» كه كارگردان و فیلمنامه نویسش با «بتمن براى همیشه» مشترك بود، نه تنها بدترین فیلم از مجموعه بتمن از آب درآمد، بلكه به عنوان «بدترین دنباله تاریخ سینما» شناخته شد. به این ترتیب ساخت فیلم بعدى بتمن با بازى جرج كلونى و به كارگردانى جویل شوماكر كه قرار بود به مبارزه بتمن با اسكركرو (مترسك) بپردازد منتفى شد.

5سال طول كشید تا دوباره استودیوى برادران وارنر جرأت كند به سراغ فیلم بعدى برود و این بار مسیر كاملاً متفاوتى را هم در پیش گرفتند. پنجمین فیلم سینمایى از مجموعه فیلم هاى بتمن _ «بتمن آغاز مى كند» نام دارد _ به ابتداى ماجرا و چگونگى تبدیل بروس وین به بتمن مى پردازد. آنچه كه از مجموعه كمیك استریپ هاى بتمن و بخصوص سه مجموعه «بتمن: سال 1»، «بتمن هالووین طولانى» و «بتمن: پیروزى تاریك» مى دانیم این است كه پدر و مادر بروس در سن 8 سالگى او به قتل رسیدند و پدر او هنگام كشته شدن _ با توجه به برگزارى جشن هالووین _ لباس خفاش به تن داشت. بروس بعد از بازگشت از اروپا شروع به مبارزه با تبهكاران گاتام سیتى كرد كه در ابتدا این كار را بدون پوشیدن لباس خفاش انجام مى داد. همچنین ابزار و وسایل مورد استفاده او هم در ابتدا بسیار ساده بوده و به تدریج ابزار پیشرفته ترش را ساخت.

اینكه فیلم تا چه حد به این جزئیات وفادار بوده را باید منتظر ماند و دید. آنچه قطعى است، فضا و نگاه بسیار متفاوت این فیلم نسبت به آثار قبلى است. این بار كارگردانى را كریستوفر نولان به عهده گرفته است؛ نابغه جوانى كه با سه فیلم «تعقیب»، «یادآورى» و «بى خوابى» نشان داده كه استاد ساخت تریلرهاى روان شناسانه است. او كه براى اولین بار ساخت یك فیلم عظیم را به عهده گرفته، كماكان به سبكى كه در فیلم هاى كم خرج قبلیش به كار مى برده وفادار مانده و داستان و كارگردانى را فداى جلوه هاى ویژه و طراحى صحنه نكرده است.

یكى از جنبه هاى رویكرد جدید نولان به داستان هاى بتمن، انتخاب بازیگرى جدید براى این نقش بود. گاى پیرس، اشتن كوچر، بیلى كراداپ، جیك گیلنهال، دیوید داكوونى و جان كیوسَك در مقاطع مختلف مورد توجه قرار گرفتند، اما در نهایت كریسچن بِیل بریتانیایى كه بعد از بازى خوبش در «روانى آمریكایى» كمتر فرصتى براى درخشش پیدا كرده بود لباس بتمن را به تن كرد. اما نولان و بِیل تنها بریتانیایى هاى این داستان عمیقاً آمریكایى نیستند. نقش آلفرد، مستخدم همه كاره بروس وین را مایكل كِین ایفا كرده و جیم گوردن، پلیسى كه در آینده رئیس پلیس گاتام سیتى مى شود هم كسى نیست جز گرى الدمن. اما نولان براى اینكه پر ستاره ترین فیلم بتمن را عرضه كند، مورگان فریمن، كیتى هولمز، تام ویلكینسن و كن واتانابى را هم به بازیگرانش افزوده است. واتانابى (هم بازى تام كروز در «آخرین سامورایى») نقش منفى فیلم را دارد و ایفاگر شخصیت رأس الغول است. در روایت موازى یكى از مجموعه هاى كمیك استریپ، بتمن با دختر رأس الغول ازدواج مى كند و صاحب پسرى به اسم ابن الخفاش مى شود.

این مجموعه درخشان بازیگرى در كنار فضاسازى تاریكى كه از نولان سراغ داریم راوى آغاز كار شوالیه تاریك است و قرار است او را به ریشه هاى حقیقى كمیك استریپش بازگرداند. اولین فیلم عظیم كریستوفر نولان، فقط 100 میلیون دلار هزینه تبلیغات داشته كه یك ركورد است. اما در مقابل فیلم در اكران جهانیش موفق شده 113 میلیون دلار در پنج روز اول نمایش كسب كند و علاوه بر ادامه فروش قابل قبولش، نظر منتقدان را هم به خود جلب كرده است. به این ترتیب مى توان شكست فاجعه بار «بتمن و رابین» را فراموش كرد و انتظار فیلم هاى بعدى بتمن را هم داشت. بتمن كه همه را نجات مى داد، این بار توسط كریستوفر نولان نجات پیدا كرده است.

الف ـ ابراهیمى

مطالب مرتبط

 اعلان جنگ اسپیلبرگ به دنیاها 

 مبارز شنل به دوش در نخستین روز اکران رکورد شکنی کرد 

 برنده جایزه اسكار بهترین انیمیشن كوتاه 2005، در جشنواره پویانمایی