زیبایی را در او ببینید
در متون خانوادگی و تربیتی نقش اخلاق و معیار های اخلاقی بسیار پر رنگ به چشم می خورد . همگان خوب می دانند که اگر اخلاق خوب و نیکو بر راهبردهای خانوادگی مسلط شود همه اعضای خانواده از آرامش و ویژگی های پسندیده ای بهره مند می شوند . و می توان اطمینان حاصل کرد که تربیت فرزندان هم به شیوه های مناسب صورت گرفته و نسلی با اخلاق و نیکو طلب به بار می نشیند. دراین میان نام پیامبر اعظم بسیار طنین انداز بوده و ایشان به معلم اخلاق و الگوی به کار گیری اصول اخلاقی مشهور است .
به راستی پیامبر(ص) در تربیت و ساختن انسان های بزرگ از چه شیوه هایی استفاده کرده است؟ برای پاسخگوئی به این سؤال بخشی از شیوه های تربیتی پیامبر اکرم(ص) را مورد بررسی قرار می دهیم. البته این شیوه ها اصول ثابتی هستند که در هر دوره و زمانی می توانند مورد استفاده قرار گیرند و ما اگر امروز هم از شیوه های پیامبر مکرم اسلام(ص) در تربیت انسان ها بهره بگیریم می توانیم بهترین انسان ها را بسازیم.
معرفی پیامبر(ص) در قرآن کریم بعنوان اسوه و الگوی نیکو (اسوه حسنه) نیز به همین معناست که ما امروزه سیره آن مرد الهی و رهبر موفق تاریخ را سرلوحه کار خود بویژه در موضوع تربیت قرار دهیم.
الگوی عملی برای دیگران
بنا بر اصلی اخلاقی و روان شناختی که مربی باید عامل به آنچه خود می گوید باشد پیامبر(ص) نه تنها متخلق به اخلاق حسنه بود بلکه به فرموده قرآن دارای خلق عظیم بود. قرآن کریم پیامبر(ص) را به داشتن چنین خلق و خویی می ستاید و می فرماید: «انک لعلی خلق عظیم؛ (قلم/4) تو ای پیامبر سجایای اخلاقی عظیمی داری.» این آیه شریفه هر چند فی نفسه و بخودی خود، حسن خلق رسول خدا را می ستاید و آن را بزرگ می شمارد، بخصوص به اخلاق پسندیده اجتماعیش نظر دارد، اخلاقی که مربوط به معاشرت است از قبیل استواری بر حق و صبر در مقابل آزار مردم و خطاکاری های اراذل و اوباش و عفو و اغماض از آنان و سخاوت و مدارا و تواضع و امثال اینگونه مسائل اخلاقی. آن حضرت با ملایمت و حسن خلق، با مردم رفتار می کرد به طوری که آنها شیفته نرمخویی، ملایمت و خوش رفتاری او بودند. پیامبر اعظم(ص) با دوستان و مؤمنان با شادابی و نشاط و رویی گشاده معاشرت داشت .و با ملایمت و نرمی رفتار می نمود. خداوند در قرآن کریم خطاب به پیامبر می فرماید: «حسن اخلاق و مهربانی تو با مردم رحمتی از جانب خداوند است، و اگر تندخو و سخت دل بودی مردم از اطراف تو پراکنده می شدند.»(آل عمران/ 159)
مشورت با دیگران
یکی دیگر از ویژگی های پیامبراکرم(ص) که نشان از زیبایی سلوک حضرتش دارد مشورت با دیگران است. آن حضرت با در نظر گرفتن افکار و اندیشه های موافق و مخالف، از توانایی های روحی و فکری آن ها بهره مند می شد. پیامبر مکرم اسلام با بکار بستن این اصل تربیتی- مشاوره گرفتن در امور مختلف- می آموزد که از این طریق می توان بر کشتی مطمئن نشست و از میان امواج پرتلاطم دریای زندگی به ساحل نجات رسید. مورخین و مفسرین اسلامی یکی از صفات پیامبر را در مسند مدیریت، کثرت مشاوره دانسته اند و گفته اند: سیره پیامبر چنین بود که با اصحاب خود زیاد مشورت می کرد. نکته قابل توجه اینکه شیوه آن حضرت جنبه آموزشی داشت تا دیگران بیاموزند باید به آراء و افکار دیگران احترام گذاشت.
تواضع و فروتنی
تواضع و فروتنی از جمله صفات بزرگ و انسانی پیامبر(ص) و بی شک یکی از عوامل تأثیرگذار در تقویت محبوبیت حضرتش در میان مردم بود. او با وجود اینکه برترین است نه تنها خود را فوق دیگران نمی بیند بلکه بال های تواضع و فروتنی خویش را بر مؤمنین و پیروان خود می گستراند. رفتار متواضعانه رسول خدا به گونه ای بود که چون وارد مجلسی می شد در نزدیک ترین جای محل ورود خود می نشست. برای رسول خدا کراهت داشت کسی برای وی به پا خیزد و مردم نیز از این جهت جلو پای آن حضرت بلند نمی شدند، ولی هنگام رفتن، آنان با حضرتش برمی خاستند و همراهش تا در منزل می آمدند.
رأفت و رحمت
یکی دیگر از ویژگی هایی که به عنوان اخلاق فردی آن حضرت مورد توجه می باشد دوستی و مهربان بودن ایشان با مردم است. پیامبر (ص) بدون هیچ چشم داشت مادی چنان مردم را از دل و جان دوست می داشت و به آنان مهربانی می نمود که وقتی درد و رنجی بر آنان وارد می شد آن را بر روح و جان خویش احساس می کرد. درسی که از رفتار پرمهر پیامبر اسلام می آموزیم این است که به دیگران محبت داشته باشیم و از روی عشق و علاقه با آنان بر گرد محور ایمان جمع شویم.
احترام به کودکان
امروزه در علوم تربیتی مباحثی مبسوط درباره شخصیت دادن به کودک مطرح می گردد. توجه به این امر که سبب رشد و شکوفایی استعدادهای کودک و بالا بردن کرامت و بارور شدن گوهر انسانی او می شود عاملی جهت ساختن انسان هایی فرزانه است. رسول مکرم اسلام(ص) نیز با لحاظ کردن این مهم می فرمایند: به کودکان خود احترام بگذارید. حضرتش با وجود عظمت و شخصیتی که داشت در سلام کردن به کودکان پیشی می گرفت و با آنان مهربانی می نمود و معتقد بود که هر کس با کودک سر و کار دارد باید کودکانه رفتار کند. چنان که حسنین (ع) را بر دوش خود سوار می کرد
عدالت در رفتار
از دیگر شیوه های تربیت پیامبر رفتار عادلانه بود. مثلا پدری که دو کودک را همراه خود نزد پیامبر آورده بود و یکی را می بوسید و به دیگری بی اعتنایی می کرد آن حضرت برآشفت و فرمود: چرا در ابراز محبت نسبت به فرزندانت به طور یکسان رفتار نکردی؟ پیامبر اکرم(ص) در آخرین وصیت های خود به مردم در حجه الوداع درباره همسران فرمودند: «ای مردم! زنان شما بر شما حقی دارند و شما نیز بر آنان حقی دارید… و من به شما سفارش و وصیت می کنم که به زنان نیکی کنید. زیرا آنان امانت های الهی در دست شما هستند .
بی شک پرداختن به زیبایی های روش های تربیتی پیامبر اعظم(ص) در این مجال محدود، گنجاندن دریا در کوزه ای است. اما با اطلاع از همین چکیده مفید می توان حرکت های تازه ای را در رویه رفتاری خود ایجاد کرد و خانواده خویش را از جهت بهره مند نمود .
خانواده مطهر
گروه خانواده و زندگی، تنظیم و تغییر: کهتری
مقالات مرتبط
