نویسنده| دکتر علی سنبلستان
کلیه‌ها یک جفت اندام هستند که در دو طرف ستون مهره ها در ناحیه پشت شکم قرار گرفته اند. هر کلیه به اندازه یک مشت است. غده آدرنال به قسمت فوقانی کلیه متصل است. توده ای از بافت چربی و لایه ای از بافت فیبروز دور کلیه‌ها و غده آدرنال را احاطه کرده است.

کلیه‌ها قسمتی از دستگاه ادراری هستند. آنها با تشکیل ادرار، مواد زاید و آب اضافی خون را از بدن خارج می کنند. ادرار در یک فضای توخالی به نام لگنچه در قسمت میانی هر کلیه جمع می شود.

سپس از طریق میزنای (حالب) به سوی مثانه می رود و در نهایت بدن را از طریق پیشابراه ترک می کند.

کلیه‌ها همچنین موادی می‌سازند که در کنترل فشار خون و تولید گلبول‌های قرمز مؤثرند.

سرطان چیست؟

سرطان از سلول‌ها شروع می شود. سلول‌ها ساختار هایی هستند که بافت‌ها را می‌سازند. بافت‌ها هم اعضا را شکل می‌دهند.

در حالت طبیعی سلول‌ها هنگامی که بدن نیاز داشته باشد، رشد کرده و تقسیم می‌شوند و هنگامی که سلول‌ها پیر می‌شوند، می‌میرند و سلول های جدید جای آنها را می‌گیرند.

گاهی این عمل مختل می شود. سلول های جدید شکل می گیرند، وقتیکه بدن به آنها نیاز ندارد و سلول های پیر در وقتی که باید نمی میرند. این سلول های اضافی توده ای تولید می کنند که تومور نامیده می شود.

تومورها می توانند خوش خیم یا بدخیم باشند:

تومور خوش خیم: سرطان نیستند، به ندرت خطرناکند، به ندرت دوباره عود می کنند، سلول های آن به بافت های اطراف حمله نمی کنند (متاستاز ندارند).

تومور بدخیم: سرطان هستند، خطرناکند و زندگی را تهدید می کنند، دوباره عود می کنند، سلول های آن به بافت های اطراف حمله می کنند. آنها می توانند وارد گردش خون و سیستم لنفاوی شوند و این گونه است که سلول های سرطانی از منشا خود (تومور اولیه) برای تشکیل تومورهای جدید در ارگان های دیگر پخش می‌شوند. پخش سرطان در بدن را متاستاز می گویند.

انواع مختلف سرطان می تواند در کلیه‌ها شروع شود. این مقاله در مورد سرطان سلول های کلیوی، رایج ترین نوع سرطان در بزرگسالان، می باشد. این نوع گاهی" رنال آدنوکرسینوما" و" هایپرنفروما" هم نامیده می شود.

نوع دیگر سرطان، سرطان سلول های ترانزیشنال است که بر لگنچه اثر می گذارد. این نوع، مشابه سرطان مثانه است و مانند آن درمان می شود.

تومور" ویلمز" رایج ترین سرطان کلیه در کودکان است که با نوع سرطان کلیه در بزرگسالان متفاوت است و به گونه ای دیگر درمان می شود.

چه کسانی در خطر ابتلا هستند؟

سرطان کلیه معمولا در افراد بالاتر از 40 سال دیده می شود. ولی هیچ کس به درستی علت دقیق این بیماری را نمی داند. پزشکان به ندرت می توانند توضیح دهند که چرا یک نفر سرطان کلیه می گیرد ولی فرد دیگری نه.

با این وجود این آشکار است که سرطان کلیه مادرزادی نیست و هیچ کس این بیماری را از دیگری وا نمی گیرد.

عوامل خطر سرطان کلیه شامل موارد زیر است:

- سیگار کشیدن: افراد سیگاری دو برابر بیشتر از دیگران به سرطان کلیه مبتلا می‌شوند.

- چاقی

- فشار خون بالا

- دیالیز طولانی مدت

- شغل : افرادی که در معرض گاز کک در کارخانجات صنعتی و یا فلزی هستند، در معرض خطرند. کارگران در معرض آزبستوز و کادمیوم ممکن است در خطر ابتلا باشند.

• جنس: مردان بیشتر از زنان در خطر ابتلا هستند.

نشانه ها

خون در ادرار

درد پهلوها که خوب نمی شود

توده ای در اطراف ناحیه شکم

کاهش وزن

تب

احساس خستگی یا داشتن احساس سلامتی ضعیف

در بسیاری از مواقع این نشانه ها به معنای سرطان نیست. عفونت، کیست یا مشکل دیگر می تواند علایمی مشابه ایجاد کند.

شخصی با هر یک از این نشانه ها بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کند تا مشکل او شناسایی شده و به زودی درمان شود.

تشخیص

اگر بیمار علایمی داشت که مشابه سرطان کلیه بود، پزشک یک یا بیشتر از این آزمایش ها را در مورد او انجام می دهد:

- تست بدنی: پزشک علایم حیاتی مثل تب و فشار خون بیمار را چک کرده و پهلوهای او را لمس می کند.

- تست ادرار: برای چک کردن خون در ادرار

- تست خون: برای اندازه گیری موادی مثل کراتینین (غلظت زیاد کراتینین به این معنی است که کلیه‌ها کار خود را درست انجام نمی دهند)

- تست IVP : پزشک رنگ خاصی را به درون وریدی در بازو تزریق می کند. رنگ در بدن حرکت می کند و به وسیله کلیه‌ها دریافت می شود. رنگ باعث درخشش کلیه‌ها در زیر اشعه ایکس می گردد. مقداری از اشغه ایکس رنگ را هنگام عبور از مثانه و حالب ردیابی می کند. اشعه ایکس می تواند تومورهای کلیه و مشکلات دیگر را نشان دهد.

- سی تی اسکن: دستگاه تولید کننده اشعه ایکس به کامپیوتری متصل است و یک سری عکس از جزئیات کلیه می گیرد.

- تست ماورای صوت: از امواج فوق صوت که افراد آن را نمی شنوند استفاده می گردد. امواج از کلیه بازتاب می‌شوند و پژواک آنها توسط رایانه ای دریافت و تصاویری تحت عنوان سونوگرام ساخته می شود.

- بیوپسی (نمونه برداری): عبارتست از خارج کردن تکه ای از بافت کلیه برای بررسی سلول های سرطانی.

مراحل سرطان کلیه

پزشک سرطان کلیه را با این مراحل توضیح می دهد:

مرحله یک: مرحله ابتدایی است، تومور حدود 7 سانتیمتر اندازه دارد و بزرگتر از توپ تنیس نیست و سلول های سرطانی فقط در کلیه یافت می‌شوند.

مرحله دوم: مرحله ابتدایی است، تومور بیش از 7 سانتیمتر اندازه دارد و سلول های سرطانی فقط در کلیه یافت می‌شوند.

مرحله سوم: یکی از موارد زیر است:

- تومور در خارج از کلیه نیست، ولی سلول های سرطانی در دستگاه لنفاوی پخش شده و به یک عقده لنفی نزدیک می‌روند.

- تومور، غده آدرنال و بافت چربی اطراف کلیه را نیز در بر گرفته است. ولی سلول های سرطانی خارج از بافت فیبروز نیستند. سلول های سرطانی ممکن است در یک عقده لنفی نزدیک یافت شوند.

- سلول های سرطانی از کلیه به رگ خونی بزرگ مجاور راه یافته و سلول های سرطانی ممکن است در یک عقده لنفی نزدیک یافت شوند.

مرحله چهارم: یکی از موارد زیر است:

- تومور خارج از بافت فیبروز که کلیه را احاطه کرده است، دیده می شود.

- سلول های سرطانی در عقده های لنفاوی بیشتری دیده می‌شوند.

- سرطان در جاهای دیگری مثلا ریه ها پخش می شود.

راه های درمان

1- جراحی:  معمول ترین راه درمان است که نوعی از درمان موضعی است و سرطان را در کلیه و مناطق نزدیک درمان می کند. عمل جراحی برای بیرون آوردن کلیه از بدن، نفرکتومی نامیده می شود که انواع گوناگونی دارد. نوع عمل به مرحله تومور بستگی دارد.

نفرکتومی بنیادی (اساسی): سرطان کلیه معمولا با این نوع، درمان می شود. جراح، کلیه را به طور کامل و به همراه غده آدرنال و قسمتی از بافت اطراف برمی دارد. بعضی از عقده های لنفاوی هم برداشته می‌شوند.

نفرکتومی ساده: جراح فقط کلیه را برمی دارد. بعضی افراد مبتلا به سرطان کلیه مرحله یک، با این روش درمان می‌شوند.

نفرکتومی بخشی (ناقص): جراح فقط قسمتی از کلیه که تومور دارد را برمی دارد. این نوع عمل هنگامی انجام می شود که یا فرد تنها یک کلیه دارد و یا سرطان هر دو کلیه را درگیر کرده است. همچنین افراد با تومورهای کوچک که کمتر از 4 سانتیمتر است، با این روش درمان می‌شوند.

2- رادیوتراپی: نوعی درمان موضعی است. در آن از پرتوهایی با انرژی بالا برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.

3- درمان بیولوژیکی: نوعی درمان سیستمیک است. در این روش از توانایی ذاتی بدن (سیستم ایمنی) برای مبارزه با سلول‌های سرطانی استفاده می شود.

4- شیمی درمانی: نوعی درمان سیستمیک است. داروهای ضدسرطان وارد گردش خون شده و به سراسر بدن می‌رسند. با وجودی که این روش برای بسیاری از انواع سرطان مناسب است، ولی برای سرطان کلیه خیلی مفید نیست.