تبیان، دستیار زندگی
امروزه مته‏ها در اندازه و شکلهای بسیار گوناگون و متنوع برای مواد مختلف و کاربردهای ویژه ساخته می‏شوند. ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

انواع مته

انواع مته

دانش پژوهان عزیز، یکی از مهارت های پرکاربرد که در بسیاری از پروژه ها مورد استفاده قرار می گیرد، مهارت استفاده از مته است که در زیر توضیحاتی در مورد آن ارائه می شود.

امروزه مته‏ها در اندازه و شکل های بسیار گوناگون و متنوع برای مواد مختلف و کاربردهای ویژه ساخته می‏شوند. مته تخت در دوران ابتدایی کارهای ماشینکاری کاربرد انحصاری داشت ولی به تدریج جای خود را به مته مارپیچ که بسیار کاراتر است داد.

انواع مته

مته‏های مارپیچ به روش آهنگری گرم با اندازه‏ای نزدیک به اندازه دلخواه ساخته و سپس تا رسیدن به اندازه نهایی فرزکاری و سنگ‏زده می‏شوند.

فرز کاری شیار مارپیچ روی مته

مته‏های راست شیارگاه، برای سوراخکاری مواد نرم به کار می‏روند ولی بیشتر مته‏ها با شیارهای مارپیچ ساخته می‏شوند. بنابر تعریف مته مارپیچ مته‏ای است که برای دور کردن براده‏های اضافی دارای شیارهای مارپیچی روی بدنه باشد. با فرو رفتن مته در قطعه‏کار براده‏ها در امتداد شیار خارج می‏شوند. قسمت های مختلف مته عبارتند از دنباله (ساقه)، بدنه و نوک.

مته مارپیچ دنباله مخروطی همه کاره

دنباله (ساقه):

دنباله مته در سه نظام ماشین مته جای می‏گیرد. مته‏های راست ساقه در سه نظام ماشین مته که سه فک برای نگه داشتن ابزار دارند جای می‏گیرند.

مته مارپیچ راست ساقه همه کاره

مته‏های دنباله مخروطی مستقیماً در سوراخ مخروطی محور ماشین مته ستونی یا در غلاف جا زده می‏شوند. زبانه مته دنباله مخروطی در شیار روی محور جای می‏گیرد تا از لغزش مته جلوگیری شود. مجموعه مته‏هایی که در صنایع خودروسازی به کار می‏روند برای سوار کردن روی غلافهای دو نیمه گرداننده مته زبانه‏دار هستند.

مته مارپیچ مخروط زبانه دار راست ساقه مورد استفاده درصنایع خودرو

بدنه:

بدنه مته مارپیچ از انتهای دنباله تا نوک آن را دربر می‏گیرد. شیارها بریدگی های مارپیچی هستند که بر گرداگرد بدنه مته امتداد یافته‏اند. برای سوراخکاری دستی برنج، برنز یا دیگر مواد نرم مته راست شیار به کار می‏رود.

مته راست شیار برای ماشین کاری برنج، برنز و دیگر مواد نرم به ویژه در ماشین قلاویز به کار میرود.

مته‏های سه یا چهار راهه به ویژه برای گشاد کردن سوراخ های ایجاد شده با منگنه، سنبه ماتریس یا مته به کار می‏روند.

انواع متهانواع مته

مته راست ساقه سه شیاره

مته راست ساقه چهار شیاره

طوقه مته:

در تمام امتداد طول شیار قرار می‏گیرد و اندازه درست سوراخ را تعیین می‏کند. اندازه مته با اندازه‏گیری فاصله دو نقطه نظیربه‏نظیر روی طوقه با ریزسنج مشخص می‏شود.

مجال بدنه:

درست در پس طوقه مته قرار دارد. این ناحیه که قطر کمتری از قطر مته دارد اصطکاک میان مته و دیواره سوراخ را فرو کاسته و از شکستن مته هم جلوگیری می‏کند.

نشیمن:

ناحیه‏ای از بدنه است که با شیارها بریده نشده و طوقه و مجال بدنه را هم در بردارد.

شیب پشت:

مجال اندکی را در سوراخ برای مته فراهم می‏کند و شیب اندکی است در طول بدنه مته که از سَر زبانه‏دار مته امتداد دارد و برای ایجاد آن به هنگام ساخت مته بدنه را در نزدیکی انتهای ساقه اندکی کوچکتر می‏سازند.

مته‏های کم‏پیچ:

برای جلوگیری از چسبیدن و گیر کردن براده در شیارهای مته و نیز افزودن بر فضای لازم برای عبور براده شیارهایی بازتر از شیار مته‏های معمولی دارند. قطر هسته شیارها در این نوع مته کوچکتر است. این مته‏ها در هنگام کار به فشار کمتری نیاز دارند و آسانتر در قطعه فرو می‏روند و گرمای کمتری نسبت به مته‏های معمولی ایجاد می‏کنند.

مته کم پیچ به ویژه در ماشین های قلاویز برای ساخت قطعات از میلگرد و برنج کاربرد گسترده دارد.

مته‏های پرپیچ:

شیب برش بزرگتری دارند و در سوراخکاری آلومینیوم و بعضی از پلاستیک ها دارای ویژگی بهبود یافته‏ای از نظر انتقال براده به بیرون هستند.

مته پرپیچ با شیب برش بزرگتر طراحی می شود و شرایط براده برداری آسانتری در سوراخکاری موادی همچون آلومینیوم ، آلیاژهای ریختگی فشاری و بعضی از پلاستیک ها فراهم می کند.

طول بدنه مته‏های مارپیچ اندازه‏های گوناگون دارد. مته‏های نوع طول ماشین قلاویز بدنه کوتاهتری دارند. مته مرغک ها و مته راهنماها نیز در عملیات ماشین قلاویز به کار می‏روند. مته‏های چپ‏گرد در جاهایی به کار می‏روند که محور ماشین در جهت چپ دوران می‏کند.

مته مارپیچ راست ساقه با طول ماشین قلاویز

مته مرغک (مته خزینه)

مته راهنما

مته‏های چند قطری:

از انواع مته‏های پله‏ای هستند و دو قطر مختلف یا بیشتر دارند که روی پله‏های پیاپی روی نشیمن دندانه‏های مته ایجاد می‏شوند. پله‏ها با شانه‏های متعامد یا شیبدار از هم جدا می‏شوند. در مته‏های روغنخور سوراخی سرتاسری در طول مته برای جریان روغناب به نوک مته وجود دارد. در سوراخکاری چدن برای پاک کردن براده و نیز خنک کردن مته گاه از جریان هوا استفاده می‏شود.

انواع متهانواع مته

مته های مارپیچ روغنخور برای کارهای تولید روی هرنوع جنس در ماشین های قلاویز یا ماشین های تراش بر جکدار

نوک:

سَرِ مخروطی شکل یا ناحیه بُرنده مته مارپیچ است. تیزی نوک مته که لبه تیزی است نقطه مرگ یا جان مته نامیده می‏شود و عملکردی همچون مته سرتخت دارد و سوراخی به اندازه خود در قطعه‏کار ایجاد می‏کند. به همین دلیل قاعده مرسوم این است که ابتدا سوراخی به‏عنوان سوراخ راهنما در قطعه‏کار ایجاد شود تا آن سوراخ مجال مناسبی برای نقطه مرگ مته فراهم سازد و از سُر خوردن و لغزیدن مته‏های بزرگ روی قطعه‏کار جلوگیری کند و به‏علاوه برای پیشروی مته در قطعه‏کار فشار کمتری هم لازم باشد.

لبه‏های برنده‏ای که از نقطه مرگ تا محیط نوک مته امتداد دارند لبه‏های برش نامیده می‏شوند. این لبه‏ها با محور مته زاویه استاندارد ( مارپیچ ) 59 درجه می‏سازند. بنابراین زاویه کامل نوک مته 118 درجه است. این زاویه براساس جنس قطعه‏ای که باید سوراخکاری شود تفاوت می‏کند.

انواع مته

این نوع مته اساساً برای سوراخکاری پلاستیک های تزریقی، لاستیک های سخت،چوب،آلومینیوم و آلیاژهای منیزیم به کار می رود.

مته‏های مارپیچ همه‏کاره معمولاً دارای مجال لبه 12 تا 15 درجه در حد نهایی قطر مته هستند. مته بدون زاویه مجال لبه نمی‏تواند عمل برش را انجام دهد زیرا گوشت مته درست در ناحیه پشت لبه برش بر ناحیه تازه تراشیده شده سوراخ مالیده می‏شود.

دانش نامه ماشین کاری 1 - ریس میلر

گروه مدرسه اینترنتی سایت تبیان - تنظیم: سمیرا بادامستانی