تبیان، دستیار زندگی
تشكیل خانواده در اسلام، مسئله‏اى حیاتى و برنامه‏اى عالى است كه اگر چه برمبناى مقررات و قوانین قرآنى، روایى و شرعى جامه عمل مى‏پوشد امّا نخستین مایه‏هاى آن بصورت غریزه، محبّت، عاطفه و اشتیاق متقابل زوج به اراده‏ى حكیمانه حضرت بارى تعالى در نهاد انسان قرار
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تشکیل خانواده
جشن عروسی

تشكیل خانواده در اسلام، مسئله‏اى حیاتى و برنامه‏اى عالى است كه اگر چه برمبناى مقررات و قوانین قرآنى، روایى و شرعى جامه عمل مى‏پوشد امّا نخستین مایه‏هاى آن بصورت غریزه، محبّت، عاطفه و اشتیاق متقابل زوج به اراده‏ى حكیمانه حضرت بارى تعالى در نهاد انسان قرار داده شده است. ایجاد آرامش و مودت بر اثر ازدواج از نشانه‏هاى لطف خداوند مى‏باشد.(1)

پژوهش پیرامون همسر دلخواه‏

تشكیل كانونى به نام خانواده اهمیت شایان توجهى دارد زیرا براى هر كسى یك بار در طول زندگیش این فرصت پیش مى‏آید و هر كدام از دختر و پسر مى‏خواهد براى خود شریكى در مسیر زندگى خویش برگزیند كه تا پایان عمر با وى خواهد بود و از همه اسرار و رموز او باخبر خواهد گردید.

شریكى كه مادر فرزندان، و مربّى كودكان است و یا آن كه پدر و مسؤول و مدیر خانواده است و در صورت انتخاب درست، به اعتبار، عزت و آبروى طرفین افزوده خواهد شد، بنابراین عقل و برهان چنین قضاوت مى‏كند كه درباره‏ى همسر آینده باید بررسى هایى بعمل آورد. از این جهت حضرت امام رضا(ع) فرموده‏اند: «النكاحُ رِقٌ فاذا انْكَحَ اَحَدُكُمْ ولیْدةً فَقَدْ ارقّها فلْینْظُرْ اَحَدَكُمْ لِمَنْ یَرُقُّ كریمته.»(2)

جشن عروسی

براساس این روایت نورانى كسى كه دختر خویش را شوهر مى‏دهد در واقع او را از حوزه ى اختیار خویش بیرون مى‏آورد و در اختیار دیگرى قرار مى‏دهد بنابراین باید خانواده‏ها بررسى كنند كه دختر خویش را به چه كسى مى‏دهند و پاره‏اى از حیات خود و محصول تلاش‏ها، تربیت‏هاى خویشتن را به دست چه فردى مى‏سپارند.

بنابراین دختر و پسر قبل از ازدواج باید از روحیات، عادات، اخلاق و سلامت فیزیكى و روانى یكدیگر در حد ضرورت باخبر باشند. از این جهت است كه رسول اكرم (ص) تأكید نموده‏اند با افراد داراى حسب و نسب وصلت كنید زیرا تمامى خصائل و صفات والدین به فرزندان انتقال مى‏یابد.(3)

خانواده‏ها مراقب باشند دختر با ایمان خود را به جوانى كه اهل حق و حقیقت نمى‏باشد و خود در باتلاق انحراف دست و پا مى‏زند ندهند و براى جوان پاك خود دخترى را كه به ارزش‏ها و فضایل پشت پا زده است انتخاب نكنند.

حضرت امام رضا(ع) مسلمانان را از وصلت با شرابخواران نهى كرده‏اند: «و ایّاكَ انْ تُزَوَّجَ شارِبَ الَخَمْر فان زَوَّجْتهُ فكانما قَدّتْ الى الزّنا؛(4) اجتناب كن از این كه دختر خود را به شرابخوارى بدهى كه اگر او را به چنین تبهكارى شوهر دهى گویا آن كه آن پاكدامن را به زنا داده‏اى؟!» آرى آن كه پاى بند واجبات الهى نمى‏باشد و از ارتكاب فسق و فجور پروا ندارد و از حسنات اخلاقى بى بهره است نباید به عنوان همسر آینده برگزیده شود زیرا بنا به فرمایش ائمه هدى آثار حرام و گناه در نسل آشكار مى‏گردد.(5)

ایجاد آرامش و مودت بر اثر ازدواج از نشانه‏هاى لطف خداوند مى‏باشد.

مراسم عروسى‏

آداب و رسوم عقد و عروسى باید توأم با وقار، حفظ كرامت و شخصیت و به دور از هرگونه محرمات و عوامل محرّك شهوات باشد تا رحمت الهى را جلب كند و عاملى براى عمل گردیدن بركات آسمانى گردد. در فرهنگ اسلامى تأكید بر این است كه این مراسم بهتر است شب هنگام برگزار شود چنانچه عروسى حضرت زهرا(س) در هنگام شب انجام گردید.

رسول خدا(ص) توصیه نمودند دختران عبدالمطلب و زنان مهاجر و انصار شب عروسى حضرت فاطمه بدنبال آن بانوى بزرگوار حركت كنند، شادى نمایند، شعر بخوانند و ذكر الله اكبر و الحمدلله بر زبان جارى سازند و از چیزى كه خداوند بر انجام آن رضایت ندارد پرهیز كنند.

جشن عروسی

حضرت امام رضا(ع) با الهام از بیانات رسول اكرم (ص) و تأسّى بر سیره و سنّت جدّش و جدّه‏اش فرموده‏اند: «مِن السّنةِ التّزویج باللّیل لأنَّ اللّه جَعَلَ اللیل سكَناً و النساء انما هُنَّ سُكن؛(6) عروسى در شب هنگام روش رسول خدا است زیرا خداوند شب را مایه آرامش قرار داده است و زن هم موجب تسكین روحى است.» این حدیث یك نكته مهم را كه جنبه روان‏شناسى دارد مطرح مى‏كند زیرا معمولاً شب هنگام آدمى از فشارهاى روانى كمترى برخوردار است و روح آدمى فراغت بهترى دارد و براى انجام برنامه‏هاى فرح بخش مهیّاتر است و اصولاً افراد خسته و افسرده و دچار مرارت نمى‏توانند مسرور و شادمان باشند.

همچنین مطابق آیه قرآن: «و جعلنا اللیل لباساً»(7) شب پوششى است بر اندام زمین و موجوداتى كه بر روى آن زیست مى‏كنند و انسان‏ها با فرا رسیدن شب مى‏توانند فعالیت‏هاى فرساینده را تعطیل كنند و روح خسته را آرام نمایند و با این وصف نه تنها عروس و داماد بلكه میهمانان با فراغت خاطر در مراسم مذكور حضور مى‏یابند زوجین نیز در پایان این برنامه با خوابیدن به آسایش لازم دست مى‏یابند و در سحرگاهان به عنوان بهترین وقت براى عبادت و ذكر به راز و نیاز با محبوب مى‏پردازند.

عروسى در شب هنگام روش رسول خدا است زیرا خداوند شب را مایه آرامش قرار داده است و زن هم موجب تسكین روحى است.

غذا دادن به میهمانان نیز در فرهنگ اسلامى استحباب فوق العاده‏اى دارد و رسول اكرم (ص) یكى از موارد ولیمه دادن را موقع عروسى دانسته‏اند البته به فرمایش آن حضرت دعوت شدگان نباید براى رفتن به این مراسم شتاب كنند زیرا یادآور دنیا و زندگى ظاهرى است.(8) حضرت على بن موسى الرضا(ع) فرموده‏اند: «مِنَ السّنّةِ اِطْعامُ الّطعام عند التّزویج»(9) یعنى از سنت پیامبر اكرم (ص) طعام دادن هنگام ازدواج است.

پرداخت مهریه‏

خانواده عروس و داماد بنا بر عُرف جامعه و سنت‏هاى محلى و رعایت موازین شرعى و ارزشى باید در حدى بدور از افراط

و تفریط در مسئله مهر و صداق توافق كنند. البته امساك از رسانیدن صداق به صاحب آن حرام و گناه است. رسول اكرم (ص) فرموده‏اند: مهریه زن باید به او مسترد گردد و كسى كه از پرداخت آن امتناع نماید، به اندازه ى حقّ زن، در روز قیامت

مهریه

از حسنات او بر مى‏دارند و در پرونده‏ى همسرش قرار مى‏دهند و چون كار نیكى به اندازه‏ى ترمیم حقوق زن باقى نماند به گناه پیمان شكنى او را به سوى آتش مى‏برند زیرا هر عهد و پیمانى مسؤولیت دارد، هشتمین فروغ امامت در این باره مى‏فرمایند: «انَّ اللّه تعالى غافِرُ كُلّ ذنبِ الّا مَنْ جَحَدَ مهْراً أواغتَصَب أجیراً اجْرته او باع رجُلاً حُرّاً؛(10) حضرت رضا (ع) از پدران بزرگوارش از رسول خدا(ص) روایت كرده‏اند خداوند متعال هر گناهى را مورد آمرزش قرار مى‏دهد مگر گناه انكار مهر زن یا غصب دستمزد اجیر یا فروش انسان آزاد.» البته از جانب پیامبر و عترت او خطاب به زنان با كرامت توصیه شده است: اگر زمینه مناسبى در خصوص بخشیدن مهر خود به شوهر مشاهده كنند از این خصلت عالى كه بیانگر جود و كرم و نشانه سخاوت و بزرگوارى است چشم پوشى نكنند.

مهریه زن باید به او مسترد گردد و كسى كه از پرداخت آن امتناع نماید، به اندازه ى حقّ زن، در روز قیامت از حسنات او بر مى‏دارند و در پرونده‏ى همسرش قرار مى‏دهند و چون كار نیكى به اندازه‏ى ترمیم حقوق زن باقى نماند به گناه پیمان شكنى او را به سوى آتش مى‏برند زیرا هر عهد و پیمانى مسؤولیت دارد،

نظافت و آراستگى‏

در منابع اسلامى آمده است خداوند زیبا آفرین جمال و زیبایى را دوست دارد و مى‏خواهد آثار این نعمت را در بندگان خود ببیند و چون بانوان مظهر این صفت هستند زینت برایشان زیبنده‏تر است البته در مسایل خانواده دستورات براى نظافت و آراستگى ظاهر و ایجاد جذبه، متقابل است و این فكر كه مرد نیازى به زینت ظاهر و رعایت نظافت ندارد، مورد قبول نمى‏باشد چنانچه حضرت امام رضا(ع) مى‏فرمایند: «لقد ترك النساء العّفة لترك ازواجهن التهیة لهُنّ ؛(11) چه بسا كه بى توجهى مرد به آراستگى ظاهر سبب گردد كه زن از پاكدامنى فاصله بگیرد (و این فضیلت عفت را از دست بدهد) حضرت امام رضا (ع) تأكید فرموده‏اند: «من اخلاق الانبیاء التّنظُفُ ؛(12) پاكیزگى از خلق و خوى انبیاست.»

آراستگی و طراوت

با توجه به این روایت زن و شوهر باید طهارت و پاكیزگى در بدن، لباس و حتى منزل و لوازم آن را مورد مراعات قرار دهند و در این زمینه مرد باید به همسرش كمك كند و بر زن هم لازم است با رعایت نظافت در امور خانه و آراستگى ظاهر موجبات خشنودى پروردگار و شادمانى همسر خود را فراهم كند تا از این راه سلامت روحى و روانى خانواده تأمین گردد آنان باید به این معنا توجه داشته باشند كه گام نهادن در این قلمرو با ثواب توأم است و نوعى عبادت به حساب مى‏آید.

حضرت امام رضا(ع) از پدران بزرگوار خود روایت نموده‏اند: «زنان بنى اسرائیل از عفت و پاكى دست برداشتند و این مسئله هیچ سببى نداشت جز آن كه شوهران آنان، خود را نمى‏آراستند. سپس آن حضرت افزودند: انّها تشتهى منك مثل الّذى تشتهى منها؛(13) (زن هم از مرد همان انتظارى را دارد كه مرد از او دارد) از آن سوى زن مجاز نمى‏باشد براى غیر شوهر آرایش كند. رسول اكرم (ص) از این كه زن در خارج خانه لباس جذّاب بپوشد به صورتى كه نظر دیگران را به سوى خود جلب نماید، نهى فرموده و از این كه زیور با خود بردارد منع كرده‏اند.

امنیت روانى و اطمینان قلبى‏

وقتى آرایش و پیرایش براى یكدیگر صورت گیرد علاوه بر ایجاد روابط پسندیده ى اخلاقى و روانى و ازدیاد عواطف قلبى موجبات اطمینان زوجین نسبت به هم را پدید مى‏آورد و این كه هر دو به این باور برسند كه تمامى علاقه و ارادت خویش را در راه رضایت هم بكار گیرند. اینجاست كه نه زن به مردى غیر از شوى خویش نظر خواهد داشت و نه مردى نسبت به زن دیگرى اندیشه مى‏نماید و امنیتى كه از این رفتار متقابل بدست مى‏آید همه ى ابعاد زندگى زن و مرد را تحت پوشش قرار مى‏دهد و هر گونه بدبینى و بى اطمینانى در روابط خانوادگى را محو مى‏كند و بدین گونه پایه‏هاى نظام خانواده بر اساس حُسن روابط و سلامت روحى استوار خواهد شد و این همان است كه قرآن مى‏فرماید: «هُنّ لباسٌ لَكُمْ و انتم لباسٌ لَهُنّ ؛ یعنى در واقع هر كدام حافظ امنیت دیگر و مایه ى زینت و افتخار همسر مى‏گردد.»

كلینى در فروع كافى این حدیث را از امام رضا(ع) نقل مى‏كند: «عن ابى الحسن على بن موسى الرضا قال ما افاد عبد و فائدة خیراً من زوجة صالحة اذا رآها سرّته و اذا غاب عنها حفظته فى نفسها وماله»(14) یعنى از حضرت رضا روایت شده كه ایشان فرمودند:هیچ فایده‏اى به كسى نمى‏رسد بهتر از این كه برایش بانویى باشد كه نگاه كردن به او و مصاحبت با او موجب شادمانى همسر باشد و در غیاب شوهر امانت دار و حافظ حریم خویش و خانواده و اموال شوهر است. از آن جهت كه مسؤولیت امنیت روانى خانواده برعهده زن است و كلیدهاى عاطفه و رموز ایجاد روابط قلبى بدست اوست از این جهت اسلام از زن انتظارى متناسب با این جایگاهش دارد و در واقع چون سعادت و شقاوت خانواده به بانوى خانه وابسته است در روایات ائمه هدى بالاترین زینت و نهایت سعادت براى مرد، برخوردارى از همسرى شایسته، معرفى شده است.


پى‏نوشت‏ها:

1. سوره روم، آیه 12.

2. وسایل الشیعه، شیخ حرّ عاملى، ج 14، ص‏52.

3. مكارم الاخلاق، طبرسى، ص 196.

4. بحارالانوار، ج 79، ص 142.

5. وسایل الشیعه، ج 17، ص 81.

6. ازدواج در اسلام، آیة الله مشكینى، ص 112.

7. سوره نبأ ،آیه 10.

8. مستدرك الوسایل،باب نكاح، فصل 31.

9. صحیفة الرضا، ص 402.

10. بحارالانوار، ج 100، ص 351.

11. مكارم الاخلاق، ص 489.

12. میزان الحكمه، ج 10، ص 95.

13. بحار الانوار، ج 100، ص 249.

14. وسایل الشیعه، ج 14، ص 22.

15. صحیفة الرضا، ص 400.

منبع : فارس

گروه خانواده و زندگی سایت تبیان

مقالات مرتبط:

فرشته ای وارد می شود

سلامت جنسی در گرو چیست؟

تشخیص به موقع مشکلات جنسی

رمز زندگی زناشویی موفق

خوشبخت ها معجزه نمی کنند

فرصتی برای بیان عشق

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.