فضاهای معماری ایرانی

هرجور محوطه ای که در محل تقاطع راه ها ایجاد شود، به عنوان میدان شناخته می شود. همیشه گذرها، کوچه ها یا خیابان هایی به میدان منتهی می شوند. ممکن است میدان محصور باشد یا نباشد. میدان های محلی یا میادینی که در میان بازارها ساخته می شدند، بیش تر با نام « حسینیه » یا « تکیه» شناخته می شوند.

میادین به علت کار ویژه ای که دارند( محل تجمع خلایق هستند) از نظر فرهنگی موقعیت خاصی در فضاهای معماری ایرانی دارند. میادین محل رونق کسب و کار بوده اند؛ محل تجمع و سخنرانی بودند؛ سرنوشت مردان سیاست در میادین رقم می خورد؛ برای مسابقات ورزشی هم پیش از دوره استادیوم های صد هزار نفری، میدان ها بهترین مکان بودند؛ در میادین بزرگ بود که سلطان و رعیت به نظاره رژه نظامیان می ایستادند؛ و سرانجام در همین میادین بود که مجرمان به دست عدالت سپرده می شدند.

میدان بار

در شهرها میدان هایی وجود داشت که محل عرضه خوار و بار بود. کشاورزان محصول خود را به حجره داران می دادند و فروشندگان برای خرید به میدان می آمدند تا چرخ تجارت و اقتصاد بچرخد. میدان هایی نیز برای خرید و فروش دام بود. اسب، گوسفند، گاو و شتر در این میدان ها به فروش می رسید.

میدان سلطنتی

حاکمان برای این که توی دل رعایا را خالی کنند، میدان بزرگی می ساختند که شکوهش نمودار شکوه سلطان بود. اوامر حکومتی در این میدان به گوش مردم می رسید. عزل و نصب ها به مردم ابلاغ می شد. میدان نقش جهان اصفهان و میدان ارک تهران از این نوع بوده اند.

توپخانه

در دوره قاجار که استفاده از توپ در جنگ ها متداول شد، در شهرهای مختلف مثل تهران و تبریز و اصفهان میدان هایی ساخته شد که مخصوص توپ ها و توپچیان بود. دور محوطه این میدان حجره هایی بود که نظامیان و ماموران در آن ها استراحت می کردند. همچنین انبارهایی برای ذخیره گلوله ها و اصطبلی برای اسب ها در نظر گرفته می شد. میدان توپخانه تهران معروف است. با این همه پیش از دوره قاجار هم میادینی برای استفاده اختصاصی نظامیان وجود داشت.

نویسنده :بیژن مقدم