آخرین گفت و گوی حمیده خیرآبادی

دلتنگ دوستانم و مردم هستم ...

سینمای ما  - نازنین قنبری: از وقتی یادم می آید همیشه بهترین تصویر از مادربزرگی مهربان را برایم داشته که بی نهایت دوستش داشتم. از ابتدای کار در مطبوعات منتظر فرصتی بودم تا از نزدیک یک دل سیر ببینمش، بتوانم ساعت‌ها پای حرف های گوهربارش بنشینم و لذت ببرم. 6 سال زمان کمی نیست که از کار من در مطبوعات گذشت و توانستم به لطف مجله نسل امروز و محبت بی دریغ مهرانه مهین ترابی، بانوی دوست داشتنی سینما، تلویزیون و تئاتر را ببینم. برایم باور کردنش سخت بود که مقابل «عزیز جون» خانه سبز نشسته ام و با شوخی هایش گذر زمان را نمی فهمم. به قول مهرانه مهین ترابی که گاهی او را «پپر» و «خانم نادره» صدا می کند واقعا شیرین و باقلواست! وقتی او را از نزدیک می بینید باور می کنید که با تصویری که تا به حال از او دیده اید هیچ تفاوتی ندارد و حتی صمیمی تر است. گرچه مدام به شوخی یادآوری می کند که باید فاصله دو متر را برای نشستن کنار او رعایت کنید! آن‌قدر این رعایت فاصله برای ما جدی شده بود که خانم مهین ترابی برای گرفتن عکس صمیمی تر و نزدیک شدن به او اجازه می گرفت! به شکلات و شیرینی علاقه بسیاری دارد و چای خود را با شکلاتی که میهن ترابی برایش تکه می کند، می خورد و بخش از آن را هم نگه می دارد. به ما هم می گوید چطور از خودمان پذیرایی کنیم، البته تاکید هم می کند که« همه چی رو که نباید بهتون یاد بدم» برایمان جوکی را به شیرینی تمام تعریف می کند که بخش هایی از آن تا پایان مصاحبه بین ما و او مدام رد و بدل می شود. وقتی قرار می شود مقابل دوربین عکاسی بنشیند بسیار حرفه ای پز می گیرد و بازی می کند. او هنوز هم زیباترین بانوی بازیگری است که سرزنده، شاد و با حوصله فراوان عکس می گیرد. حتی گاهی با عکاس شوخی می کند و نگرانی او را از بابت نور و محل عکاسی با گفتن« تو عکستو بگیر، اون با من» رفع می کند. گفت و گوی نا با این هنرمند گرآن‌قدر به بهانه سنت دید و بازدید عید انجام شد. سنتی که الان مانند آنچه در گذشته اتفاق می افتاد نیست. پای درد دل های خانم نادره که نشستیم، هر لحظه بیشتر احساس کردیم دلمان برای دیدار او تنگ شده و جایش در این عرصه حسابی خالی است. با ما همراه شوید.

دید و بازدید از سنت های مرسوم عید هست، برای شما این سنت در این ایام چطور است و چه کسانی به دیدار شما می آیند؟

- تا زمانیکه کار می کردم، آن‌قدر سرم شلوغ بود که دوستان وقت نمی کردند پیش من بیایند، در کار آنها را می دیدم و خارج از کار هم تلفنی با هم در ارتباط بودیم، الان هم که در خانه هستم و کار نمی کنم باز تلفنی با دوستانم در ارتباطم چون همه گرفتاری دارند و نمی توانند پیش من بیایند، خودم هم نمی توانم زیاد از منزل خارج شوم. دوستانم را خیلی دوست دارم و دلم برایشان تنگ می شود اما امکانات نیست که در منزل از آنها پذیرایی کنم به همین خاطر کمتر در رفت و آمد هستیم وبیشتر تلفنی با هم صحبت می کنیم، 57 سال کار کم نبود البته 62 سال پیش از من برای کار تئاتر دعوت کردند و بعدا وارد رادیو، دوبله، سینما و... شدم، آن‌قدر سرم شلوغ بود، فرصتی برای دیدار دوستانم نداشتم اما الان مشکلم تنهایی است که نمی توانم کاری بکنم. خدا را هزار مرتبه شکر دختر خیلی خوبی دارم که به من می رسد، خودش و سه فرزندش که بعضی‌ها می گویند فرزندان من هستند و البته فرقی هم ندارد، عده ای از همکاران که مثل بچه های من می مانند چه آقایان چه خانم‌ها که عزیزان من هستند. فعلا اینطوری می گذرانم.

به نظر شما این سنت برای کسانی که در طول سال به یاد هم نیستند و در ایام عید به دیدار هم می روند، اتفاق خوبی نیست؟

- بله، البته. خوشبختانه دوستان من اینطوری نیستند، عادت داریم و یکدیگر را می شناسیم، می دانیم که همه گرفتاری کاری دارند. من اگر کار نمی کنم دلیل نمی شود از آنها توقع داشته باشم، آنها می خواهند که بیایند ولی من بدون رودربایستی می گویم که نمی توانم پذیرایی کنم، همیشه هم پرستار یا کسی نیست که کمک بکند به همین خاطر تلفنی می گذارنیم.

الان چقدر سنت دید و بازدید به مثابه آنچه در گذشته بود، حفظ شده است؟

- من به حساب گرفتاری می گذارم. الان گرفتاری‌ها بیشتر شده، آن زمان ما کار می کردیم و وقتی هم بود که بتوانیم همدیگر را ببینیم اما الان جایی نداریم که همدیگر را ببینیم. الان گله من این هست، عزیزانی که کار می کنید و در کار با هم هستید فکر ما که کار نمی کنیم، باشید. دلمان تنگ می شود، همه که مریض و از پا افتاده نیستیم، وقتی با هم در تماس باشیم، روحیه می گیریم. اما متاسفانه این اتفاق نمی افتد. ما هم همینطور در خانه نشستیم و با خدای خودمان خلوت می کنیم.

این سنت عید را دوست داشتید که منتظر آن باشید؟

- والله من فکر می کنم در همین عید هم آدم‌ها نتوانند به دیدن هم بروند! (خنده) بیشتر خسته هستند و به مسافرت می روند یا فرصتی پیدا نمی کنند و... شاید فقط دیدار از خانواده های خیلی نزدیک در اولویت قرار بگیرد.

معمولا سال تحویل با شما زیاد تماس می گیرند؟

- همیشه تماس می گیرند، یعنی هر عید و روز مادری که بیاید دوستان یاد من هستند.

به شکل ثابت کسی در دوستان و همکاران بوده که همیشه تماس گرفته باشد؟

- بله، بازیگر نیستند، خانم اکبر عبدی است، هر عید او اولین نفری است که با من تماس می گیرد. خانم مهوش وقاری هم همیشه با من تماس می گیرد. عزیز من خانم شهلا ریاحی هستند که هر روز با من تماس تلفنی داریم. یکی هم عزیز نازنین من هست که خیلی دوستش دارم و مهرانه جان است.

الان چند سال می گذرد که کار نمی کنید؟

- تقریبا 6 سال. آخرین کار من سریال « این راهش نیست» بود. بعد از آن خیلی دعوت به کار شدم و شاید بعضی‌ها از من رنجیده باشند اما اگر کار می کردم دوباره گرفتار می شدم.

علت این دوری چه بود؟

- خسته شده بودم ونمی خواستم ادامه دهم.

دلتان تنگ نشده؟

- خیلی زیاد، گاهی اوقات بعضی‌ها تلفن می کنند و دلخوش به این تماس‌ها هستم. برای همین می گویم جایی باشد که ما بتوانیم دور هم جمع شویم، فقط منتظر نباشند وقتی مردیم دنبال ما راه بیفتند، من مخالف این موضوع هستم و به دخترم هم گفتم اگر مردم به کسی نگو تا تمام شه و برود.

شما در سرایل خانه سبز هم یک قسمت «عید سبز» داشتید که خانم مهین ترابی عروستان بودند.

- بله، من و خانم مهین ترابی کارهای زیادی با هم بودیم اینکه می گویم عشق منه، عزیز منه. واقعا من را مادر دوم خودش می داند و خیلی همدیگر را دوست داریم.

برای آن قسمت سریال خانم خیرآبادی به تعداد اعضای خانه سبز گندم گذاشتند که سبز شود، در همان ایام نزدیک به عید ضبط داشتید؟

مهین ترابی: بله، حوالی عید بود. ما خانه سبز را در مهر شروع کردیم و دقیقا تا شب عید کار کردیم.

خیرآبادی: آره، ولی خیلی حیف شد که مسعود رسام فوت کرد.

امسال هنرمندان بسیاری را از دست دادیم مثل خانم خردمند، سلیمانی، مهر نیا، هوشمند و... با این هنرمندان کار کرده بودید؟

- تقریبا بله، با این هنرمندان کار کرده بودم ولی تماس نداشتم، اما خیلی برایشان ناراحت شدم.

مهین ترابی: بله، من هم با همه این عزیزان کار کرده بودم.

به نظر شما حالا که به ایام عید نزدیک می شویم چه کاری می توانیم انجام دهیم تا وقتی هنرمندان زنده هستند به یاد آنها باشیم و تنها به هنگام از دست رفتنشان برایمان عزیز نشوند؟

- متاسفانه در کار ما این موضوع وجود دارد که کم کم فراموش می شویم. الان 6-5 سال است که من کار نمی کنم اما همیشه پرکارترین بازیگر بودم، الحمدالله همیشه هم با همکارانم دوست بودم و راحت بودیم. متاسفانه گرفتاری‌ها اجازه نمی دهد

مهین ترابی: آره واقعا دوره و زمانه هم خیلی عوض شده.

خیرآبادی: بله، نمی شود.

مهین ترابی: قدیم‌ها یادتان هست خانم نادره؟ ما که بچه بودیم آمدن عید برایمان قصه ای بود، کفش و لباس نو دنیای عجیب غریبی بود و مثل الان نبود که هر موقع بچه اختیار می کند برایش کفش می خرند، برای ما شاید سال دو جفت کفش تهیه می شد. من یادم هست کفشی که مادرم برایم می خرید را سریع از جعبه درمی آوردم، می پوشیدم، روی فرش با آن لیز می خوردم و حتی آن را بو می کردم آن‌قدر که برایم نو بود و از تازگی‌اش کیف می کردم یعنی آن زمان ما بی قرار عید بودیم. نمی دانم این موضوع در تهران بود یا نه اما در کرج کسانی می آمدند به اسم نوروزخان که دو مرد بودند و همزمان با هم شعر « نوروز امسال اومده/ گل به گلستان اومده» و هر خانه ای به آنها چیزی هدیه می دادند، آمدن آنها را کامل به یاد دارم و اینکه چه ذوقی داشتیم تا بگویند عید شده و به دیدار پدربزرگ، مادربزرگ برویم و عیدی بگیریم که الان شاید آن عیدی‌ها خیلی ناچیز به نظر بیاید. مادر و پدر من که فرزند بزرگ خانواده شان بودند روز دوم در خانه می نشستند تا خواهر، برادرهای کوچکتر به دیدن آنها بیایند و بعد نوبت ما می شد که بازدید آنها را پس دهیم.

الان دیگر چند سال است بوی عید نمی آید.

مهین ترابی: بله، من خیلی‌ها را می شناسم که نزدیک عید به مسافرت می روند تا مجبور به این دید و بازدیدها نشوند اما به نظرم طبیعی است و حیف. آن فضا بسیار دوستانه بود و آدم‌ها به یکدیگر نزدیک بودند اما این روزگار شلوغ به کسی امان نمی دهد. خیلی‌ها هم هستند که هنوز این سنت را حفظ می کنند مثلا در خانواده ما هنوز این ترتیب رعایت می شود. حتی تا پارسال که عموی کوچک من زنده بودند، به به دیدن او می رفتیم، یعنی هنوز جمع و جور شده این مراسم را حفظ می کنیم اما خیلی‌ها اینطور نیستند.

خیرآبادی: بله، برای پدر مادرشان هم سختشان است این سنت را ادا کنند.

خانم خیرآبادی کدام سنت عید را بیشتر دوست دارید؟

- دید و بازدید خیلی خوب است. یک چیزی که همه الان بهانه می کنند یا واقعا برایشان مسئله است دور بودن راه‌ها است، اینکه کلی باید پول ماشین بدهند و به خانه های دیگران بروند. مثلا یک نفر برای دید و بازدید از کسی باید کلی پول کرایه ماشین بدهد که واقعا مشکل است. این امکان برای افراد مسن وجود ندارد ولی جوان‌ها هم دیگر آن حسی که ما برای پدربزرگ، مادربزرگ هایمان داشتیم را ندارند.

مهین ترابی: کاش اتفاق بیفتد و همه چیز مثل گذشته شود، اهمیت دهند.

خیرآبادی: آدم احتیاج دارد. من می دانم نوه های من گرفتار هستند و راهشان دور است اما من احتیاج دارم حتی همان تلفن آنها من را خوشحال می کند. اگر هر روز صدای دخترم را نشنوم ناراحت می شوم و هر روز با هم در تماس هستمی خب امکانات طوری نیست که با یکدیگر زندگی کنیم اما تماس تلفنی مان را داریم.

خانم خیرآبادی سفره فت سین می چینید؟

- بله، دوست دارم. عکس دخترم و نوه هایم را می گذارم.

به نوه هایتان عیدی می دهید؟

- تا حالا می توانستم این کار را بکنم اما از حالا به بعد قول نمی دهم! (خنده)

کنار سفره هفت سین تنها هستید؟

- نه، او آن‌قدر سرش شلوغ هست که نمی شود. همیشه یا من سر کار بودم یا او. الان هم که او به شدت مشغول کار است اما اگر بتواند هفته ای دو، سه بار به دیدنم می آید. روز اول یا دوم عید هم که حتما پیش من می آید.

کدام یک از سین های هفت سین را دوست دارید که حتما در سفره تان باشد؟

- قرآن و سکه ای که می گذارم را خیلی دوست دارم و برایش احترام بسیاری قائل هستم. شاید بگویند این حرف‌ها را من نباید بزنم اما من هم آدم هستم، تا به حال دو بار مکه رفتم و این مسئل در قلب من هم وجود دارد.

دعای سال تحویل را خودتان می خوانید؟

- بله.

مهین ترابی: خانم نادره من دیگه سبز نمی کنم. شنیدید می گویند سبزه اومد، نیومد دارد؟

- نه ولی من هم الان سبزه نمی اندازم، می خرم.

مهین ترابی: مامان من خدا بیامرز همیشه می گفت سبزه سبز کردن، سرکه انداختن، ترشی گذاشتن باید به دست طرف بیاید. من تا به حال امتحان نکرده بودم، هر سال سبزه می خریدم تا دو سال پیش که خودم سبزه گذاشتم و خیلی هم خوشحال بودم که خودم این کار را کردم، اما اگر بدانید آن سال چه بلایی سر من آمد! بدترین سال زندگی ام شد.

خیرآبادی: وا! سرکه را شنیده بودم اما سبزه نه.

مهین ترابی: ما یک همسایه در کرج داشتیم که همیشه به مادر من می گفت برایش سبزه بگذارد چون به دست مامان من می اومد و همیشه سبزه هایش پر و عالی می شد. ولی سالی که خودم سبزه انداختم خیلی برایم بد شد، از سین های سفره سبزه خیلی دوست دارم اما دیگر حاضر نیستم خودم سبزه بیندازم.

خیرآبادی: آره من هم آماده تهیه می کنم، ماهی را هم دوست دارم و خیلی غصه‌اش را می خورم، همیشه هم خوب نگهداری می کنم، پارسال که به مسافرت می رفتم آن را به همسایه ام دادم نگهداری کند با اینکه خیلی سال مانده بود اما مرد.

مهین ترابی: من هم از ترس مردنشان ماهی نمی گیرم، نمی خواهم جلوی چشمم بمیرند و ناراحت می شوم.

مطبوعات یک دوره ای شایعاتی را درباره شما گفتند که ناراحتتان کرد.

- ناراحت که نمی شوم، می دانم جوان‌ها زیادی به این عرصه می آیند که باید کار کنند وتشویق شوند، خود من با جوان‌ها همیشه خوب برخورد و کمکشان کردم تا به ذوقشان نخورد اگر می گویم مصاحبه نمی کنم اما دروغ ننویسند که به خانه من آمدند و با آنها بد رفتاری شده! اصلا در ذات من نیست که با کسی بد رفتاری کنم، پای تلفن که کسی را نمی شناسم کلی آنها را تشویق می کنم اما مصاحبه را دوست ندارم برای اینکه هر چیزی را نمی شود گفت، زندگی خصوصی ام به خودم مربوط است و کارم را هم بسیار دیده اند. اگر علاقه دارید و من را می شناسید اول بپرسید که من حالم چطور است؟ چند فرزند دارم؟ نه اینکه بنویسید همسایه‌ها می خواهند من را به سالمندان ببرند! مگر من دختر ندارم؟ زندگی من اونه، زندگی اون هم منم. مگر می شود که دختر من اجازه دهد کسی من را سالمندان ببرد؟ حالا بعد از این در خیابان راه می افتم می گویم من کی هستم و زنده ام!

مهین ترابی: آخه، عزیز دلم.

خیرآبادی: مهرانه جان اگر بدانی آدم‌ها چه می کنند وقتی من را می بینند و می فهمند حالم خوب است. به من تلفن کنید، بپرسید حالم چطور است، هنوز بعد از 60 سال نمی دانند من یک دختر دارم، دختری که این همه در رادیو بوده و کار می کند. به همین خاطر محلشان نگذاشتم، قشنگ نیست، برای آدم احترام قائل باشید، خدا را شکر از آن آدم‌ها نبودم که فراموش شوم اما برخورد مردم وقتی می بینند من قدم می زنم متعجبم می کند. به هر حال مادر و مادربزرگ را همه در خانواده هایشان دارند، تهیه کننده‌ها می گفتند به نادره رل منفی ندهید.

مهین ترابی: آخه به شما نمی آید.

خیرآبادی: یکبار رل زن بابا بازی کردم از دانشگاه به من گفتند چرا این نقش را بازی کردید، برای شما نبوده. بعد از آن شدم مادربزرگ.

مهین ترابی: مادربزرگ مهربان.

خیرابادی: پسرهایم هم که معلوم بودند چه کسانی هستند.

مهین ترابی: عزت الله انتظامی، فردین، ناصر ملک مطیعی.

خیرآبادی: ماشاالله آن‌قدر بچه دارم، حالا بعضی‌ها ناتو درآمدند و نمی شود اسمشان را گفت! (خنده)

مهین ترابی: کدام کارتان را بیشتر از همه دوست دارید؟

خیرآبادی: همه آنها را دوست دارم، اگر خانواده‌ها هم چیزی یادشان مانده و دوست دارند برای اینکه همیشه خودم بود، از چادر سر کردنم تا بقیه. اما نقش گردآفرید در تئاتر رستم و سهراب را خیلی دوست دارم. آقایی به اسم غفاری کارگردان بود که نقش سهراب را هم بازی می کرد. زن جنگجویی بودم که کلاه گیس سرم بود که هنگام رزم از سر من می افتاد و پسرک عاشق من می شد. سریال «تلخ و شیرین»، «پدر سالار» را هم خیلی دوست داشتم. هنوز همه این را به یاد دارند که مرد خانواده با فرزندانش دعوا و بد اخلاقی می کرد اما به همسرش که می رسید مهربان می شد و شکلات به او می داد. از آن کارهایی بود که خود آقای کشاورز پیشنهاد دادند. من واقعا الان متاسفم و خواهش و تمنا دارم که نویسندگان یکنواخت برای بازیگران ننویسند، چرا مدام نشان می دهیم که دختر و پسر ازدواج کرده با هم اختلاف دارند؟ چرا بین آنها محبت نباشد؟ چرا زن و شوهر به هم احترام نمی گذارند؟ همیشه طلاق و جدایی را باید نشان و یاد دهیم؟

مهین ترابی: راست می گویید، من هم خیلی موافقم. همه چیز دعوا، ناراحتی و بی مهری شده، دیگر خبری از عشق نیست.

خیرابادی: این از موضوعاتی است که اذیتم می کند. بهتر است به دختر و پسرها و زن و شوهرهای جوان چیزهای بهتری یاد دهیم. من در فیلمی صحنه ای با آقای مشایخی داشتم که کارگردان از من خواسته بود با آقای مشایخی به عنوان شوهرم بد صحبت کنم اما من نگفتم، نه به خاطر اینکه آقای مشایخی مقابل من بودند، هر کس دیگری هم که نقش شوهر من را داشت، من نمی پذیرفتم که دعوا کنم. باید احترام گذاشتن را به دیگران یاد دهیم.

رسیدگی به پیشکسوت‌ها هم بحث دیگر این روها است، این رسیدگی واقعا انجام می شود؟

- نمی دانم این ماجرا به عهده دولت است یا دوستان هنرمند دیگر. من حقوق بگیر دولت نیستم، تا حالا کار کردم و مزد آن را گرفتم، هیچ ادعایی هم ندارم، این مردم هستند که ما را خوشحال می کنند. هیچ کس برای ما کاری نکرده و نمی کند. عده ای از ما بیمار و نیازمند کمک هستند و گرفتاری هایی دارند، باید به آنها رسیدگی شود. یکبار به یکی از مسئولین گفتم تعداد این هنرمندان خیلی زیاد نیست که به آنها کمک نشود اما گفتند اگر حقوقی برایشان در نظر گرفته شود، دیگر کار نمی کنند. به نظرم این حرف درست نیست چون ما می بینیم چه کسانی از کار افتاده هستند و چه کسانی می توانند هنوز کار کنند.

به مردم عیدی می دهید که به بازیگری برگردید؟

- نه! من مردم را خیلی دوست دارم و به آنها احترام می گذارم اما دیگر برنمی گردم چون در توانم نیست، واقعا برایم سخت است.

منبع : همشهری جوان

تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی