نقالی نمی‌میرد

عصر صفوی در مقایسه با سایر دوران های پادشاهی در ایران را به نسبت می توان موفقتر در آفرینش های هنری دینی دانست.دومیراث گرانبها بازمانده از این دوران یکی سنت روضه خوانی و دیگری پرده خوانی یا همان نقالی است.این دو میراث فرهنگی، دیانت و ادبیات فارسی را با  فرهنگ عمومی مردم پیوند زده است.حال در کنار پاسداشت این میراث های معنوی وماندگار ،آیا میراث های معنوی سی ساله اخیر را شناسایی و به فرزندان وجهانیان شناسانده ایم؟

نقالی و دانش سنتی دریانوردی در حوزه خلیج فارس، قرار است بزودی در قالب میراث معنوی در خطر جهان در فهرست یونسكو به ثبت برسد. این امر را شاید بتوان آغازی دوباره برای توجه به میراث معنوی ایرانیان برای شناخت جهانیان دانست.

یدالله پرمون، مدیركل اداره حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی سازمان میراث فرهنگی در حالی این خبر را تایید می‌كند كه به گفته وی این نخستین‌باری است كه ایران نسبت به ثبت آثاری معنوی در فهرست «میراث معنوی نیازمند پاسداری فوری» اقدام كرده است.

بر اساس قوانین یونسكو در بحث ثبت میراث معنوی، دو نوع فهرست وجود دارد؛ «فهرست نمونه میراث معنوی» و «فهرست میراث معنوی نیازمند پاسداری فوری» كه به نوع دوم در ایران «میراث معنوی در خطر» نیز گفته می‌شود. پیش از این، پرونده‌های «نوروز» و «ردیف‌های موسیقی سنتی» در فهرست نخست به ثبت رسیده است كه در همین راستا چند پرونده دیگر نیز در اجلاس آینده یونسكو بررسی می‌شوند.

ارسال 4 پرونده به یونسكو

پرمون می‌گوید:‌امسال برای نخستین‌بار نسبت به ثبت چند اثر در فهرست میراث معنوی در خطر اقدام كردیم و فروردین‌ماه 4 پرونده را به یونسكو فرستادیم. البته از آن‌جا كه این پرونده‌ها باید تا 11 فروردین فرستاده می‌شدند، با فعالیت شبانه‌روزی كارشناسان مربوط، این اقدام انجام شد.

صحبت‌های وی در حالی است كه در بحث میراث معنوی، 5 مقوله وجود دارد كه شامل «زبان» به‌عنوان محملی برای سنن ‌شفاهی، «آیین‌ها و سنت‌ها»، «هنرهای اجرایی»، «دانش سنتی مربوط به طبیعت و كیهان» و «صنایع دستی و مهارت‌های ساخت آن» می‌شود.

پرمون درباره پرونده نقالی با اشاره به این‌كه این پرونده تحت عنوان «نقالی: هنر قصه‌پردازی دراماتیك ایران» آماده شد به ایسنا می‌گوید: آنچه از نقالی در پرونده مطرح شده، بسیار گسترده‌تر از پرده‌خوانی است كه می‌شناسیم.

به گفته وی، نقالی به‌طور خاص در مقوله سوم میراث معنوی، یعنی هنرهای اجرایی (performing art) اجرا می‌شود. فرد نقال با یك عصا و لباسی مخصوص شبیه دراویش در قهوه‌خانه‌ها داستان‌های شاهنامه را اجرا می‌كند. این درحالی است كه نقالی‌های بیشتری وجود دارند كه یكی از آنها پرده‌خوانی است. نوع دیگر نقالی همراه با موسیقی است كه معمولا در نواحی مختلف ایران برگزار می‌شود، مانند بخش‌های خراسان و عاشیق‌های ترك كه نقال هستند.

هنری جاری در سراسر ایران

پرمون با اشاره به این‌كه نقالی را در سراسر ایران می‌توانیم ببینیم، تأكید كرد: این پرونده‌ای است كه در سراسر ایران مصداق دارد. او تأكید كرد: اكنون این اثر به‌عنوان یك اثر در خطر به‌شمار می‌رود و باید هرچه سریع‌تر بررسی‌های آن انجام شود. دولت و سازمان میراث فرهنگی نظر ویژه‌ای به امر نقالی دارند و در بحث احیا، برنامه‌ریزی‌های كلانی برای آن كرده‌اند. مدیر كل اداره حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی در ادامه درباره پرونده «دانش سنتی دریانوردی در حوزه خلیج فارس» توضیح داد: وقتی از حوزه خلیج فارس صحبت می‌كنیم، منظور، تمام منطقه خلیج فارس است كه در اختیار ایران قرار دارد و شامل هرمزگان، بوشهر، خوزستان و جزایر پراكنده در خلیج فارس می‌شود.

پرمون با اشاره به این‌كه این پرونده تمام مقولاتی را كه میراث معنوی با آنها تعریف می‌شود، دربردارد، بیان كرد: معتقدم تمام موارد «زبان»، «آیین‌ها و سنت‌ها»، «هنرهای اجرایی»، «دانش سنتی مربوط به طبیعت و كیهان» و «صنایع دستی و مهارت‌های ساخت آن» در این پرونده وجود دارد؛ ولی بیشترین تجلی در مقوله چهارم یعنی «دانش سنتی» است.