تبیان، دستیار زندگی
آیت الله سید محمد حسن آقا نجفی قوچانی معروف به آقا نجفی در سال 1295 ه.ق، روستای خسرویه از توابع قوچان به دنیا آمد
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آیت الله سید محمد حسن آقا نجفی قوچانی

آقا نجفی قوچانی

 ولادت

تحصیلات

بازگشت به قوچان

تألیفات

وفات

ولادت

آیت الله سید محمد حسن آقا نجفی قوچانی معروف به آقا نجفی در سال 1295 ه.ق، روستای خسرویه از توابع قوچان به دنیا آمد.پدر آقا نجفی اگر چه اهل و ساکن روستا بوده و سواد مقدماتی داشته ولی فردی خیر و از طرفداران علم و علاقه مند به تحصیل فرزندش بوده و مقدمات این کار را از سنین کودکی و از همان مکتب روستای خروه فراهم کرده، به طوری که آقا نجفی قبل از هفت سالگی قرآن را نزد پدر ختم کرده، گرچه مریض و رنجور بوده ولی از همان کودکی علاوه بر دانش اندوزی به کارهای سخت مثل نهالکاری، درودگری و پشته کشی، آبیاری می پرداخته است.

به واسطه هوش و ذکاوت فطری در مدتی کوتاه دروس فارسی و عربی مرسوم آن زمان را در مکتبخانه روستا به اتمام رسانید.

وی سعی کرد به پدر بقبولاند که همین مقدار تحصیل برای او کافی است بویژه که امکان ادامه تحصیل در روستا نیست، اجازه خواست دست از تحصیل بکشد و در کارها به او کمک کند. پدرش ضمن نصیحت او با این بیان که «والناس موتی و اهل العلم احیا» او را در حالی که 13 سال داشت وادار به ادامه تحصیل کرد و روانه شهر قوچان ساخت.

تحصیلات

آقا نجفی پس از سه سال تحصیل در قوچان پیاده از راه سبزوار و نیشابور به مشهد رفت و در مدرسه دو درب و پریزاد ادبیات و سطح را تا قوانین فرا گرفت.

در سال 1313 قمری در سن 19 سالگی همراه یکی از همدرسانش پیاده از راه طبس و کویر به یزد و از آنجا به اصفهان رفت و در مسجد «عربون » ساکن گردید.

در اصفهان منظومه حاج ملاهادی سبزواری را نزد آخوند کاشی، رسائل را نزد شیخ عبدالکریم گزی و حکمت را نزد میرزا جهانگیرخان قشقایی فراگرفت.

گاهی نیز در درس فقه و خارج آقا نجفی اصفهانی حاضر می شد. تحصیلات آقا نجفی قوچانی در مشهد و اصفهان با دشواری بسیار همراه بود، چنان که گاه ناچار می شد برای گذران زندگی کار کند و یا برخی از کتابهای خود را به بهای اندک بفروشد، وی در سال 1318 و در سن بیست و سه سالگی پس از چهار سال توقف در اصفهان یا یکی از دوستانش که شاگردش نیز بود پیاده عازم عتبات عالیات گردید.

چون به نجف رسید در حجره ای متروک واقع در یکی از مدارس شهر ساکن شد. و به حوزه درس آخوند ملا محمدکاظم خراسانی راه یافت و همین امر موجب شد تصمیم بگیرد برای ادامه تحصیل در نجف بماند.

آقا نجفی قوچانی

وی به آخوند بسیار ارادت می ورزید، به گونه ای که در قیام آخوند و سایر علمای نجف به هواخواهی از مشروطیت، وی نیز از طرفداران مشروطیت گردید. ایشان حقایقی از نقش روحانیت را در جنبش مشروطه در کتاب سیاحت شرق یاد کرده است.

آقا نجفی که در ابتدا به تحصیل بی علاقه بود چنان اشتیاق به آن پیدا می کند که به فکر ریاضت می افتد البته به خاطر منع مذهبی، از ریاضت منصرف می شود ولی در عین حال به مراقبت و تزکیه نفس سخت مقید می شود.

آقا نجفی در کتاب سیاحت شرق خاطرات زیادی از ناملایمات و خوشیهای زندگی بیست ساله خود در نجف آورده است.

بازگشت به قوچان

آقا نجفی بعد از بیست سال زندگی در نجف از فوت پدرش در قوچان آگاه می شود و ناگزیر تصمیم به مراجعت به ایران می گیرد و در روز سوم رمضان المبارک 1338 ه . ق رهسپار وطن می گردد.

وی پس از زیارت مرقد امام هشتم علیه السلام در مشهد و توقفی کوتاه در این شهر به درخواست مردم قوچان به آن جا وارد و در قوچان ماندگار می شود و متجاوز از بیست و پنج سال بقیه عمر را در مقام فقاهت و حاکمیت شرع در قوچان می گذراند و در ضمن به اداره حوزه علمیه دینی و تدریس در مدرسه عوضیه می پردازد.

بازگشت این مرد عالم و عارف به قوچان و سکونت در آن به حوزه علمیه این شهر رونقی بسزا بخشید. محضر درس ایشان همه روزه قبل از طلوع آفتاب دایر بود. با همه طبقات حشر و نشر داشت.

در صدور احکام مردی قاطع، در محضر درس، استادی بزرگ و والامقام و در برخورد با مردم انسانی ساده و بی پیرایه و بسیار متواضع و در عین حال بسیار شجاع و صریح و با هیبت بود.

در گرفتاریها حامی حقیقی مردم بود. عده ای از بستگان ایشان معتقدند که اگر آقا نجفی به قوچان نمی آمد و مثلا در قم ساکن می شد مقام و شهرتش بیشتر بود ولی با کمی دقت در طرز تفکر و شخصیت ایشان می توان پی برد که در نظر آقا نجفی منصب و مقام ارزشی نداشت و هدف او فقط رضای خدا و خدمت به مردم بود.

این مرد وارسته تا آخر عمر از کار و تلاش دست برنداشت. همواره با خرافات در ستیز بود و در این راه جدی بلیغ مبذول می داشت، پیوسته در این فکر بود که چرا دیگران آن قدر در علم جلو رفته و ما عقب مانده ایم.

تألیفات

آثار و تألیفات گرانبهائی از این عالم ربانی بجا مانده؛ از آن جمله است:

آقا نجفی قوچانی

1. سیاحت شرق: در این كتاب به سرگذشت خود، از ولادت تا گذشت اكثر و عمده عمر خود، كه به قوچان بازگشته و در این شهر سكونت گزیده، می پردازد. این اثر با قلمی شیوا و سلیس توام با عبرت و وعظ و رمز مشحون از طعن و نقد و بررسی و كنایه است.

سیاحت شرق که از تالیفات مهم ایشان است، درباره سوانح عمر از ابتدای زندگی، گزارش تحصیلات و مشقات دوران تحصیلی، و مباحث و معارف اسلامی را به استناد آیات و روایات با قلمی ساده شرح داده است و خواننده را با نکات علمی و رویدادهای آن زمان آشنا می کند، رویدادهای تاریخی و انعکاس نهضت مشروطیت را در عراق بویژه در نجف به تفصیل شرح داده است مسائل تعلیم و تربیت و تزکیه نفس نیز در این کتاب به چشم می خورد.

این کتاب در1347 قمری نگارش یافته و در 1362 شمسی در تهران چاپ شده است.

2. شرح ترجمه رساله معروف به " تفاحیه": اصل رساله از ارسطو، فیلسوف شهیریونانی، و ترجمه ازحكیم نامی، بابا افضل كاشانی است تاریخ نگارش شرح، سال 1354ه- ق، مطابق 1314ه- ش در شهر قوچان بوده است.

3. رساله ای تحت عنوان" عذر بدتر از گناه": كه به زبان فارسی و عربی، شبیه برخی از آثار مرحوم محقق مبرز، فیض كاشانی است. این اثر را به سال 1328ه- ق در دفاع از مشروطیت نوشته است.

4. شرح كفایة الاصول استادش، مرحوم آخوند خراسانی( ره) كه در دو جلد می باشد جلد اول مباحث الفاظ و جلد دوم اصول عملیه.

5. اثبات رجعت: خطی و به نثر عربی و فارسی است. در سال 1321ه- ش نگارش یافته است.

6. شرح دعای صباح: كه آن را در نجف اشرف به سال 1327ه- ق نوشته است.

7. زندگی نامه استاد بارعش، محقق كبیر آخوند خراسانی، نام این اثر را در گنجایش سیاحت شرق آورده كه ظاهرا ناتمام است. عنوان كتاب چنین است:" حیوة الاسلام فی احوال آیة الله الملك العلاّم" از عنوان آن علاقه و اعتقاد علمی اش نسبت به دبیر پیر خود به خوبی روشن است.

8. كتابی به نام" سفری كوتاه به آبادیهای قوچان": كه محتوا از عنوان آن هویداست و بیش از آن، ذوق هنری مؤلف و علاقه اش به دیار و اوطان ظاهری و معنوی خود...

9. سیاحت غرب: كه راجع به عالم پس از مرگ است؛ به تبع لسان دین و اهل دل و حكمای الهی، از آن تعبیر به" غرب" كرده است.

در مورد اهمیت  کتاب سیاحت شرق همین بس که از قول آقای مدرسی طباطبائی نقل شده که کتاب سیاحت شرق جزء السنه شرقی در دانشگاه پرستون ایالت نیوجرسی آمریکا تدریس می شود.

سیاحت غرب نیز، در کیفیت عالم برزخ و سیر ارواح بعد از مرگ در 1312 ش نگارش یافته است و در1349 شمسی چاپ شده است.

وفات

آقا نجفی قوچانی

آیت الله سید محمد حسن آقا نجفی قوچانی، در شب جمعه 26 ربیع‎الثانی ه.ق در 68 سالگی در قوچان زندگی را بدرود گفت و در حسینیّة خود به خاک سپرده شد.آرامگاه او اکنون زیارتگاه مردم قوچان است.


منبع:سایت حوزه نت

تهیه و تنظیم: فریادرس گروه حوزه علمیه