بهداشت روانی دوران بلوغ
نوجوانی یكی از مهمترین و پُر ارزش ترین دوره های زندگی هر فرد محسوب می‌شود زیرا سرآغاز تحولات و دگرگونی های جسمی و روانی در اوست و « بلوغ » نقطه عطفی در گذر زندگی او از مرحله كودكی به بزرگسالی است. دوره نوجوانی به گروه سنی 10 تا 19 سالگی اطلاق می شود و در اكثر كشورهای جهان به خصوص كشورهای در حال توسعه، بخش قابل توجهی از جمعیت را نوجوانان تشكیل می دهند. با توجه به این واقعیت كه نوجوانان، پدران و مادران فردا هستند پرداختن به مسائل بهداشتی شان (به خصوص بهداشت روان آنان) نه فقط برای خود آنها بلكه برای خانواده‌ها، جامعه و نسل آینده سودمند است و در برنامه توسعه هر كشوری می بایست به مسائل آنها توجه خاص شود.
آشنا شدن با پدیده‌های جدید در زندگی، انسان را از بار هیجانی همراه آن پدیده كه غالباً اضطراب و آشفتگی است می رهاند، مطالعات روان شناختی نشان داده است كه تأثیر منفی عوامل استرس زا كه همراه با آگاهی قبلی است بسیار كمتر از زمانی است كه عوامل استرس زا ناگهان و بدون مقدمه به انسان وارد می شوند. در زمینه برخورد با پدیده بلوغ جنسی و تغییرات جسمانی و روانی متعاقب آن هر اندازه آگاهی نوجوانان ما بیشتر باشد نتایج مبحث این مرحله از زندگی در مسیر آینده نوجوان بیشتر است. آگاهی نداشتن و یا عدم آگاهی كامل و صحیح، نوجوانان را گیج و سردرگم می كند و این حالات نتایج منفی و زیانباری به دنبال خواهد داشت. والدین و مربیان وظیفه دارند اطلاعات كافی در خصوص تغییراتی كه در طول و به دنبال بلوغ جنسی در نوجوان اتفاق می افتد به تدریج و با استمرار ارائه كنند. عدم ارائه اطلاعات كافی و صحیح در مورد بلوغ باعث می شود كه نوجوان از منابع دیگر كه معمولاً انحرافی است، اطلاعات كسب كند و این اطلاعات غلط می تواند او را به انحراف كشاند.
والدین و مربیان از یك تا دو سال قبل از بلوغ كامل نوجوان می بایستی اقدامات زیر را انجام دهند.
- او را آماده كنند كه به زودی و به تدریج تغییراتی را در جسم و روان خود احساس خواهد كرد.
- به طرق مختلف او را مطمئن كنند كه تغییرات ایجاد شده طبیعی است.
- از این كه این تغییرات در او شروع شده به او تبریك بگویند و خاطر نشان كنند كه دوره ی جدیدی در زندگی او آغاز شده است.
- به او یادآوری نمایند كه این تغییرات در جهت تكامل فردی و قدمی به سوی اجتماعی شدن اوست به همین دلیل وظایف فردی و اجتماعی جدیدی برای او منظور شده است.
– خاطر نشان كنند كه این تغییرات قطعاً شروع می شود اما زمان دقیق و مشخصی ندارد؛ بنابراین اگر دیرتر از دیگران هم شروع شود یك امر طبیعی است.
- به او بگویند كه تغییرات جسمانی همراه با تغییرات روانی خواهد بود. این تغییرات روانی در سه بُعد هیجانی، خـُلقی و رفتاری اتفاق می افتد. نكته مهم در دوره بلوغ برقراری ارتباط صحیح با نوجوان است. كودك دلبند دیروز شما با تغییراتی كه در جسم و روانش روی می دهد پا به دوران بزرگسالی می نهد. به دلیل این كه او می خواهد هویت جدیدی را برای خودش به دست آورد، طبیعی است كه در برقراری رابطه با او مشكلاتی برای شما به وجود آید. برای این كه روابط شما والدین و مربیان با فرزند یا دانش آموز نوجوانتان صمیمانه تر و گرمتر باشد، لازم است كه به نكات زیر توجه كنید:
پذیرش نوجوانان
گام اول برای ایجاد و تحكیم یك رابطه دوستانه و صمیمی با نوجوان این است كه او را با همه كمی ها و كاستی‌هایش قبول داشته باشید. كاستی های رفتاری او را همچون نقاط قوت و توانایی‌هایش بپذیرید و او را به عنوان فردی كه دارای استقلال، سلیقه های خاص و عقاید قابل ارائه است، نگاه كنید. احساساتش را بپذیرید و اعتماد به نفس او را با كم اهمیت جلوه دادن اشتباهات و تقدیر از كارهای پسندیده‌اش بالا ببرید.
نوجوانانتان را درك كنید
درك و برداشت شما از زندگی و مسائل آن متفاوت از برداشتی است كه نوجوان دارد. او زندگی را به ساده ترین وجه ممكن می نگرد، به طوری كه عقایدش برای شما پوچ و مسخره است. نسبت به عقایدش بی اهمیت نباشید وی را مورد تمسخر قرار ندهید. چرا كه این استهزاء به تداوم رابطه عاطفی با فرزندان لطمه می زند.
ارتباط را دو طرفه كنید
در بسیاری از اوقات و به دلایل گوناگون ممكن است شما والدین و مربیان به نوجوان بگویید كه چه بكند و چه نكند و از او توقع حرف شنوی نیز داشته باشید. این برخورد با نوجوان كه حاكی از ارتباط یك طرفه، معیوب و غیرقابل دوام است، منجر به سركشی و عصیان نوجوان در برابر دستورات شما می شود و به رابطه عاطفی و صمیمانه بین شما و او لطمه می زند. در این مواقع بهتر است در برخورد با نوجوان، هر زمان كه سخنی را گفتید از او نیز سخنی بشنوید و نظر او را نسبت به وظایف محوله اش جویا شوید.
از دادن پند و اندرز مستقیم خودداری كنید
نوجوانان از شنیدن نصیحت و اندرز مستقیم و این كه آنها را یك جا ارائه كنید و اشكالات رفتاری و گفتاری شان را تذكر بدهید گریزان هستند. نوجوانان اعمال خود را بی نقص می دانند و تحمل شنیدن پند و اندرز از جانب شما را ندارند. جهت اصلاح رفتار، آنها را به طور غیر مستقیم نسبت به اعمال و رفتار نادرست‌شان آگاه كنید و خودتان الگویی برای آنها باشید تا با پیروی از رفتار و گفتار شما روش صحیح برخورد را فرا گیرند. آزادی عمل به نوجوانتان بدهید همانطور كه به كودك نوپا اجازه می دهیم تا گاهی خود به تنهایی راه رفتن را امتحان كند و دفعاتی هم به زمین بیافتد، باید به نوجوان هم اجازه داد كه تا حدودی پیامدهای رفتارهایش را تجربه كند و طعم برخی سختی ها را بچشد و برای زندگی مقاوم شود.
برای ارتباط با نوجوان وقت كافی بگذارید
نوجوانان نیازمند توجه هستند، آنها می خواهند صحبت كنند. اعتراض كنند و از هیجانات و اتفاقاتی كه در مدرسه می افتد یا از دوستانشان می شنوند، حرف بزنند؛ هرچه زمان این ارتباط با شما به عنوان مادر، پدر و یا مربی بیشتر باشد خرسندی آنها بیشتر می شود و امكان ارتباط نادرست و غلط آنها كمتر خواهد شد.
توجه به تأثیر مشكلات اجتماعی
مشكلات اجتماعی تأثیرات ناخوشایندی بر نوجوانان دارد. عدم مداخله شما والدین و مربیان در بهبود شرایط اجتماعی، تأثیر تلاش‌هایتان را در خانه و مدرسه كمرنگ می كند.
انرژی سرشار نوجوانان نیاز به تخلیه دارد
در این سنین نوجوان دارای انرژی فراوان جسمانی است؛ بخشی از این انرژی در غریزه جنسی نهفته است كه در شروع دوران نوجوانی به طریق مقبول اجتماع قابلیت ندارد. نوجوان مقادیر دیگری از انرژی جسمانی خود را به صورت رفتارهای پرخاشگرانه مبارزه طلبی ، حادثه جویی و... تخلیه می كند. تشویق نوجوانان به انجام ورزش های مختلف، شركت در فعالیت های الگوسازی برای آنان و تحریك آنها بر همانند سازی با آن الگوها باعث می شود تا آنها انرژی خود را به طریق منطقی تخلیه كنند.
وضعیت تحصیلی نوجوان را پیگیری كنید
در این سنین ممكن است فرزند شما نسبت به درس اظهار بی علاقگی نماید و به اموری مثل افراط در ورزش كردن، رسیدگی به سر و وضع خود و ... بپردازد. خود شما بهتر می دانید که پند ، اندرز، سرزنش و مقایسه با دیگران كارساز نیست.. لذا علت بی توجهی او را نسبت به درس جستجو كنید و سعی در برطرف نمودن مشكل كنید.
آموزش مهارت در برقراری روابط اجتماعی
نوجوانان در دوره ی بحران بلوغ نسبت به تعلق داشتن خود در گروه كودكان و یا بزرگسالان سردرگم می شوند و ممكن است كه در میان جمع خانواده یا دوستان و آشنایان، رفتارهای بزرگتر از سن و یا گاهی كودكانه از خود بروز دهند و روابط اجتماعی پسندیده ای برقرار نكنند. شما می توانید با شركت دادن فرزند نوجوانتان در جمع دوستان و آشنایان مهارت روابط اجتماعی او را افزایش دهید؛ مثلاً با فرزند نوجوان خود به گردش های دو نفره بروید و در بسیاری از روابط اجتماعی نظیر آشنا شدن با دیگران، خرید كردن از مغازه ، پیدا كردن نشانی یك مؤسسه و درخواست انجام كاری از یك اداره با وی تمرین عملی كنید.
استقلال طلبی نوجوان
نوجوان می خواهد از قید و بندهای دوران كودكی كه او را به خانواده‌اش متصل كرده است، جدا شود و الگوهای جدیدی را جایگزین آنان كند. از طرفی نیز شدیداً به خانواده وابسته است و می خواهد كه توقعاتش را برآورده كنند. لذا حس استقلال طلبی خود را با مخالفت ، مقاومت كردن و لجبازی با والدین و مربیان نشان می دهد و این نیاز نوجوان برای شما مشكل آفرین می شود. برای برخورد با این رفتار نوجوان، بهتر است همیشه با او به لحنی صحبت كنید كه احساس نكند برایش تصمیم گیری می كنید. آزادی را به تدریج و متناسب با سنی كه دارد به او عطا كنید و نظارت غیرمستقیم داشته باشید و اگر زمانی دریافتید كه از این آزادی، سوء استفاده كرده به او تذكر دهید و وی را متوجه اعمالش بكنید. بدانید كه حذف آزادی، برای یك مدت كوتاه می تواند برایش آموزنده باشد.
منبع : اینترنت
لینک ها
خود را بهتر بشناسید (تست روان شناسی)
آیا شما هم با نوجوانتان مشكل دارید؟
چرا جوان ها یكباره گوشه گیر می شوند؟
چگونه با فرزند نوجوانمان صحبت كنیم ( قسمت اول ) ، ( قسمت دوم ) ،( قسمت سوم )
