پشت پرده ی میگرن
میگرن یکی از انواع سردرد است که اگر گریبان گیر تان شود، آن قدر آزار تان می دهد که گاهی از شدت درد، شما را به تهوع و استفراغ دچار می کند. سر درد های میگرنی معمولا در نور و روشنایی تشدید و در تاریکی تخفیف پیدا می کنند. برای آشنایی بیشتر با این سر درد شایع، گفتگوی زیر با دکتر محمدرضا قینی، متخصص مغز و اعصاب و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، را مطالعه نمایید.
آقای دکتر! چرا نور و روشنایی، سردردهای میگرنی را تشدید می کند؟
دلیل این پدیده، حساسیت پذیری قشر پس سری (اکسی پیتال) نسبت به نور است. شاید برای تان جالب باشد که بدانید اگر فردی نابینا باشد، این حساسیت دیگر وجود نخواهد داشت.
بنابراین میگرن باید روزها بیشتر به سراغ ما بیاید تا شب ها؟
همین طور است! میگرن معمولا در اوایل صبح یا در طول روز با درد شدید و بی امان در یک طرف سر آغاز می شود و ممکن است به تدریج تمام سر را درگیر کند. این سر درد معمولا در عرض چند دقیقه یا یکی دو ساعت به اوج خود می رسد و تا ساعت ها یا حتی دو روز در صورت عدم درمان، به طول می انجامد.
چه عللی باعث بروز و تشدید میگرن می شوند؟
بی خوابی و گرسنگی از مهم ترین علل بروز میگرن هستند و خواب باعث بهبود علایم و نشانه های آن می شود. تکرر حملات ممکن است از هر روزی تا اتفاقی متغیر باشد. هم چنین همان طور که می دانید حملات میگرن می تواند با تهوع و گاهی استفراغ توام باشد.
چه اتفاقی در مغز می افتد که میگرن بروز می کند؟
این سر دردها با نوعی عدم تعادل میان سروتونین و سایر مواد شیمیایی مغز در ارتباط هستند. سروتونین، وظیفه ی تنظیم پیام های درد را که از طریق مسیر عصب سه قلو (یکی از مسیرهای عمده درد) عبور می کنند، بر عهده دارد.
گاهی اوقات که دچار میگرن می شویم هاله ای از نور می بینیم یا جلوی چشم مان برق می زند؛ دلیل آن چیست؟
فلاش زدن نور جلوی چشمان فردی که دچار میگرن است به دلیل تغییرات حاصل از فعالیت نور آدرنالین است که بسیاری از بیماران درست قبل از آغاز سر درد دچار آن می شوند. در طول سر درد، سطح سروتونین مغز کاهش می یابد و این موضوع باعث آزاد شدن موادی موسوم به پپتیدهای عصبی از عصب سه قلو می شود که به سمت پوشش بیرون مغز شما حرکت می کنند. در اینجا این مواد باعث اتساع و پُرخونی عروق می شوند که سر درد را در پی خواهد داشت.
آیا میگرن ها هم انواع و اقسام دارد؟
بله؛ در میگرن کلاسیک یا سنتی، برخی افراد 5 تا 20 دقیقه پیش از شروع سر درد نوعی هشدار عصبی دریافت می کنند. این هشدار که به آن جرقه های نورانی می گویند، ممکن است شامل فلاش زدن، خطوط زیگ زاگ مانندی با نور خیره کننده، نقاط کوری که آرام آرام وسیع تر می شوند و سرگیجه باشند. ممکن است دچار نوعی احساس کرختی در یک طرف بدن هم بشوید. بعضا نشانه هایی مثل ضعف عضلانی یا کرختی به تدریج فزاینده ی صورت یا یک دست یا پا، مورمور شدن و بی حسی لب ها یا مشکل تکلم یا ورزش هم مشاهده می شوند. البته به ندرت این نشانه ها بر جای می مانند که علت آن احتمالا یک سکته مغزی است.
گروه دوم میگرن ها تدریجا و بدون نشانه هشدار دهنده مشخصی روی می دهد. افراد مبتلا چند ساعت قبل از بروز سر درد، ممکن است شاد و شنگول و پُرانرژی باشند، حریص به خوردن شیرینی، خواب آلود، تحریک پذیر یا افسرده باشند. از این موارد گاهی به عنوان نشانه های شوم یاد می شود. سر درد معمولا طی چند دقیقه یا کمی بیشتر، به اوج شدت خود می رسد.
آیا نوع تغذیه ی ما هم در بروز سردردهای میگرنی موثر است؟
ببینید؛ افرادی که میگرن دارند معمولا بنا به تجربه خودشان، برخی غذاها را نمی خورند تا دچار میگرن نشوند اما باید گفت که هنوز تحقیق تایید شده ای برای اثبات مصرف غذاهای خاص مشاهده نشده است.
ولی خیلی از میگرنی ها می گویند که با مصرف شکلات، شیر، جگر مرغ و پنیر کهنه دچار حملات سردرد می شوند.
خب، اگر خود بیمار تجربه مصرف این مواد را دارد و واقعا دچار سر درد می شود، می تواند آن ماده غذایی را مصرف نکند.
میگرن از کی شروع می شود؟
معمولا از دوران کودکی شروع می شود و با افزایش سن کمتر می شود. در بیش از نیمی از همه موارد، سابقه خانوادگی میگرن وجود دارد. همچنین احتمال بروز این نوع سر درد در زنان چند برابر مردان است.
خانم های باردار هم همین طور؟
نه، در دوران بارداری کمتر مشاهده می شود.
راست است که می گویند میگرن آخر هفته ها بیشتر به سراغ آدم می آید؟!
خب، علل زیست شناختی میگرن هنوز مشخص نشده اما بسیاری از محرک ها شناسایی شده است. یک دوره کار سخت و به دنبال آن استراحت، می تواند به میگرن آخر هفته منجر شود. در برخی از افراد هم فشار عصبی، نوسانات هورمونی در خلال قاعدگی، گرسنگی و استفاده از قرص های جلوگیری از بارداری می تواند باعث سر درد میگرنی شود.
چه طور می توانیم بفهمیم که سر درد مان میگرنی است؟
اگر دچار میگرنی با نشانه های هشدار دهنده یا سابقه خانوادگی از این نوع سر درد باشید، تشخیص آن سخت نیست اما اگر سر دردهای شما فاقد چنین خصیصه هایی باشد و به تازگی گریبان شما را گرفته است برای جستجوی علل دیگری مانند تومور، آنوریسم (نازکی جدار رگ) یا دیگر اختلالات ساختاری نیاز به یک سری آزمایش دارید.
و چه طور درمان می شود؟
داروهایی که می توانند به درمان میگرن کمک کنند، به دو دسته کلی تقسیم می شوند. آن هایی که درد را هنگام شروع سرکوب کرده یا کاهش می دهند و آن هایی که حملات را کاهش داده یا از وقوع آن ها جلوگیری می کنند. داروهایی موسوم به بتابلاکرها، داروهای ضد تشنج و داروهای مسکن مثل ایندومتاسین در درمان میگرن موثر هستند. گاهی اوقات نیز برای پیشگیری از میگرن باید دارو مصرف کرد. البته اگر از مسکن های یاد شده بدون تجویز پزشک استفاده کنید، ممکن است مقدمات عارضه ای موسوم به سر دردهای برگشتی را در خودتان فراهم کنید، هر چند این داروها موقتا سر درد شما را تسکین می دهند اما بدن شما به تدریج به آن ها عادت می کند و نتیجه آن تشدید سر دردها یا بیشتر شدن دفعات آن می شود.
4 توصیه به میگرنی ها
اگر می دانید که برخی از غذاها، باعث حمله میگرن در شما می شوند از آن ها اجتناب کنید. در برخی از افراد حفظ یک برنامه خواب منظم، از جمله در روزهای آخر هفته به کاهش یا پیشگیری از سر دردهای میگرنی کمک می کند.ورزش آیروبیک در حدود 30 دقیقه در اغلب روزهای هفته، تنش های عصبی، عضلانی را کاهش داده و قادر است از بروز حملات میگرن در برخی از افراد جلوگیری کند. حواس تان باشد که بدن تان را به تدریج گرم کنید زیرا ورزش های ناگهانی و شدید ممکن است باعث سر درد شوند.
اگر گمان می کنید میگرن شما با مصرف داروهایی مثل قرص های جلوگیری از بارداری یا ترکیبات هورمونی در ارتباط است قطع مصرف آن ها را مدنظر قراردهید. این داروها حاوی هورمون استروژن هستند که می تواند به سر درد منجر شود یا به نوعی در ایجاد آن دخالت کند.
اگر سر درد های شما مکرر است، برای شناسایی محرک های آن بهتر است خاطرات روزانه خود را در دفتری یادداشت کنید. در این دفترچه زمان شروع سر درد ها، چیزهایی که تا 24 ساعت قبل از آن مصرف کرده اید، نوع احساس خود از سر درد و کاری که هنگام شروع سر درد انجام می دادید، هر گونه استرس غیر معمول، مدتی که سر درد طول کشیده و چیزی که باعث رفع آن شده است را ذکر کنید. شما می توانید به اتفاق پزشک خود از این دفترچه برای کمک به مرور علایم و نشانه های سر درد نیز استفاده کنید.
تهیه مصاحبه: دکتر مجید سلطانی
هفته نامه سلامت
اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا را کلیک کنید.
*مطالب مرتبط:
بی خوابی و استرس عامل سردردهای میگرنی
وسیله ای جدید برای بهبود میگرن
سردردهای ناشی از تغذیه (1) و (2)
تازه ترین توصیه های پزشكان در مورد میگرن
بخش تغذیه و سلامت تبیان
